USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami

Dz.U. z 1997 r. Nr 115, poz. 741

USTAWA
z dnia 21 sierpnia 1997 r.

o gospodarce nieruchomościami

DZIAŁ I
Przepisy ogólne

Art. 1.
Ustawa określa zasady:
1) gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu
Państwa oraz własność gminy,
2) podziału nieruchomości,
3) scalania i podziału nieruchomości,
4) pierwokupu nieruchomości,
5) wywłaszczania nieruchomości i zwrotu wywłaszczonych nieruchomości,
6) udziału w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej,
7) wyceny nieruchomości,
8) działalności zawodowej, której przedmiotem jest gospodarowanie nieruchomościami.

Art. 2.
Ustawa nie narusza innych ustaw w zakresie dotyczącym gospodarki nieruchomościami,
a w szczególności:
1) ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców
(Dz.U. z 1996 r. Nr 54, poz. 245),
2) ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (Dz.U.
z 1989 r. Nr 58, poz. 349, z 1990 r. Nr 34, poz. 198 i z 1994 r. Nr 127,
poz. 627),
3) ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. Nr 101, poz. 444, z
1992 r. Nr 21, poz. 85 i Nr 54, poz. 254, z 1994 r. Nr 1, poz. 3 i Nr
127, poz. 627, z 1995 r. Nr 147, poz. 713, z 1996 r. Nr 91, poz. 409
oraz z 1997 r. Nr 54, poz. 349),
4) ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami
rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. z 1995 r. Nr 57, poz. 299 i Nr
101, poz. 504, z 1996 r. Nr 59, poz. 268, Nr 106, poz. 496 i Nr 156,
poz. 775 oraz z 1997 r. Nr 54, poz. 349 i Nr 79, poz. 484),
5) ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych (Dz.U.
Nr 127, poz. 627 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 496 i Nr 156, poz. 775).

Art. 3.
1. Centralnym organem administracji rządowej w sprawach gospodarki nieruchomościami,
regulowanych przepisami ustawy, jest Prezes Urzędu Mieszkalnictwa
i Rozwoju Miast.
2. Organem doradczym Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w
sprawach gospodarki nieruchomościami jest Państwowa Rada Nieruchomości.
3. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast powołuje i odwołuje
przewodniczącego i członków Rady, o której mowa w ust. 2, oraz ustala
jej regulamin, który określa organizację i zasady działania tej Rady.

Art. 4.
Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) nieruchomości gruntowej - należy przez to rozumieć grunt wraz z
częściami składowymi, z wyłączeniem budynków i lokali, jeżeli stanowią
odrębny przedmiot własności,
2) zasobie nieruchomości - należy przez to rozumieć nieruchomości stanowiące
własność Skarbu Państwa lub własność gminy, nie oddane w
użytkowanie wieczyste lub w trwały zarząd, a także nie obciążone
prawem użytkowania,
3) działce gruntu - należy przez to rozumieć część nieruchomości wydzieloną
w wyniku jej podziału albo scalenia i podziału, a także odrębnie
położoną część tej nieruchomości,
4) poprzednim właścicielu - należy przez to rozumieć osobę, która została
pozbawiona prawa własności nieruchomości wskutek jej wywłaszczenia
albo przejęcia na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz gminy na
podstawie innych tytułów,
5) planie miejscowym - należy przez to rozumieć miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego, o którym mowa w przepisach o zagospodarowaniu
przestrzennym,
6) wycenie nieruchomości - należy przez to rozumieć postępowanie, w
wyniku którego dokonuje się określenia wartości nieruchomości,
7) powszechnej taksacji nieruchomości - należy przez to rozumieć wycenę
nieruchomości, w wyniku której następuje ustalenie wartości katastralnej
nieruchomości,
8) szacowaniu nieruchomości - należy przez to rozumieć czynności związane
z określaniem wartości nieruchomości,
9) właściwym organie - należy przez to rozumieć, z zastrzeżeniem art.
60, kierownika urzędu rejonowego w odniesieniu do nieruchomości
stanowiących własność Skarbu Państwa i zarząd gminy w odniesieniu
do nieruchomości stanowiących własność gminy,
10) jednostce organizacyjnej - należy przez to rozumieć państwową lub
komunalną jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej,
11) opłacie adiacenckiej - należy przez to rozumieć opłatę ustaloną w
związku ze wzrostem wartości nieruchomości spowodowanym budową
urządzeń infrastruktury technicznej z udziałem środków publicznych albo
scaleniem i podziałem gruntów,
12) spółce - należy przez to rozumieć spółkę akcyjną lub spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością,
13) osobie bliskiej - należy przez to rozumieć zstępnych, wstępnych, rodzeństwo,
dzieci rodzeństwa, osoby przysposabiające i przysposobione, małżonka,
który nie pozostaje we wspólności ustawowej ze sprzedającym
nieruchomość lub prawo użytkowania wieczystego, oraz osobę, która
pozostaje ze sprzedającym faktycznie we wspólnym pożyciu.

Art. 5.
Waloryzacji kwot należnych z tytułów określonych w ustawie dokonuje się przy
zastosowaniu wskaźników zmian cen nieruchomości ogłaszanych przez Prezesa
Głównego Urzędu Statystycznego, w drodze obwieszczeń, w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Art. 6.
Celami publicznymi w rozumieniu ustawy są:
1) wydzielanie gruntów pod drogi publiczne i drogi wodne, budowa i
utrzymywanie tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego
oraz kontroli ruchu lotniczego, a także łączności publicznej i sygnalizacji,
2) budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń
służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a
także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych
przewodów i urządzeń,
3) budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia
ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania i oczyszczania ścieków
oraz utylizacji odpadów,
4) budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie
środowiska, zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu
w wodę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a
także regulacja i utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych,
będących własnością Skarbu Państwa lub gmin,
5) ochrona nieruchomości stanowiących dobra kultury w rozumieniu
przepisów o ochronie dóbr kultury,
6) budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy,
administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół
publicznych, a także publicznych: obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli,
domów opieki społecznej i placówek opiekuńczo-wychowawczych,
7) budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby
obronności państwa i ochrony granicy państwowej, a także do
zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie
zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich,
8) poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin stanowiących
własność Skarbu Państwa,
9) zakładanie i utrzymywanie cmentarzy,
10) inne cele publiczne określone w odrębnych ustawach.

Art. 7.
Jeżeli istnieje potrzeba określenia wartości nieruchomości, wartość tę określają
rzeczoznawcy majątkowi, o których mowa w przepisach rozdziału 1 działu V.

Art. 8.
Jeżeli przy załatwianiu spraw, o których mowa w przepisach działu III, nie istnieje
możliwość zawiadomienia stron o decyzjach i innych czynnościach organów
administracji publicznej ze względu na nie ustalone adresy stron, stosuje
się art. 49 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Art. 9.
W razie wniesienia do sądu administracyjnego skargi na decyzję wydaną w
sprawach, o których mowa w przepisach działu III, organ administracji publicznej,
który wydał decyzję, wstrzymuje z urzędu jej wykonanie, z uwzględnieniem
art. 122 i 126.

DZIAŁ II
Gospodarowanie nieruchomościami stanowiącymi własność
Skarbu Państwa oraz własność gminy

Rozdział 1
Zasady ogólne

Art. 10.
1. Przepisy niniejszego działu stosuje się do nieruchomości stanowiących własność
Skarbu Państwa oraz własność gminy, z wyłączeniem nieruchomości
wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, chyba że
przepisy dotyczące gospodarowania tym Zasobem stanowią inaczej. Wyłączenie
nie dotyczy art. 13 ust. 4 oraz art. 67 ust. 1.
2. Przepisy dotyczące gminy stosuje się odpowiednio do związku międzygminnego.

Art. 11.
Z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z przepisów niniejszej ustawy oraz odrębnych
ustaw, organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania
nieruchomościami jest kierownik urzędu rejonowego, a organem
reprezentującym w tych sprawach gminę jest zarząd gminy.

Art. 12.
Organy, o których mowa w art. 11, działające za Skarb Państwa i gminę, są
zobowiązane do gospodarowania nieruchomościami w sposób zgodny z zasadami
prawidłowej gospodarki.

Art. 13.
1. Z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z ustaw, nieruchomości mogą być
przedmiotem obrotu. W szczególności nieruchomości mogą być przedmiotem
sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste,
w najem lub dzierżawę, użyczenia, oddania w trwały zarząd, a także mogą
być obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady
niepieniężne (aporty) do spółek, przekazywane jako wyposażenie tworzonych
przedsiębiorstw państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji.
2. Nieruchomość może być, z zastrzeżeniem art. 59 ust. 1, przedmiotem darowizny
na cele publiczne, a także przedmiotem darowizny dokonywanej
między Skarbem Państwa i gminą. Kierownik urzędu rejonowego może
dokonać darowizny nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa
za zgodą wojewody, a zarząd gminy w odniesieniu do nieruchomości stanowiącej
własność gminy - za zgodą rady gminy. W umowie darowizny
określa się cel, na który nieruchomość jest darowana. W przypadku niewykorzystania
nieruchomości na ten cel darowizna może być odwołana.
3. Prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej może być
przedmiotem wkładu niepieniężnego (aportu) wnoszonego do spółki.
4. Sprzedaż, zamiana, darowizna lub oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości
wpisanych do rejestru zabytków, a także wnoszenie tych nieruchomości
jako wkładów niepieniężnych (aportów) do spółek, wymaga uzyskania:
1) zgody właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków działającego
w imieniu wojewody - w odniesieniu do nieruchomości stanowiących
własność Skarbu Państwa,
2) opinii właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków działającego
w imieniu wojewody - w odniesieniu do nieruchomości stanowiących
własność gminy.

Art. 14.
1. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa mogą być sprzedawane
gminie za cenę obniżoną lub oddawane jej nieodpłatnie w użytkowanie
wieczyste. Nieruchomości stanowiące własność gminy mogą być sprzedawane
Skarbowi Państwa za cenę obniżoną albo oddawane mu nieodpłatnie
w użytkowanie wieczyste.
2. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa mogą być nieodpłatnie
obciążane na rzecz gminy ograniczonymi prawami rzeczowymi. Nieruchomości
stanowiące własność gminy mogą być nieodpłatnie obciążane na
rzecz Skarbu Państwa ograniczonymi prawami rzeczowymi.
3. Nieruchomości mogą być przedmiotem zamiany między Skarbem Państwa
i gminą bez obowiązku dokonywania dopłat w przypadku różnej wartości
zamienianych nieruchomości.
4. Przepis ust. 3 stosuje się również w razie zamiany własności nieruchomości
na prawo użytkowania wieczystego lub prawa użytkowania wieczystego na
własność, a także zamiany praw użytkowania wieczystego między Skarbem
Państwa a gminą.
5. Zawarcie umów, o których mowa w ust. 1-4, wymaga zgody wojewody w
odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa i
odpowiednio zgody rady gminy w odniesieniu do nieruchomości stanowiących
własność gminy.

Art. 15.
1. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa oraz własność gminy
mogą być przedmiotem zamiany na nieruchomości stanowiące własność
osób fizycznych lub osób prawnych. W przypadku nierównej wartości zamienianych
nieruchomości stosuje się dopłatę, której wysokość jest równa
różnicy wartości zamienianych nieruchomości.
2. Przepis ust. 1 stosuje się również w przypadku zamiany własności nieruchomości
na prawo użytkowania wieczystego lub prawa użytkowania wieczystego
na własność.

Art. 16.
1. Państwowa lub komunalna osoba prawna może zrzec się własności lub
użytkowania wieczystego nieruchomości odpowiednio na rzecz Skarbu Państwa
lub gminy. Do zrzeczenia się tych praw stosuje się odpowiednio
przepis art. 179 Kodeksu cywilnego.
2. W stosunku do nieruchomości będącej przedmiotem własności lub użytkowania
wieczystego komunalnej osoby prawnej zrzeczenie się wymaga zgody
zarządu gminy, na której terenie nieruchomość jest położona. Z chwilą
zrzeczenia się nieruchomość staje się przedmiotem własności albo przedmiotem
użytkowania wieczystego tej gminy.

Art. 17.
1. Państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej
nabywają nieruchomości na własność Skarbu Państwa, a komunalne jednostki
organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej - na własność
gminy.
2. W przypadku nabycia przez państwową jednostkę organizacyjną prawa
użytkowania wieczystego ustanowionego na nieruchomości gruntowej stanowiącej
własność Skarbu Państwa, prawo to wygasa. Przepis ten stosuje
się również w przypadku nabycia przez komunalną jednostkę organizacyjną
prawa użytkowania wieczystego ustanowionego na nieruchomości gruntowej
stanowiącej własność gminy.
3. Jednostki organizacyjne, o których mowa w ust. 1 i 2, uzyskują do nabytych
nieruchomości trwały zarząd z dniem ich nabycia.

Art. 18.
Nieruchomości mogą być oddawane jednostkom organizacyjnym w trwały zarząd,
najem i dzierżawę oraz użyczane na cele związane z ich działalnością.

Art. 19.
Sprzedaż nieruchomości i oddawanie ich w użytkowanie wieczyste, użytkowanie,
najem i dzierżawę, jeżeli są położone na obszarach:
1) morskich pasów nadbrzeżnych - wymaga porozumienia z organem
administracji rządowej właściwym w sprawach morskich,
2) terenów górniczych - wymaga, w razie braku planu miejscowego, porozumienia
z organem właściwym do udzielania koncesji na wydobywanie
kopalin,
3) parków narodowych - wymaga porozumienia z dyrektorem właściwego
parku narodowego,
4) graniczących z nieruchomościami oddanymi w trwały zarząd na cele
obronności i bezpieczeństwa państwa - wymaga porozumienia z właściwym
w tych sprawach naczelnym organem administracji rządowej.

Rozdział 2
Zasoby nieruchomości

Art. 20.
Tworzy się:
1) zasób nieruchomości Skarbu Państwa,
2) gminne zasoby nieruchomości.

Art. 21.
Zasób nieruchomości Skarbu Państwa stanowią nieruchomości, które w dniu
wejścia w życie niniejszej ustawy stanowiły własność Skarbu Państwa i nie
znajdowały się w użytkowaniu wieczystym lub trwałym zarządzie oraz nie były
obciążone prawem użytkowania, a także nieruchomości, które po dniu wejścia
w życie ustawy:
1) zostały nabyte przez kierownika urzędu rejonowego, w drodze umowy,
na własność lub w użytkowanie wieczyste Skarbu Państwa,
2) zostały nabyte w drodze wywłaszczenia na rzecz Skarbu Państwa,
3) stały się własnością Skarbu Państwa w drodze zamiany lub darowizny
albo co do których Skarb Państwa uzyskał w tym trybie prawo użytkowania
wieczystego,
4) stanowiły własność Skarbu Państwa i w stosunku do których wygasło
po tym dniu prawo użytkowania wieczystego, trwałego zarządu lub
użytkowania,
5) pozostały po zlikwidowanych lub sprywatyzowanych państwowych osobach
prawnych oraz zlikwidowanych państwowych jednostkach organizacyjnych,
6) stały się własnością Skarbu Państwa wskutek zrzeczenia się,
7) zostały przejęte lub nabyte na własność Skarbu Państwa na podstawie
innych tytułów prawnych.

Art. 22.
Nieruchomości stanowiące zasób nieruchomości Skarbu Państwa, przeznaczone
w planach miejscowych pod budownictwo mieszkaniowe oraz na realizację
związanych z tym budownictwem urządzeń infrastruktury technicznej, przekazuje
się gminie w drodze darowizny, na jej wniosek, jeżeli przemawia za tym
ważny interes gminy i jeżeli cele te nie są lub nie mogą być realizowane przez
Skarb Państwa. W umowie darowizny określa się cel, na który nieruchomość
jest darowana. W przypadku niewykorzystania nieruchomości na ten cel darowizna
może być odwołana.

Art. 23.
1. Zasobem nieruchomości Skarbu Państwa gospodarują, z zastrzeżeniem art.
60, kierownicy urzędów rejonowych, a w szczególności:
1) ewidencjonują nieruchomości,
2) zapewniają wycenę tych nieruchomości,
3) sporządzają plany wykorzystania zasobu,
4) zabezpieczają nieruchomości przed uszkodzeniem lub zniszczeniem,
5) wykonują czynności związane z naliczaniem należności za nieruchomości
udostępniane z zasobu oraz prowadzą windykację tych należności,
6) współpracują z innymi organami, które na mocy odrębnych przepisów
gospodarują nieruchomościami Skarbu Państwa, a także z właściwymi
gminami,
7) zbywają nieruchomości wchodzące w skład zasobu,
8) podejmują czynności w postępowaniu sądowym w sprawach o własność
lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości, o roszczenia ze stosunku
najmu lub dzierżawy, o stwierdzenie nabycia spadku, o stwierdzenie
nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie oraz o wpis
w księdze wieczystej lub o założenie księgi wieczystej.
2. Realizacja zadań, o których mowa w ust. 1 pkt 1-6, może być powierzana
zarządcom nieruchomości, o których mowa w przepisach rozdziału 3 działu
V.

Art. 24.
1. Gminny zasób nieruchomości stanowią nieruchomości, które w dniu wejścia
w życie niniejszej ustawy stanowiły własność gminy i nie znajdowały się
w użytkowaniu wieczystym lub trwałym zarządzie oraz nie były obciążone
prawem użytkowania, w tym nieruchomości nabyte na podstawie przepisów
ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o
samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych
(Dz.U. Nr 32, poz. 191, Nr 43, poz. 253 i Nr 92, poz. 541, z 1991 r. Nr 34,
poz. 151, z 1992 r. Nr 6, poz. 20, z 1993 r. Nr 40, poz. 180, z 1994r. Nr 1,
poz. 3 i Nr 65, poz. 285, z 1996 r. Nr 23, poz. 102 i Nr 106, poz. 496 oraz
z 1997 r. Nr 9, poz. 43). Gminny zasób nieruchomości stanowią również
nieruchomości, które po dniu wejścia w życie ustawy:
1) zostały nabyte, w drodze umowy, na własność lub w użytkowanie wieczyste
gminy,
2) zostały nabyte w drodze wywłaszczenia na rzecz gminy,
3) stały się własnością gminy w drodze zamiany lub darowizny albo co do
których gmina uzyskała w tym trybie prawo użytkowania wieczystego,
4) stanowiły własność gminy i w stosunku do których po tym dniu wygasło
prawo użytkowania wieczystego, trwałego zarządu lub użytkowania,
5) pozostały po zlikwidowanych lub sprywatyzowanych komunalnych
osobach prawnych oraz zlikwidowanych komunalnych jednostkach organizacyjnych,
6) stały się własnością gminy na skutek zrzeczenia się,
7) zostały nabyte w drodze pierwokupu,
8) zostały nabyte w drodze podziałów oraz scaleń i podziałów,
9) zostały przejęte na własność gminy na podstawie innych tytułów prawnych.
2. Na cele rozwojowe gmin i zorganizowanej działalności inwestycyjnej, a w
szczególności na realizację budownictwa mieszkaniowego oraz związanych
z tym budownictwem urządzeń infrastruktury technicznej, a także na realizację
innych celów publicznych mogą być wykorzystywane gminne zasoby
nieruchomości.
3. Podstawą tworzenia gminnych zasobów nieruchomości są studia uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin uchwalane na
podstawie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu
przestrzennym (Dz.U. Nr 89, poz. 415, z 1996 r. Nr 106, poz. 496 i z 1997
r. Nr 111, poz. 726).

Art. 25.
1. Gminnym zasobem nieruchomości gospodaruje zarząd gminy.
2. Gospodarowanie zasobem polega w szczególności na wykonywaniu czynności,
o których mowa w art. 23 ust. 1, a ponadto na przygotowywaniu
opracowań geodezyjno-prawnych i projektowych, dokonywaniu podziałów
oraz scaleń i podziałów nieruchomości, a także wyposażaniu ich, w miarę
możliwości, w niezbędne urządzenia infrastruktury technicznej.
3. Wykonywanie czynności, o których mowa w ust. 2, z wyłączeniem czynności
wymienionych w art. 23 ust. 1 pkt 7 i 8, może być powierzane zarządcom
nieruchomości, o których mowa w przepisach rozdziału 3 działu V.

Art. 26.
1. Granice między nieruchomościami nabywanymi na własność Skarbu Państwa
lub na własność gminy przyjmuje się według istniejącego stanu prawnego,
a jeżeli stanu takiego nie można stwierdzić, według stanu uwidocznionego
w katastrze nieruchomości.
2. W razie sporu co do przebiegu linii granicznych, o których mowa w ust. 1,
nie wstrzymuje się czynności związanych z nabyciem nieruchomości, co nie
wyłącza roszczeń pomiędzy właścicielami nieruchomości, których granice
zostały ustalone w sposób, o którym mowa w ust. 1.

Rozdział 3
Sprzedaż i oddawanie w użytkowanie wieczyste

Art. 27.
Sprzedaż nieruchomości albo oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości
gruntowej wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego. Oddanie nieruchomości
gruntowej w użytkowanie wieczyste i przeniesienie tego prawa w
drodze umowy wymaga wpisu w księdze wieczystej.

Art. 28.
1. Sprzedaż nieruchomości albo oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości
gruntowej następuje w drodze przetargu lub w drodze bezprzetargowej,
stosownie do przepisów rozdziału 4 niniejszego działu.
2. Warunki zbycia nieruchomości w drodze przetargu obwieszcza się w ogłoszeniu
o przetargu. Warunki zbycia nieruchomości w drodze bezprzetargowej
ustala się w rokowaniach przeprowadzanych z nabywcą.
3. Protokół z przeprowadzonego przetargu oraz protokół z rokowań przy
zbyciu w drodze bezprzetargowej stanowią podstawę do zawarcia umowy.

Art. 29.
1. W umowie o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste
ustala się okres użytkowania wieczystego zależnie od celu, na który nieruchomość
gruntowa zostaje oddana w użytkowanie wieczyste, oraz określa
się sposób korzystania z nieruchomości, stosownie do art. 236 i art. 239
Kodeksu cywilnego.
2. Jeżeli przedmiotem umowy o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie
wieczyste jest nieruchomość wpisana do rejestru zabytków, przy
określaniu sposobu korzystania z tej nieruchomości można nałożyć, w razie
potrzeby, na nabywcę obowiązek odbudowy lub remontu położonych
na niej zabytkowych obiektów budowlanych, w terminie określonym w
umowie.

Art. 30.
Postanowienia umowy o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste
dotyczące sposobu korzystania z tej nieruchomości podlegają ujawnieniu
w księdze wieczystej.

Art. 31.
Oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej zabudowanej następuje
z równoczesną sprzedażą położonych na tej nieruchomości budynków i
innych urządzeń.

Art. 32.
1. Nieruchomość gruntowa oddana w użytkowanie wieczyste może być sprzedana
wyłącznie użytkownikowi wieczystemu.
2. Z dniem zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości wygasa, z mocy prawa,
uprzednio ustanowione prawo użytkowania wieczystego.
3. W odniesieniu do nieruchomości gruntowej oddanej w użytkowanie wieczyste
przeniesienie własności tej nieruchomości, w drodze umowy, między
Skarbem Państwa a gminą może nastąpić za powiadomieniem jej użytkownika
wieczystego.

Art. 33.
1. Użytkowanie wieczyste wygasa z upływem okresu ustalonego w umowie
albo przez rozwiązanie umowy przed upływem tego okresu.
2. W razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego na skutek upływu okresu
ustalonego w umowie albo na skutek rozwiązania umowy przed upływem
tego okresu, użytkownikowi wieczystemu przysługuje wynagrodzenie za
wzniesione przez niego lub nabyte na własność budynki i inne urządzenia.
Wynagrodzenie powinno być równe wartości tych budynków i urządzeń
określonej na dzień wygaśnięcia użytkowania wieczystego. Za budynki i
inne urządzenia wzniesione wbrew postanowieniom umowy wynagrodzenie
nie przysługuje.
3. Właściwy organ może żądać rozwiązania umowy użytkowania wieczystego
przed upływem ustalonego okresu stosownie do art. 240 Kodeksu cywilnego,
jeżeli użytkownik wieczysty korzysta z tej nieruchomości w sposób
sprzeczny z ustalonym w umowie, a w szczególności jeżeli nie zabudował
jej w ustalonym terminie. W razie rozwiązania umowy zwraca się pierwszą
opłatę wniesioną z tytułu użytkowania wieczystego oraz sumę opłat rocznych
wniesionych z tego tytułu za nie wykorzystany okres użytkowania
wieczystego. Opłaty te podlegają waloryzacji. Maksymalna wysokość kwoty
podlegającej zwrotowi nie może przekraczać wartości prawa użytkowania
wieczystego określonej na dzień rozwiązania umowy.
4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do użytkowania wieczystego nabytego
w inny sposób niż w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Art. 34.
1. W przypadku zbywania nieruchomości osobom fizycznym i prawnym pierwszeństwo
w ich nabyciu przysługuje osobie, która spełnia jeden z następujących
warunków:
1) przysługuje jej roszczenie o nabycie nieruchomości z mocy niniejszej
ustawy lub odrębnych przepisów,
2) jest poprzednim właścicielem zbywanej nieruchomości lub następcą
prawnym tego właściciela, jego adres jest znany, a nieruchomość została
przejęta przed dniem 5 grudnia 1990 r.,
3) jest najemcą lokalu mieszkalnego, a najem został nawiązany przed
dniem 12 listopada 1994 r. na podstawie decyzji administracyjnej o
przydziale.
2. W przypadku zbiegu uprawnień do pierwszeństwa w nabyciu, stosuje się
kolejność wymienioną w ust. 1.
3. Zbycie nieruchomości nie może nastąpić, jeżeli toczy się postępowanie
administracyjne dotyczące prawidłowości nabycia nieruchomości przez
Skarb Państwa lub gminę.
4. Osoby, o których mowa w ust. 1, zawiadamia się na piśmie o przeznaczeniu
nieruchomości do zbycia oraz o przysługującym im pierwszeństwie w
nabyciu tej nieruchomości, pod warunkiem złożenia wniosków o nabycie w
terminie określonym w zawiadomieniu. Termin ten nie może być krótszy
niż 21 dni od dnia otrzymania zawiadomienia. Przy doręczaniu zawiadomień
stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.
5. Osoby, o których mowa w ust. 1, korzystają z pierwszeństwa w nabyciu
nieruchomości, jeżeli złożą oświadczenie, że wyrażają zgodę na cenę ustaloną
w sposób określony w ustawie.
6. Wojewoda w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu
Państwa, a rada gminy w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność
gminy, mogą przyznać, odpowiednio w drodze zarządzenia lub
uchwały, pierwszeństwo w nabywaniu lokali ich najemcom lub dzierżawcom,
z zastrzeżeniem art. 60.

Art. 35.
1. Właściwy organ sporządza i podaje do publicznej wiadomości wykaz nieruchomości
przeznaczonych do sprzedaży, do oddania w użytkowanie wieczyste,
użytkowanie, najem lub dzierżawę. Wykaz ten wywiesza się na
okres 21 dni w siedzibie urzędu rejonowego lub urzędu gminy, a ponadto
informację o wywieszeniu tego wykazu podaje się do publicznej wiadomości
w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości.
2. W wykazie, o którym mowa w ust.1, określa się odpowiednio:
1) oznaczenie nieruchomości według księgi wieczystej oraz katastru nieruchomości,
2) powierzchnię nieruchomości,
3) opis nieruchomości,
4) przeznaczenie nieruchomości w planie miejscowym i sposób jej zagospodarowania,
5) termin zagospodarowania nieruchomości,
6) cenę nieruchomości,
7) wysokość stawek procentowych opłat z tytułu użytkowania wieczystego,
8) wysokość opłat z tytułu użytkowania, najmu lub dzierżawy,
9) terminy wnoszenia opłat,
10) zasady aktualizacji opłat,
11) informacje o przeznaczeniu do sprzedaży, do oddania w użytkowanie
wieczyste, użytkowanie, najem lub dzierżawę.
3. Ustanawianie odrębnej własności lokali w domach wielolokalowych, wchodzących
w skład nieruchomości, następuje na zasadach określonych w
ustawie z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz.U. Nr 85, poz.
388 i z 1997 r. Nr 106, poz. 682).

Art. 36.
W przypadku naruszenia przez właściwy organ przepisów art. 34 ust. 1-5
Skarb Państwa i gmina ponoszą odpowiedzialność na zasadach ogólnych.

Rozdział 4
Przetargi na zbycie nieruchomości

Art. 37.
1. Z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, nieruchomości są sprzedawane lub oddawane w
użytkowanie wieczyste w drodze przetargu.
2. Nieruchomość jest zbywana w drodze bezprzetargowej, jeżeli:
1) jest zbywana na rzecz osoby, której przysługuje pierwszeństwo w jej
nabyciu, stosownie do art. 34,
2) zbycie następuje między Skarbem Państwa a gminą,
3) jest zbywana na zasadach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 2,
4) zbycie następuje w drodze zamiany lub darowizny,
5) sprzedaż nieruchomości następuje na rzecz jej użytkownika wieczystego,
6) przedmiotem zbycia są części nieruchomości, niezbędne do poprawienia
warunków zagospodarowania nieruchomości przyległej, stanowiącej
własność lub oddanej w użytkowanie wieczyste osobie, która zamierza
te części nabyć, jeżeli nie mogą być zbyte jako odrębne nieruchomości,
7) ma stanowić wkład niepieniężny (aport) do spółki albo wyposażenie
nowo tworzonej państwowej lub komunalnej osoby prawnej, lub majątek
tworzonej fundacji.
3. Wojewoda - w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu
Państwa, a rada gminy - w odniesieniu do nieruchomości stanowiących
własność gminy, odpowiednio w drodze zarządzenia lub uchwały, mogą
zwolnić z obowiązku zbycia w drodze przetargu nieruchomości przeznaczone
pod budownictwo mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury
technicznej lub innych celów publicznych, jeżeli cele te będą realizowane
przez podmioty, dla których są celami statutowymi, i których dochody
przeznacza się w całości na działalność statutową. Przepis ten stosuje
się również, gdy sprzedaż nieruchomości następuje na rzecz osoby, która
dzierżawi nieruchomość na podstawie umowy zawartej co najmniej na 10
lat, jeżeli nieruchomość ta została zabudowana na podstawie zezwolenia
na budowę.

Art. 38.
1. Przetarg ogłasza, organizuje i przeprowadza właściwy organ.
2. Ogłoszenie o przetargu podaje się do publicznej wiadomości nie wcześniej
niż po upływie okresu wywieszenia wykazu nieruchomości oraz terminu
wyznaczonego w zawiadomieniu o przeznaczeniu nieruchomości do zbycia,
o którym mowa w art. 34 ust. 4. W ogłoszeniu o przetargu podaje się informacje
zamieszczone w wykazie oraz czas, miejsce i warunki przetargu.
Ogłoszenie o przetargu wywiesza się w siedzibie urzędu rejonowego albo
urzędu gminy, a ponadto informację o ogłoszeniu przetargu podaje się do
publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości.
3. Przed ogłoszeniem o przetargu rozpatruje się wnioski osób uprawnionych
do nabycia nieruchomości w drodze bezprzetargowej. W przypadku pozytywnego
rozpatrzenia wniosku, informacji o nieruchomości, której ten
wniosek dotyczy, nie zamieszcza się w ogłoszeniu o przetargu.

Art. 39.
1. Jeżeli pierwszy przetarg zakończył się wynikiem negatywnym, przeprowadza
się przetarg drugi, w którym właściwy organ może obniżyć cenę wywoławczą
nieruchomości ustaloną przy ogłaszaniu pierwszego przetargu, stosownie
do art. 67 ust. 2 pkt 2.
2. Jeżeli drugi przetarg zakończył się wynikiem negatywnym, właściwy organ
nie ma obowiązku organizowania dalszych przetargów, a nieruchomość
może być zbyta w drodze rokowań za cenę ustaloną w tych rokowaniach.

Art. 40.
1. Przetarg przeprowadza się w formie:
1) przetargu ustnego nieograniczonego,
2) przetargu ustnego ograniczonego,
3) przetargu pisemnego nieograniczonego,
4) przetargu pisemnego ograniczonego.
2. Przetarg ustny ma na celu uzyskanie najwyższej ceny. Przetarg pisemny ma
na celu wybór najkorzystniejszej oferty.
3. O zastosowanej formie przetargu decyduje jego organizator.

Art. 41.
1. Organizator przetargu jest obowiązany zawiadomić osobę ustaloną jako
nabywca nieruchomości o miejscu i terminie zawarcia umowy sprzedaży
lub oddania w użytkowanie wieczyste nieruchomości, najpóźniej w ciągu
21 dni od dnia rozstrzygnięcia przetargu. Wyznaczony termin nie może
być krótszy niż 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia.
2. Jeżeli osoba ustalona jako nabywca nieruchomości nie stawi się bez
usprawiedliwienia w miejscu i w terminie podanym w zawiadomieniu, o
którym mowa w ust. 1, organizator przetargu może odstąpić od zawarcia
umowy, a wpłacone wadium nie podlega zwrotowi. W zawiadomieniu zamieszcza
się informację o tym uprawnieniu.

Art. 42.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb
przeprowadzania przetargów na nieruchomości.

Rozdział 5
Oddawanie w trwały zarząd

Art. 43.
1. Trwały zarząd jest formą prawną władania nieruchomością przez państwową
lub komunalną jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości
prawnej.
2. Jednostka organizacyjna ma prawo, z zastrzeżeniem ust. 6, korzystania z
nieruchomości oddanej w trwały zarząd, a w szczególności do:
1) korzystania z nieruchomości w celu prowadzenia działalności należącej
do zakresu jej działania,
2) zabudowy, odbudowy, rozbudowy, nadbudowy, przebudowy lub modernizacji
obiektu budowlanego na nieruchomości, zgodnie z przepisami
Prawa budowlanego, za zgodą organu nadzorującego,
3) oddania, za zgodą organu nadzorującego, nieruchomości lub jej części
w najem, dzierżawę albo jej użyczenia w drodze umowy zawartej na
okres nie dłuższy niż czas, na który został ustanowiony trwały zarząd,
z równoczesnym zawiadomieniem właściwego organu, jeżeli umowa
jest zawierana na okres do 3 lat, lub za zgodą właściwego organu, jeżeli
umowa jest zawierana na okres powyżej 3 lat.
3. Nieruchomości oddane w trwały zarząd ministerstwom, urzędom centralnym
i urzędom wojewódzkim mogą być oddawane w najem, dzierżawę lub
użyczenie za zgodą Prezesa Rady Ministrów albo upoważnionego przez
niego ministra.
4. Jednostka organizacyjna ma prawo wypowiedzenia, za zgodą organu nadzorującego,
każdej umowy najmu, dzierżawy i użyczenia nieruchomości lub
jej części, obciążających nieruchomość objętą trwałym zarządem, z zachowaniem
trzymiesięcznego terminu wypowiedzenia.
5. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa oddaje się w trwały
zarząd państwowej jednostce organizacyjnej, a nieruchomości stanowiące
własność gminy - komunalnej jednostce organizacyjnej.
6. Wojewoda lub rada gminy mogą ustalić, odpowiednio w drodze zarządzenia
lub uchwały, szczegółowe warunki korzystania z nieruchomości przez
jednostki organizacyjne, o których mowa w ust. 1.

Art. 44.
1. Trwały zarząd ustanawia się na czas nie oznaczony lub czas oznaczony.
2. Z wnioskiem o ustanowienie trwałego zarządu występuje jednostka organizacyjna.

Art. 45.
1. Trwały zarząd na rzecz jednostki organizacyjnej ustanawia właściwy organ,
w drodze decyzji, z zastrzeżeniem art. 60.
2. Decyzja o ustanowieniu trwałego zarządu powinna zawierać:
1) nazwę i siedzibę jednostki organizacyjnej, na rzecz której jest ustanawiany
trwały zarząd,
2) oznaczenie nieruchomości według księgi wieczystej oraz według katastru
nieruchomości,
3) powierzchnię oraz opis nieruchomości,
4) przeznaczenie nieruchomości w planie miejscowym i sposób jej zagospodarowania,
5) cel, na jaki nieruchomość została oddana w trwały zarząd,
6) termin zagospodarowania nieruchomości,
7) cenę nieruchomości i opłatę z tytułu trwałego zarządu,
8) możliwość aktualizacji opłaty z tytułu trwałego zarządu,
9) czas, na który trwały zarząd został ustanowiony.
3. Objęcie nieruchomości w trwały zarząd następuje na podstawie protokółu
zdawczo-odbiorczego.

Art. 46.
1. Trwały zarząd wygasa z upływem okresu, na który został ustanowiony, albo
na skutek wydania decyzji właściwego organu o jego wygaśnięciu.
2. Właściwy organ może z urzędu wydać decyzję o wygaśnięciu trwałego zarządu
w odniesieniu do nieruchomości lub jej części w razie stwierdzenia,
że:
1) nieruchomość nie została zagospodarowana zgodnie z decyzją o ustanowieniu
trwałego zarządu,
2) jednostka organizacyjna nie zawiadomiła właściwego organu o oddaniu
nieruchomości w najem, dzierżawę albo o użyczeniu, lub nie uzyskała
zgody, o której mowa w art. 43 ust. 2 pkt 3,
3) nieruchomość jest wykorzystywana niezgodnie z jej przeznaczeniem w
planie miejscowym,
4) sposób korzystania z nieruchomości pogarsza stan środowiska w stopniu
zagrażającym życiu, zdrowiu lub mieniu,
5) przeznaczenie nieruchomości w planie miejscowym uległo zmianie,
która nie pozwala na dalsze wykorzystywanie nieruchomości lub jej
części w dotychczasowy sposób, a jednostka organizacyjna nie ma możliwości
zmiany sposobu wykorzystywania nieruchomości,
6) nieruchomość stała się zbędna na cel określony w decyzji o ustanowieniu
trwałego zarządu.
3. Wygaśnięcie trwałego zarządu jest równoznaczne z wypowiedzeniem umów
najmu, dzierżawy lub użyczenia z zachowaniem trzymiesięcznego okresu
wypowiedzenia, jeżeli nieruchomość, w stosunku do której wygasł trwały
zarząd, była wynajęta, wydzierżawiona lub użyczona.
4. Decyzja o wygaśnięciu trwałego zarządu przysługującego jednostkom organizacyjnym:
1) resortu obrony narodowej - wymaga zgody wojewody, wydanej w porozumieniu
z Ministrem Obrony Narodowej,
2) resortu spraw wewnętrznych i administracji - wymaga zgody wojewody,
wydanej w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji,
3) resortu sprawiedliwości - wymaga zgody wojewody, wydanej w porozumieniu
z Ministrem Sprawiedliwości,
4) Urzędowi Ochrony Państwa - wymaga zgody wojewody, wydanej w
porozumieniu z Szefem Urzędu Ochrony Państwa.

Art. 47.
1. Jednostka organizacyjna sprawująca trwały zarząd może zgłosić właściwemu
organowi wniosek o wydanie decyzji o wygaśnięciu tego zarządu do całej
nieruchomości lub jej części, jeżeli stała się dla niej zbędna. Złożenie
wniosku powinno być poprzedzone uzyskaniem zgody organu nadzorującego
jednostkę organizacyjną.
2. Właściwy organ wydaje decyzję o wygaśnięciu trwałego zarządu, na wniosek
jednostki organizacyjnej, po uzyskaniu możliwości zagospodarowania
nieruchomości, w ciągu 18 miesięcy od dnia złożenia wniosku, o którym
mowa w ust. 1.
3. W sprawach, o których mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisu art. 46 ust.
4.

Art. 48.
1. Właściwy organ może orzec, w drodze decyzji, o przekazaniu trwałego zarządu
między jednostkami organizacyjnymi na ich wniosek, złożony za
zgodą organów nadzorujących te jednostki.
2. W decyzji, o której mowa w ust. 1, orzeka się o wygaśnięciu trwałego zarządu,
dotychczas sprawowanego przez jednostkę organizacyjną, i jego
ustanowieniu na rzecz jednostki organizacyjnej wnioskującej o przekazanie.
W sprawach tych stosuje się przepis art. 45 ust. 3.

Art. 49.
1. Likwidacja jednostki organizacyjnej sprawującej trwały zarząd nieruchomości
powoduje, z zastrzeżeniem ust. 2, jego wygaśnięcie.
2. Jeżeli likwidacja jednostki organizacyjnej następuje w wyniku przekształceń
organizacyjnych, trwały zarząd przechodzi na następcę prawnego tej jednostki.
Organ likwidujący może zgłosić właściwemu organowi wniosek o
wydanie decyzji o wygaśnięciu trwałego zarządu.

Art. 50.
Do trwałego zarządu w sprawach nie uregulowanych w ustawie stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o użytkowaniu.

Rozdział 6
Przekazywanie nieruchomości na cele szczególne

Art. 51.
1. Państwowa osoba prawna oraz państwowa jednostka organizacyjna, z
dniem ich utworzenia, są wyposażane w nieruchomości niezbędne do ich
działalności odpowiednio przez Ministra Skarbu Państwa, organ założycielski
lub przez organ nadzorujący.
2. Wyposażenie polega na przeniesieniu na rzecz państwowej osoby prawnej
własności nieruchomości albo oddaniu jej nieruchomości gruntowej w użytkowanie
wieczyste lub na oddaniu państwowej jednostce organizacyjnej
nieruchomości w trwały zarząd.
3. Na wyposażenie, o którym mowa w ust.1, przeznacza się nieruchomości z
zasobu nieruchomości Skarbu Państwa.
4. Przy wyposażaniu państwowych osób prawnych przeniesienie własności
nieruchomości następuje nieodpłatnie oraz nie pobiera się pierwszej opłaty
z tytułu użytkowania wieczystego.

Art. 52.
Na wniosek Ministra Skarbu Państwa, organu założycielskiego lub organu nadzorującego
kierownik urzędu rejonowego wskazuje nieruchomości, które mogą
być przeznaczone na wyposażenie państwowej osoby prawnej lub państwowej
jednostki organizacyjnej.

Art. 53.
1. Minister Skarbu Państwa lub organ założycielski w akcie o utworzeniu państwowej
osoby prawnej rozstrzyga o wyposażeniu tej osoby w nieruchomości,
o których mowa w art. 52.
2. Minister Skarbu Państwa lub organ założycielski, wykonując ustalenia zawarte
w akcie o utworzeniu państwowej osoby prawnej, przenosi na państwową
osobę prawną własność nieruchomości lub oddaje tej osobie nieruchomości
gruntowe w użytkowanie wieczyste w drodze umowy zawartej
w formie aktu notarialnego.

Art. 54.
1. Organ nadzorujący w akcie o utworzeniu państwowej jednostki organizacyjnej
wyposaża tę jednostkę w nieruchomości, o których mowa w art. 52.
2. Kierownik urzędu rejonowego, wykonując ustalenia zawarte w akcie o
utworzeniu państwowej jednostki organizacyjnej, oddaje tej jednostce nieruchomości
w trwały zarząd w drodze decyzji.

Art. 55.
W razie gdy państwowe osoby prawne albo państwowe jednostki organizacyjne
są tworzone w wyniku podziału istniejących osób prawnych lub jednostek organizacyjnych,
nie stosuje się przepisów art. 52, jeżeli wyposażenie dotyczy nieruchomości,
do których prawa przysługiwały osobom lub jednostkom ulegającym
podziałowi.

Art. 56.
Przy tworzeniu komunalnych osób prawnych lub komunalnych jednostek organizacyjnych
stosuje się odpowiednio przepisy art. 51 i 53-55, z tym że na wyposażenie
tych osób lub jednostek zarząd gminy przeznacza nieruchomości z
gminnego zasobu nieruchomości.

Art. 57.
1. Prawa do nieruchomości, które pozostały po zlikwidowanej lub sprywatyzowanej
państwowej osobie prawnej, przechodzą z mocy prawa na rzecz
Skarbu Państwa odpowiednio z dniem likwidacji lub z dniem zakończenia
prywatyzacji.
2. O sposobie zagospodarowania tych nieruchomości rozstrzyga Minister Skarbu
Państwa lub organ założycielski.
3. Jeżeli Minister Skarbu Państwa lub organ założycielski nie zagospodarował
nieruchomości, o których mowa w ust. 1, przekazuje je protokólarnie do
zasobu nieruchomości Skarbu Państwa.
4. W razie likwidacji lub prywatyzacji komunalnej osoby prawnej stosuje się
odpowiednio ust. 1-3, z tym że nieruchomości, które nie zostały zagospodarowane,
zarząd gminy włącza protokólarnie do gminnego zasobu nieruchomości.
5. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa, w stosunku do których
trwały zarząd wygasł na skutek likwidacji jednostki organizacyjnej,
z zastrzeżeniem przepisu art. 49 ust. 2, organ nadzorujący przekazuje protokólarnie
do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, a jeżeli nieruchomości
stanowią własność gminy, organ nadzorujący włącza je protokólarnie
do gminnego zasobu nieruchomości.

Art. 58.
1. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa mogą być wnoszone
jako wkład niepieniężny (aport) do spółki przez Ministra Skarbu Państwa,
w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego.
2. W przypadku wnoszenia nieruchomości jako wkładu niepieniężnego (aportu)
do spółki, stosuje się odpowiednio przepis art. 52.

Art. 59.
1. Minister Skarbu Państwa może wyposażyć fundację lub dokonać darowizny
nieruchomości z zasobu Skarbu Państwa na rzecz fundacji prowadzącej
działalność, o której mowa w art. 68 ust. 1 pkt 2. W umowie darowizny
określa się cel, na który nieruchomość jest darowana. W przypadku nie
wykorzystania nieruchomości na ten cel darowizna może być odwołana.
2. W sprawach, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy
art. 51 ust. 2 i 4 oraz art. 52.

Art. 60.
1. Gospodarka nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa, na
potrzeby statutowe Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej i Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Trybunału
Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Sądu Najwyższego,
Naczelnego Sądu Administracyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowego Biura Wyborczego oraz Państwowej
Inspekcji Pracy, a także ministerstw, urzędów centralnych i urzędów
wojewódzkich - należy do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
2. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji oddaje nieodpłatnie, w drodze
decyzji, jednostkom organizacyjnym, o których mowa w ust. 1, w trwały
zarząd nieruchomości stanowiące zasób nieruchomości Skarbu Państwa,
po uprzednim zawarciu porozumienia z kierownikiem urzędu rejonowego,
określającego nieruchomości, które mają być z zasobu oddane tym jednostkom.
3. Jeżeli nieruchomości oddane w trwały zarząd jednostkom organizacyjnym,
o których mowa w ust. 1, stały się im zbędne, Minister Spraw Wewnętrznych
i Administracji, po uprzednim wydaniu decyzji o wygaśnięciu tego zarządu,
zawiadamia kierownika urzędu rejonowego o ich przekazaniu do
zasobu nieruchomości Skarbu Państwa. Przepisy art. 46 i 47 stosuje się
odpowiednio.
4. W razie likwidacji lub przekształcenia jednostek, o których mowa w ust. 1,
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji rozstrzyga, w terminie 6
miesięcy od zakończenia likwidacji lub przekształcenia, o sposobie zagospodarowania
nieruchomości będących w trwałym zarządzie tych jednostek.
Po upływie tego terminu nie zagospodarowane nieruchomości przekazuje
się do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa.

Art. 61.
1. Przedstawicielstwom dyplomatycznym lub urzędom konsularnym państw
obcych oraz innym przedstawicielstwom i instytucjom zrównanym z nimi w
zakresie przywilejów i immunitetów na podstawie ustaw, umów międzynarodowych
lub powszechnie obowiązujących zwyczajów międzynarodowych
nieruchomości Skarbu Państwa mogą być, na zasadzie wzajemności,
sprzedawane lub oddawane w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę
lub najem.
2. Umowy z przedstawicielstwami, o których mowa w ust. 1, zawiera Minister
Spraw Wewnętrznych i Administracji.
3. Gmina jest obowiązana wskazać i przenieść własność nieruchomości na
rzecz Skarbu Państwa, jeżeli jest ona niezbędna na cele, o których mowa
w ust. 1. Umowę przeniesienia własności nieruchomości do zasobu Skarbu
Państwa zawiera z gminą kierownik urzędu rejonowego w porozumieniu
z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji.
4. W sprawach nie uregulowanych w ust. 1-3 stosuje się odpowiednio przepis
art. 60 ust. 3 i 4.

Rozdział 7
Ustalanie sposobu i terminów zagospodarowania
nieruchomości gruntowych

Art. 62.
1. W umowie o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste
ustala się sposób i termin jej zagospodarowania, w tym termin zabudowy,
zgodnie z celem, na który nieruchomość gruntowa została oddana w użytkowanie
wieczyste.
2. Jeżeli sposób zagospodarowania nieruchomości gruntowej polega na jej
zabudowie, ustala się termin rozpoczęcia lub termin zakończenia zabudowy.
3. Za rozpoczęcie zabudowy uważa się wybudowanie fundamentów, a za zakończenie
zabudowy wybudowanie budynku w stanie surowym zamkniętym.
4. Termin, o którym mowa w ust. 1, może być przedłużony na wniosek użytkownika
wieczystego, jeżeli nie mógł być dotrzymany z przyczyn niezależnych
od użytkownika.

Art. 63.
1. W razie niedotrzymania ustalonych terminów zagospodarowania nieruchomości
gruntowej właściwy organ może wyznaczyć termin dodatkowy.
2. W przypadku niedotrzymania terminów, o których mowa w ust. 1 oraz w
art. 62, mogą być ustalone dodatkowe opłaty roczne obciążające użytkownika
wieczystego, niezależnie od opłat z tytułu użytkowania wieczystego,
ustalonych stosownie do przepisów rozdziału 8 działu II.
3. Wysokość dodatkowej opłaty rocznej, o której mowa w ust. 2, wynosi 10%
wartości nieruchomości gruntowej określonej na dzień ustalenia opłaty za
pierwszy rok, po bezskutecznym upływie terminu jej zagospodarowania,
ustalonego w umowie lub decyzji. Za każdy następny rok opłata podlega
zwiększeniu o dalsze 10% tej wartości.
4. Opłaty, o których mowa w ust. 2, ustala właściwy organ w drodze decyzji.

Art. 64.
1. Obowiązek ponoszenia dodatkowych opłat rocznych powstaje z dniem 1
stycznia roku następującego po bezskutecznym upływie terminów zagospodarowania
nieruchomości gruntowej ustalonych w umowie lub decyzji.
2. Opłaty za dany rok wnosi się w terminie do dnia 31 marca każdego roku.

Art. 65.
1. Nie pobiera się dodatkowych opłat rocznych w razie:
1) niewybudowania urządzeń infrastruktury technicznej na obszarze, na
którym nieruchomość gruntowa jest położona, jeżeli do wybudowania
tych urządzeń był zobowiązany właściwy organ, a ich brak uniemożliwiałby
korzystanie z obiektów, do których wybudowania został zobowiązany
użytkownik wieczysty na podstawie umowy lub decyzji,
2) złożenia do właściwego organu wniosku o rozwiązanie umowy o oddanie
nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste.
2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, stosuje się przepis art. 33
ust. 3.

Art. 66.
Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się odpowiednio do trwałego zarządu.

Rozdział 8
Ceny, opłaty i rozliczenia za nieruchomości

Art. 67.
1. Cenę nieruchomości ustala się na podstawie jej wartości określonej przez
rzeczoznawcę majątkowego.
2. Przy sprzedaży nieruchomości w drodze przetargu stosuje się następujące
zasady ustalania cen:
1) cenę wywoławczą w pierwszym przetargu ustala się w wysokości nie
niższej niż wartość nieruchomości,
2) cenę wywoławczą w drugim przetargu można ustalić w wysokości niższej
niż wartość nieruchomości, jednak nie niższej niż 50% tej wartości,
3) cenę nieruchomości, którą jest obowiązany zapłacić jej nabywca, ustala
się w wysokości ceny uzyskanej w wyniku przetargu,
4) jeżeli przetargi nie przyniosły rezultatów, cenę nieruchomości ustala
się w wysokości uzgodnionej z jej nabywcą.
3. Przy sprzedaży nieruchomości w drodze bezprzetargowej cenę nieruchomości
ustala się w wysokości nie niższej niż jej wartość.
4. Przepisów ust. 2 i 3 nie stosuje się przy sprzedaży nieruchomości na rzecz
przedstawicielstw, o których mowa w art. 61 ust. 1.

Art. 68.
1. Właściwy organ może udzielić za zgodą, odpowiednio wojewody lub rady
gminy, bonifikaty od ceny ustalonej zgodnie z art. 67 ust. 3, jeżeli nieruchomość
jest sprzedawana:
1) pod budownictwo mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury
technicznej oraz innych celów publicznych,
2) osobom fizycznym i osobom prawnym, które prowadzą działalność
charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową,
badawczo-rozwojową, wychowawczą lub sportowo-turystyczną, na cele
nie związane z działalnością zarobkową,
3) organizacjom zrzeszającym działkowców z przeznaczeniem na pracownicze
ogrody działkowe,
4) poprzedniemu właścicielowi lub jego następcy prawnemu, jeżeli nieruchomość
została od niego przejęta przed dniem 5 grudnia 1990 r.,
5) na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz gminy,
6) kościołom i związkom wyznaniowym, mającym uregulowane stosunki z
państwem, na cele działalności sakralnej,
7) jako lokal mieszkalny.
2. Właściwy organ może żądać zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie
po jej waloryzacji, jeżeli nabywca nieruchomości przed upływem 10 lat, licząc
od dnia jej nabycia, zbył lub wykorzystał nieruchomość na inne cele
niż wymienione w ust. 1 pkt 1-3 i 7. Nie dotyczy to zbycia na rzecz osoby
bliskiej.
3. Ustaloną, zgodnie z art. 67, cenę nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków
obniża się o 50%. Właściwy organ może, za zgodą odpowiednio wojewody
lub rady gminy, podwyższyć lub obniżyć tę bonifikatę.

Art. 69.
Na poczet ceny nieruchomości gruntowej sprzedawanej jej użytkownikowi wieczystemu
zalicza się kwotę równą wartości prawa użytkowania wieczystego tej
nieruchomości, określoną według stanu na dzień sprzedaży.

Art. 70.
1. Cena nieruchomości sprzedawanej w drodze przetargu podlega zapłacie
nie później niż do dnia zawarcia umowy przenoszącej własność.
2. Cena nieruchomości sprzedawanej w drodze bezprzetargowej może zostać
rozłożona na raty, nie dłużej niż na 10 lat. Wierzytelność Skarbu Państwa
lub gminy w stosunku do nabywcy z tego tytułu podlega zabezpieczeniu, a
w szczególności zabezpieczeniu hipotecznemu. Pierwsza rata podlega zapłacie,
nie później niż do dnia zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości,
a następne raty wraz z oprocentowaniem podlegają zapłacie
w terminach ustalonych przez strony w umowie.
3. Rozłożona na raty nie spłacona część ceny podlega oprocentowaniu przy
zastosowaniu stopy procentowej równej stopie redyskonta weksli stosowanej
przez Narodowy Bank Polski.
4. Wojewoda w stosunku do nieruchomości stanowiących własność Skarbu
Państwa, a rada gminy w stosunku do nieruchomości stanowiących własność
gminy mogą zastosować umowne stawki oprocentowania.

Art. 71.
1. Za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste pobiera się
pierwszą opłatę i opłaty roczne.
2. Pierwsza opłata za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste
w drodze przetargu podlega zapłacie jednorazowo, nie później niż
do dnia zawarcia umowy o oddanie tej nieruchomości w użytkowanie wieczyste.
3. Pierwszą opłatę za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste
w drodze bezprzetargowej można rozłożyć na oprocentowane raty.
W sprawach tych stosuje się odpowiednio przepis art. 70 ust. 2-4.
4. Opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego, w terminie
do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. Opłaty rocznej
nie pobiera się za rok, w którym zostało ustanowione prawo użytkowania
wieczystego. Właściwy organ, na wniosek użytkownika wieczystego, może
ustalić inny termin zapłaty, nie przekraczający danego roku kalendarzowego.
5. Pierwszej opłaty nie pobiera się w przypadku zamiany, o której mowa w
art. 14 ust. 4 i art. 15 ust. 2.

Art. 72.
1. Opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustala się według stawki procentowej
od ceny nieruchomości gruntowej określonej zgodnie z art. 67.
2. Stawka procentowa pierwszej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego wynosi
od 15% do 25% ceny nieruchomości gruntowej.
3. Wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego
jest uzależniona od określonego w umowie celu, na jaki nieruchomość
gruntowa została oddana, i wynosi:
1) za nieruchomości gruntowe oddane na cele obronności i bezpieczeństwa
państwa, w tym ochrony przeciwpożarowej - 0,3% ceny,
2) za nieruchomości gruntowe pod budowę obiektów sakralnych wraz z
budynkami towarzyszącymi, plebanii w parafiach diecezjalnych i zakonnych,
archiwów i muzeów diecezjalnych, seminariów duchownych,
domów zakonnych oraz siedzib naczelnych władz kościołów i związków
wyznaniowych - 0,3% ceny,
3) za nieruchomości gruntowe na działalność charytatywną, opiekuńczą,
kulturalną, leczniczą, oświatową, wychowawczą, naukową lub badawczo-rozwojową
- 0,3% ceny,
4) za nieruchomości gruntowe pod budownictwo mieszkaniowe, na realizację
urządzeń infrastruktury technicznej i innych celów publicznych
oraz działalność sportowo-turystyczną - 1% ceny,
5) za pozostałe nieruchomości gruntowe - 3% ceny.

Art. 73.
1. Jeżeli nieruchomość gruntowa została oddana w użytkowanie wieczyste na
więcej niż jeden cel, stawkę procentową opłaty rocznej przyjmuje się dla
tego celu, który w umowie o oddanie w użytkowanie wieczyste został
określony jako podstawowy.
2. Jeżeli po oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nastąpi
trwała zmiana sposobu korzystania z nieruchomości, powodująca
zmianę celu, na który nieruchomość została oddana, stawkę procentową
opłaty rocznej zmienia się stosownie do tego celu. Przy dokonywaniu
zmiany stawki procentowej stosuje się tryb postępowania określony w art.
78-81.
3. W wypadkach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 1-6, właściwy organ
może udzielić, za zgodą odpowiednio wojewody albo rady gminy, bonifikaty
od pierwszej opłaty i opłat rocznych ustalonych zgodnie z art. 72 ust. 2
i 3 pkt 1-4. Bonifikaty te można stosować również do nieruchomości gruntowych
oddanych w użytkowanie wieczyste przed dniem wejścia w życie
ustawy.
4. Ustalone, zgodnie z art. 72 ust. 2 i 3 pkt 5, opłaty z tytułu użytkowania
wieczystego obniża się o 50%, jeżeli nieruchomość gruntowa została wpisana
do rejestru zabytków. Właściwy organ może, za zgodą odpowiednio
wojewody lub rady gminy, podwyższyć lub obniżyć tę bonifikatę.
5. Wysokość pierwszej opłaty i opłat rocznych oraz udzielanych bonifikat i
sposób zapłaty tych opłat ustala się w umowie.
6. Jeżeli po oddaniu nieruchomości w użytkowanie wieczyste nastąpiła zmiana
celu będącego podstawą udzielenia bonifikaty, podlega ona wypowiedzeniu
na zasadach określonych w art. 78-81.

Art. 74.
1. Osobom fizycznym, których dochód miesięczny na jednego członka rodziny
nie przekracza 50% średniego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce
narodowej za ostatni kwartał roku poprzedzającego rok, za który opłata
ma być wnoszona, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego,
udziela się bonifikaty od opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego
nieruchomości gruntowej, jeżeli nieruchomość jest przeznaczona
lub wykorzystywana na cele mieszkaniowe.
2. Osoby, o których mowa w ust. 1, będące członkami spółdzielni mieszkaniowej,
korzystają z bonifikaty w formie ulgi w opłatach z tytułu udziału w
kosztach eksploatacji budynków. Wysokość ulgi powinna odpowiadać wysokości
bonifikaty od opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości
gruntowej, udzielonej spółdzielni mieszkaniowej, proporcjonalnie
do powierzchni lokali zajmowanych przez osoby uprawnione do bonifikaty.

Art. 75.
W razie zbiegu praw do bonifikat z tytułów, o których mowa w art. 73 ust. 3 i
art. 74 ust. 1, stosuje się jedną bonifikatę korzystniejszą dla użytkownika wieczystego.

Art. 76.
1. Stawka procentowa opłaty rocznej za nieruchomości gruntowe, o których
mowa w art. 72 ust. 3 pkt 5, może być podwyższona zarządzeniem wojewody
w stosunku do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa
lub uchwałą rady gminy w stosunku do nieruchomości stanowiących
własność gminy. Podwyższenie stawki procentowej może nastąpić tylko
przed oddaniem nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste.
2. Opłat rocznych nie pobiera się od użytkowników wieczystych, którzy na
podstawie przepisów ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami
w miastach i osiedlach (Dz.U. z 1969 r. Nr 22, poz. 159, z 1972 r. Nr
27, poz. 193 i z 1974 r. Nr 14, poz. 84) wnieśli jednorazowo opłaty roczne
za cały okres użytkowania wieczystego. Użytkownicy wieczyści, którzy
wnieśli opłaty roczne za okres krótszy niż czas trwania prawa użytkowania
wieczystego, wnoszą opłaty roczne po upływie tego okresu.

Art. 77.
1. Wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości
gruntowej może być aktualizowana, nie częściej niż raz w roku, jeżeli wartość
tej nieruchomości ulegnie zmianie. Z zastrzeżeniem ust. 2, zaktualizowaną
opłatę roczną ustala się, przy zastosowaniu dotychczasowej stawki
procentowej, od wartości nieruchomości określonej na dzień aktualizacji
opłaty.
2. Jeżeli wartość nieruchomości gruntowej na dzień aktualizacji opłaty rocznej
byłaby niższa niż ustalona w drodze przetargu cena tej nieruchomości
w dniu oddania jej w użytkowanie wieczyste, aktualizacji nie dokonuje się.
3. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje się z urzędu albo na wniosek użytkownika
wieczystego nieruchomości gruntowej, na podstawie wartości nieruchomości
gruntowej określonej przez rzeczoznawcę majątkowego.
4. Przy aktualizacji opłaty, o której mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio
przepis art. 148 ust. 4.

Art. 78.
1. Właściwy organ zamierzający zaktualizować opłatę roczną z tytułu użytkowania
wieczystego nieruchomości gruntowej powinien wypowiedzieć na piśmie
wysokość dotychczasowej opłaty do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego,
przesyłając równocześnie ofertę przyjęcia nowej jej wysokości. W
wypowiedzeniu należy wskazać sposób obliczenia nowej wysokości opłaty i
pouczyć użytkownika wieczystego o sposobie zakwestionowania wypowiedzenia.
Do wypowiedzenia dołącza się informację o wysokości oszacowania,
o którym mowa w art. 77 ust. 3, oraz o miejscu, w którym można zapoznać
się z operatem szacunkowym.
2. Użytkownik wieczysty może, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wypowiedzenia,
złożyć do samorządowego kolegium odwoławczego właściwego
ze względu na miejsce położenia nieruchomości, zwanego dalej "kolegium",
wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo
jest uzasadniona w innej wysokości.
3. Wniosek, o którym mowa w ust. 2, składa się przeciwko właściwemu organowi.
Ciężar dowodu, że istnieją przesłanki do aktualizacji opłaty, spoczywa
na właściwym organie.
4. Złożenie wniosku, o którym mowa w ust. 2, nie zwalnia z obowiązku uiszczania
opłat w dotychczasowej wysokości. W przypadku niezłożenia wniosku
właściwy organ oraz użytkownika wieczystego obowiązuje nowa wysokość
opłaty zaoferowana w wypowiedzeniu. Przepis art. 79 ust. 5 stosuje
się odpowiednio.

Art. 79.
1. Wniosek do kolegium składa się na piśmie w dwóch egzemplarzach. Podlega
on opłacie skarbowej.
2. Kolegium wyznacza niezwłocznie termin pierwszej rozprawy, doręczając
jednocześnie właściwemu organowi odpis wniosku.
3. Kolegium powinno dążyć do polubownego załatwienia sprawy w drodze
ugody. Jeżeli do ugody nie doszło, kolegium wydaje orzeczenie o oddaleniu
wniosku lub o ustaleniu nowej wysokości opłaty. Od orzeczenia kolegium
odwołanie nie przysługuje.
4. W przypadku oddalenia wniosku obowiązuje wysokość opłaty zaoferowana
zgodnie z art. 78 ust. 1. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.
5. Ustalona na skutek prawomocnego orzeczenia kolegium lub w wyniku zawarcia
przed kolegium ugody nowa wysokość opłaty rocznej obowiązuje
począwszy od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym wypowiedziano
wysokość dotychczasowej opłaty.
6. Na wniosek właściwego organu kolegium przyznaje w orzeczeniu zwrot kosztów
postępowania i opłat skarbowych od użytkownika wieczystego, jeżeli
oddaliło w orzeczeniu wniosek, o którym mowa w ust. 1. Jeżeli kolegium
w orzeczeniu uznało wniosek za zasadny, przyznaje na wniosek użytkownika
wieczystego zwrot kosztów i opłat od właściwego organu.
7. Do postępowania przed kolegium stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu
postępowania administracyjnego o wyłączeniu pracownika oraz organu,
o załatwianiu spraw, doręczeniach, wezwaniach, terminach i postępowaniu,
z wyjątkiem przepisów dotyczących odwołań i zażaleń oraz przepisów
o opłatach i kosztach postępowania.
8. Przepisy ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio, jeżeli sprawę rozstrzygnięto
prawomocnym wyrokiem sądu lub zawarto ugodę sądową, w następstwie
wniesienia sprzeciwu.
9. Orzeczenie lub ugoda, której kolegium nadało klauzulę wykonalności, podlegają
wykonaniu w drodze egzekucji sądowej.

Art. 80.
1. Od orzeczenia kolegium właściwy organ lub użytkownik wieczysty mogą
wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Wniesienie
sprzeciwu jest równoznaczne z żądaniem przekazania sprawy do sądu
powszechnego właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości.
2. Kolegium przekazuje właściwemu sądowi akta sprawy wraz ze sprzeciwem.
Wniosek, o którym mowa w art. 78 ust. 2, zastępuje pozew.
3. W razie wniesienia sprzeciwu w terminie, orzeczenie traci moc, nawet gdy
sprzeciw odnosi się tylko do części orzeczenia.
4. Jeżeli sprzeciw dotyczy wyłącznie kosztów postępowania, przepisu ust. 3
nie stosuje się, a właściwy sąd rozstrzyga o kosztach postępowania postanowieniem
na posiedzeniu niejawnym.

Art. 81.
1. Użytkownik wieczysty może żądać od właściwego organu dokonania aktualizacji
opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej,
jeżeli wartość nieruchomości uległa zmianie, a właściwy organ nie
podjął aktualizacji opłaty. W razie odmowy użytkownik wieczysty może
skierować sprawę do kolegium. Przepisy art. 79 i 80 stosuje się odpowiednio.
2. Ciężar dowodu, że istnieją przesłanki do aktualizacji opłaty, spoczywa na
użytkowniku wieczystym.
3. W przypadku oddalenia wniosku przez kolegium obowiązuje opłata dotychczasowa.
4. Ustalona w wyniku prawomocnego orzeczenia kolegium lub ugody zawartej
przed kolegium nowa wysokość opłaty rocznej obowiązuje począwszy
od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym użytkownik wieczysty
zażądał jej aktualizacji.
5. Przepisy ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio, jeżeli sprawę rozstrzygnięto
prawomocnym wyrokiem sądu lub zawarto ugodę sądową, w następstwie
wniesienia sprzeciwu.

Art. 82.
1. Za nieruchomość oddaną w trwały zarząd pobiera się opłaty roczne.
2. Opłaty roczne uiszcza się przez cały okres trwałego zarządu, w terminie do
dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. W pierwszym roku po
ustanowieniu trwałego zarządu opłatę roczną uiszcza się najpóźniej po
upływie 30 dni od dnia, w którym decyzja o oddaniu nieruchomości w
trwały zarząd stała się ostateczna. Opłatę tę ustala się proporcjonalnie w
stosunku do pozostałego do wykorzystania w danym roku okresu trwałego
zarządu.
3. Właściwy organ, na wniosek jednostki organizacyjnej, może ustalić inny termin
zapłaty opłaty rocznej, nie przekraczający danego roku kalendarzowego.

Art. 83.
1. Opłaty z tytułu trwałego zarządu ustala się według stawki procentowej od
ceny nieruchomości ustalonej zgodnie z art. 67 ust. 3.
2. Wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu trwałego zarządu
jest uzależniona od celu, na jaki nieruchomość została oddana, i wynosi:
1) za nieruchomości oddane na cele obronności i bezpieczeństwa państwa,
w tym ochrony przeciwpożarowej - 0,1% ceny,
2) za nieruchomości oddane pod budownictwo mieszkaniowe, na realizację
urządzeń infrastruktury technicznej i innych celów publicznych,
działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową,
naukową, badawczo-rozwojową, wychowawczą lub sportowo-turystyczną,
a także na siedziby organów władzy i administracji państwowej
nie wymienionych w art. 60 - 0,3% ceny,
3) za pozostałe nieruchomości - 1% ceny.
3. Nie pobiera się opłat rocznych za nieruchomości oddane w trwały zarząd
pod drogi publiczne.

Art. 84.
1. Jeżeli nieruchomość oddana w trwały zarząd jest wykorzystywana na więcej
niż jeden cel, stawkę procentową opłaty rocznej przyjmuje się dla tego
celu, który w decyzji o oddaniu w trwały zarząd został określony jako podstawowy.
2. Jeżeli po oddaniu nieruchomości w trwały zarząd nastąpi trwała zmiana
sposobu korzystania z nieruchomości, stawkę procentową opłaty rocznej
zmienia się stosownie do zmienionego sposobu korzystania. Zmiany stawki
procentowej opłaty rocznej dokonuje się w drodze decyzji właściwego organu.
3. Właściwy organ może udzielić, za zgodą odpowiednio wojewody lub rady
gminy, bonifikaty od opłat rocznych ustalonych zgodnie z przepisem art.
83 ust. 2, jeżeli nieruchomość jest oddawana:
1) pod budownictwo mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury
technicznej oraz realizację innych celów publicznych,
2) jednostkom organizacyjnym, które prowadzą działalność charytatywną,
opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową,
wychowawczą, sportowo-turystyczną, na cele nie
związane z działalnością zarobkową,
3) na siedziby organów administracji państwowej i sądów nie wymienionych
w art. 60 oraz prokuratur,
4) na siedziby zakładów karnych i zakładów dla nieletnich.
4. Ustalone, zgodnie z art 83 ust. 2 pkt 3, opłaty z tytułu trwałego zarządu
obniża się o 50%, jeżeli nieruchomość lub jej część składowa zostały wpisane
do rejestru zabytków. Właściwy organ może, za zgodą odpowiednio
wojewody lub rady gminy, podwyższyć lub obniżyć tę bonifikatę.
5. Wysokość opłat rocznych oraz udzielonych bonifikat i sposób zapłaty tych
opłat ustala się w decyzji właściwego organu.

Art. 85.
1. Jednostka organizacyjna sprawująca trwały zarząd nieruchomością, która
oddała tę nieruchomość w najem lub dzierżawę, jest zobowiązana do uiszczania
opłat rocznych w wysokości 1% ceny nieruchomości i nie przysługują
jej bonifikaty, o których mowa w art. 84 ust. 3 i 4. Zmiana stawki procentowej
opłaty rocznej oraz pozbawienie bonifikaty następuje w drodze
decyzji właściwego organu.
2. Jeżeli po oddaniu nieruchomości w trwały zarząd nastąpiła trwała zmiana
celu wykorzystywania nieruchomości, będącego podstawą udzielonej bonifikaty,
właściwy organ pozbawia przyznanej bonifikaty w drodze decyzji.

Art. 86.
Stawka procentowa opłaty rocznej z tytułu trwałego zarządu nieruchomości, o
których mowa w art. 83 ust. 2 pkt 3, może być podwyższona zarządzeniem wojewody
w stosunku do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa
lub uchwałą rady gminy w stosunku do nieruchomości stanowiących własność
gminy. Podwyższenie stawki procentowej może nastąpić tylko przed oddaniem
nieruchomości w trwały zarząd.

Art. 87.
1. Wysokość opłaty rocznej z tytułu trwałego zarządu nieruchomości może
być aktualizowana, nie częściej niż raz w roku, jeżeli wartość tej nieruchomości
ulegnie zmianie. Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się według
dotychczasowej stawki procentowej od wartości nieruchomości określonej
na dzień aktualizacji opłaty.
2. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje się, z urzędu albo na wniosek jednostki
organizacyjnej posiadającej nieruchomość w trwałym zarządzie, na
podstawie wartości nieruchomości określonej przez rzeczoznawcę majątkowego.
3. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje się w drodze decyzji właściwego organu.
Nowa wysokość opłaty rocznej obowiązuje począwszy od dnia 1 stycznia
roku następującego po roku, w którym decyzja stała się ostateczna.
4. Przy aktualizacji opłaty, o której mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio
przepis art. 148 ust. 4.

Art. 88.
1. Jeżeli jednostka organizacyjna wybudowała budynki i inne urządzenia
trwale związane z gruntem, położone na nieruchomości oddanej w trwały
zarząd, ich wartości nie uwzględnia się w cenie nieruchomości będącej
podstawą do ustalenia opłat z tytułu trwałego zarządu. Przepis ten stosuje
się odpowiednio w przypadku nabycia budynków i innych urządzeń w trybie,
o którym mowa w art. 17.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w przypadku odbudowy, rozbudowy,
nadbudowy, przebudowy lub modernizacji budynków i innych urządzeń
trwale związanych z gruntem, położonych na nieruchomości.

Art. 89.
W razie nabycia trwałego zarządu z mocy prawa, opłaty roczne ustala właściwy
organ w drodze decyzji. Opłaty tej nie pobiera się za rok, w którym nastąpiło
nabycie trwałego zarządu.

Art. 90.
1. Przy przekazywaniu trwałego zarządu nieruchomości przez jednostkę organizacyjną
na wniosek innej jednostki organizacyjnej dokonują one między
sobą rozliczenia z tytułu nakładów na tej nieruchomości poniesionych
na budowę, odbudowę, rozbudowę, nadbudowę, przebudowę lub modernizację
budynków i innych urządzeń trwale związanych z gruntem. Sposób
rozliczenia ustala się w porozumieniu między jednostkami organizacyjnymi.
2. W razie wygaśnięcia trwałego zarządu na skutek upływu okresu, na który
został ustanowiony, albo wydania decyzji o jego wygaśnięciu, właściwy organ
zwraca jednostce organizacyjnej nakłady, o których mowa w ust. 1.
Przy ustalaniu wysokości poniesionych nakładów bierze się za podstawę
faktycznie wykonane roboty oraz ich wartość w dniu wygaśnięcia trwałego
zarządu.
3. Jeżeli wygaśnięcie trwałego zarządu nastąpiło na wniosek jednostki organizacyjnej,
rozliczeń, o których mowa w ust. 1, nie dokonuje się, a jednostka
organizacyjna jest zwolniona z obowiązku wnoszenia opłat rocznych począwszy
od dnia złożenia wniosku. Opłat wniesionych do dnia złożenia
wniosku nie zwraca się.
4. Przepis art. 88 ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli jednostka organizacyjna
sprawująca trwały zarząd rozliczyła się z tytułu poniesionych nakładów
stosownie do ust. 1.

Art. 91.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje nieruchomości
uznawanych za niezbędne na cele obronności i bezpieczeństwa państwa.

DZIAŁ III
Wykonywanie, ograniczanie lub pozbawianie praw
do nieruchomości

Rozdział 1
Podziały nieruchomości

Art. 92.
Przepisów niniejszego rozdziału nie stosuje się do nieruchomości położonych
na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele rolne i leśne,
chyba że dokonanie podziału spowodowałoby konieczność wydzielenia nowych
dróg.

Art. 93.
1. Podziału nieruchomości można dokonać, jeżeli jest on zgodny z ustaleniami
planu miejscowego. W razie braku tego planu stosuje się przepis art.
94.
2. Zgodność z ustaleniami planu w myśl ust. 1 dotyczy zarówno przeznaczenia
terenu, jak i możliwości zagospodarowania wydzielonych działek gruntu.
3. Podział nieruchomości nie jest dopuszczalny, jeżeli projektowane do wydzielenia
działki gruntu nie mają bezpośredniego dostępu do drogi publicznej;
za dostęp do drogi publicznej uważa się również ustanowienie dla
wydzielonych działek gruntu odpowiednich służebności drogowych, jeżeli
nie ma możliwości wydzielenia drogi z nieruchomości objętej podziałem.
4. Zgodność proponowanego podziału nieruchomości z ustaleniami planu
miejscowego, z zastrzeżeniem art. 94, opiniuje wójt, burmistrz albo prezydent
miasta.
5. Opinię, o której mowa w ust. 4, wyraża się w formie postanowienia, na
które przysługuje zażalenie.
6. Jeżeli ustalenia planu miejscowego nie zawierają szczegółowych zasad podziału
nieruchomości, warunki podziału ustala się w decyzji o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu.

Art. 94.
1. W razie braku planu miejscowego - jeżeli nieruchomość jest położona na
obszarze nie objętym obowiązkiem sporządzania planu miejscowego, a
gmina nie ogłosiła o przystąpieniu do sporządzenia tego planu - zasady
podziału nieruchomości ustala się w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu.
2. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1, gmina ogłosiła o przystąpieniu
do sporządzenia planu miejscowego przed złożeniem wniosku o podział
nieruchomości, postępowanie w sprawie podziału zawiesza się do
czasu uchwalenia tego planu, jednak nie dłużej niż na okres 12 miesięcy. Jeżeli
w okresie zawieszenia postępowania plan miejscowy nie zostanie
uchwalony, stosuje się przepis ust. 1.
3. Jeżeli nie został uchwalony plan miejscowy dla obszarów objętych obowiązkiem
sporządzenia takiego planu, postępowanie w sprawie podziału zawiesza
się do czasu uchwalenia tego planu.

Art. 95.
Niezależnie od ustaleń planu miejscowego podział nieruchomości może nastąpić
w celu:
1) zniesienia współwłasności nieruchomości zabudowanej co najmniej
dwoma budynkami, wzniesionymi na podstawie pozwolenia na budowę,
jeżeli podział ma polegać na wydzieleniu dla poszczególnych
współwłaścicieli, wskazanych we wspólnym wniosku, budynków wraz z
działkami gruntu niezbędnymi do prawidłowego korzystania z tych
budynków,
2) wydzielenia działki gruntu znajdującej się pod budynkiem, niezbędnej
do prawidłowego korzystania z niego, jeżeli budynek ten został wzniesiony
w dobrej wierze przez samoistnego posiadacza,
3) wydzielenia części nieruchomości, której własność lub użytkowanie
wieczyste zostały nabyte z mocy prawa,
4) realizacji roszczeń do części nieruchomości, wynikających z przepisów
niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw,
5) realizacji przepisów dotyczących przekształceń własnościowych albo likwidacji
przedsiębiorstw państwowych lub komunalnych,
6) wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o ustaleniu lokalizacji
autostrady.

Art. 96.
1. Podziału nieruchomości dokonuje się na podstawie decyzji wójta, burmistrza
albo prezydenta miasta, zatwierdzającej projekt podziału. Projekt podziału
powinien być sporządzony na aktualnej mapie przyjętej do państwowego
zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
2. W przypadku gdy o podziale orzeka sąd, nie wydaje się decyzji, o której
mowa w ust. 1. Jeżeli podział jest uzależniony od ustaleń planu miejscowego,
sąd zasięga opinii wójta, burmistrza albo prezydenta miasta. Do
opinii tej nie stosuje się art. 93 ust. 5.
3. Podział nieruchomości, polegający na wydzieleniu wchodzących w jej skład
działek gruntu odrębnie położonych i oznaczonych w katastrze nieruchomości,
nie wymaga wydania decyzji zatwierdzającej projekt podziału.
4. Decyzja lub orzeczenie sądu, o których mowa w ust. 1 i 2, stanowią podstawę
do dokonania wpisów w księdze wieczystej oraz w katastrze nieruchomości.

Art. 97.
1. Podziału nieruchomości dokonuje się na wniosek i koszt osoby, która ma
w tym interes prawny.
2. Jeżeli nieruchomość jest objęta współwłasnością lub współużytkowaniem
wieczystym, podziału można dokonać na wniosek współwłaścicieli albo
współużytkowników wieczystych. Przepis art. 199 Kodeksu cywilnego stosuje
się odpowiednio. Nie dotyczy to podziału, o którym orzeka sąd.
3. Podziału nieruchomości można dokonać z urzędu, jeżeli:
1) jest on niezbędny do realizacji celów publicznych,
2) nieruchomość stanowi własność gminy i nie została oddana w użytkowanie
wieczyste.
4. W przypadkach, o których mowa w art. 95 pkt 3-6, podziału nieruchomości
można dokonać z urzędu albo na wniosek kierownika urzędu rejonowego.
5. Podziału nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa można dokonać
z urzędu, po zasięgnięciu opinii kierownika urzędu rejonowego.

Art. 98.
1. Działki gruntu wydzielone pod drogi z nieruchomości, której podział został
dokonany na wniosek właściciela, przechodzą z mocy prawa na własność
gminy z dniem, w którym decyzja o podziale stała się ostateczna, a orzeczenie
o podziale prawomocne. Jeżeli podział nieruchomości stanowiącej
własność Skarbu Państwa został dokonany na wniosek użytkownika wieczystego,
prawo użytkowania wieczystego działek gruntu wydzielonych pod
drogi przechodzi na rzecz gminy. Jeżeli podział nieruchomości stanowiącej
własność gminy został dokonany na wniosek użytkownika wieczystego,
prawo użytkowania wieczystego działek gruntu wydzielonych pod drogi
wygasa.
2. Wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej praw gminy do działek gruntu
wydzielonych pod drogi składa wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
3. Za działki gruntu, które przeszły na własność gminy lub co do których
gmina uzyskała prawo użytkowania wieczystego, a także z tytułu wygaśnięcia
tego prawa, przysługuje odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między
właścicielem lub użytkownikiem wieczystym a zarządem gminy. Jeżeli
do takiego uzgodnienia nie dojdzie, odszkodowanie ustala się według zasad
i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości. Odszkodowanie
wypłaca gmina.
4. Jeżeli w wyniku podziału nieruchomości wzrośnie jej wartość, zarząd gminy
może ustalić opłatę adiacencką z tego tytułu w kwocie nie większej niż
50% różnicy wartości nieruchomości.

Art. 99.
Jeżeli zapewnienie dostępu do drogi publicznej, o którym mowa w art. 93 ust.
3, wymaga ustanowienia służebności drogowej, podziału nieruchomości dokonuje
się pod warunkiem, że przy zbywaniu działek wydzielonych w wyniku podziału
zostanie ona ustanowiona.

Art. 100.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb dokonywania podziałów
nieruchomości oraz sposób sporządzania i rodzaje dokumentów wymaganych
w tym postępowaniu.

Rozdział 2
Scalanie i podział nieruchomości

Art. 101.
1. Przepisy niniejszego rozdziału regulują sprawy scalania nieruchomości i ich
ponownego podziału na działki gruntu.
2. Przepisy rozdziału stosuje się do nieruchomości położonych na obszarach
przeznaczonych w planach miejscowych na cele inne niż rolne i leśne.
3. Przepisów rozdziału nie stosuje się do nieruchomości, które zostały objęte
postępowaniem scaleniowym na podstawie ustawy o scalaniu i wymianie
gruntów.

Art. 102.
1. Gmina może dokonać scalenia i podziału nieruchomości, o którym mowa
w art. 101 ust. 1. Szczegółowe warunki scalenia i podziału nieruchomości
określa plan miejscowy.
2. Scalenia i podziału nieruchomości można dokonać, jeżeli są one położone
w granicach obszarów ustalonych w trybie art. 10 ust. 1 pkt 11 ustawy o
zagospodarowaniu przestrzennym albo gdy o scalenie i podział wystąpią
właściciele lub użytkownicy wieczyści posiadający, z zastrzeżeniem ust. 4,
ponad 50% powierzchni gruntów objętych scaleniem i podziałem.
3. O przystąpieniu do scalenia i podziału nieruchomości decyduje rada gminy
w drodze uchwały, określając w niej granice zewnętrzne gruntów objętych
scaleniem i podziałem.
4. Zabudowane części nieruchomości mogą być objęte uchwałą, o której mowa
w ust. 3, za zgodą ich właścicieli lub użytkowników wieczystych.
5. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta składa we właściwym sądzie wniosek
o ujawnienie w księdze wieczystej przystąpienia do scalenia i podziału
nieruchomości, a gdy nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej, o
złożenie do istniejącego zbioru dokumentów odpisu uchwały, o której
mowa w ust. 3.

Art. 103.
1. Właściciele i użytkownicy wieczyści oraz samoistni posiadacze nieruchomości
objętych scaleniem i podziałem są uczestnikami postępowania w sprawie
scalenia i podziału. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta powiadamia
ich o wszczęciu postępowania, chyba że mimo dołożenia należytej staranności
adres tych osób nie został ustalony. Przepis art. 113 ust. 4 stosuje
się odpowiednio.
2. Właściciele i użytkownicy wieczyści nieruchomości objętych scaleniem i
podziałem mogą wybrać ze swojego grona radę uczestników scalenia w liczbie
do 10 osób. Rada ta posiada uprawnienia opiniodawcze.
3. Projekt uchwały rady gminy o scaleniu i podziale nieruchomości podlega
zaopiniowaniu przez radę uczestników scalenia oraz wyłożeniu do wglądu
uczestnikom postępowania na okres 21 dni, w siedzibie urzędu gminy. O
wyłożeniu projektu uchwały do wglądu zawiadamia się na piśmie uczestników
postępowania.
4. W okresie kiedy projekt uchwały wyłożony jest do wglądu, uczestnicy postępowania
mogą składać na piśmie wnioski, uwagi i zastrzeżenia do tego
projektu. We wnioskach uczestnicy postępowania mogą wskazywać działki
gruntu, które chcieliby otrzymać w zamian za dotychczas posiadane nieruchomości
objęte scaleniem i podziałem. Złożone wnioski, uwagi i zastrzeżenia
podlegają zaopiniowaniu przez radę uczestników scalenia.
5. O sposobie załatwienia wniosków, uwag i zastrzeżeń, o których mowa w
ust. 4, rozstrzyga rada gminy w uchwale o scaleniu i podziale nieruchomości.
O sposobie rozstrzygnięcia zawiadamia się na piśmie uczestników postępowania,
którzy złożyli wnioski, uwagi i zastrzeżenia, doręczając im wyciąg
z uchwały.
6. Koszty związane ze scaleniem i podziałem nieruchomości ponoszą uczestnicy
postępowania proporcjonalnie do powierzchni posiadanych przez nich
nieruchomości objętych scaleniem i podziałem.

Art. 104.
1. Rada gminy podejmuje uchwałę o scaleniu i podziale nieruchomości.
Czynności związane z przeprowadzeniem postępowania w sprawie scalenia
i podziału wykonuje wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
2. Uchwała rady gminy o scaleniu i podziale nieruchomości powinna zawierać:
1) opracowane geodezyjnie granice gruntów objętych scaleniem i podziałem,
2) wypis i wyrys z planu miejscowego,
3) geodezyjny projekt scalenia i podziału nieruchomości,
4) rejestr nieruchomości, z wykazaniem ich stanu dotychczasowego oraz
stanu nowego po scaleniu i podziale, w tym nieruchomości przyznanych
uczestnikom postępowania w zamian za nieruchomości będące
ich własnością lub pozostające w użytkowaniu wieczystym przed scaleniem
i podziałem,
5) rozstrzygnięcia w sprawach, o których mowa w art. 105 ust. 2 i 5,
6) ustalenia co do rodzaju urządzeń infrastruktury technicznej planowanych
do wybudowania, terminy ich budowy oraz źródła finansowania,
7) ustalenia co do wysokości, terminu i sposobu zapłaty opłat adiacenckich,
8) rozstrzygnięcie o sposobie załatwienia wniosków, uwag i zastrzeżeń,
złożonych przez uczestników postępowania.
3. Uchwała, o której mowa w ust. 1, stanowi podstawę do:
1) zamknięcia istniejących ksiąg wieczystych,
2) założenia nowych ksiąg wieczystych i ujawnienia w nich praw do nieruchomości
powstałych w wyniku scalenia i podziału,
3) ujawnienia nowego stanu prawnego nieruchomości w katastrze nieruchomości,
4) wyznaczenia i utrwalenia na gruncie granic nieruchomości powstałych
w wyniku scalenia i podziału,
5) wprowadzenia uczestników postępowania na nowe nieruchomości.
4. Wnioski o dokonanie czynności, o których mowa w ust. 3 pkt 1-3, składa
wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
5. Obciążenia na nieruchomościach objętych scaleniem i podziałem przenosi
się do nowo założonych ksiąg wieczystych.
6. Uchwała, o której mowa w ust. 1, nie narusza praw osób trzecich ustanowionych
na nieruchomościach objętych scaleniem i podziałem.

Art. 105.
1. Powierzchnię każdej nieruchomości objętej scaleniem i podziałem pomniejsza
się o powierzchnię niezbędną do wydzielenia działek gruntu pod nowe
drogi lub pod poszerzenie dróg istniejących. Pomniejszenie to następuje
proporcjonalnie do powierzchni wszystkich nieruchomości objętych scaleniem
i podziałem oraz do ogólnej powierzchni działek gruntu wydzielonych
pod nowe drogi i pod poszerzenie dróg istniejących.
2. W zamian za nieruchomości objęte scaleniem i podziałem każdy z dotychczasowych
właścicieli lub użytkowników wieczystych otrzymuje, z zastrzeżeniem
ust. 3, odpowiednio na własność lub w użytkowanie wieczyste, nieruchomości
składające się z takiej liczby działek gruntu wydzielonych w
wyniku scalenia i podziału, których łączna powierzchnia jest równa powierzchni
dotychczasowej jego nieruchomości, pomniejszonej zgodnie z przepisem
ust. 1. Jeżeli nie ma możliwości przydzielenia nieruchomości o powierzchni
w pełni równoważnej, za różnicę powierzchni dokonuje się odpowiednich
dopłat w gotówce.
3. Jeżeli nieruchomości objęte scaleniem i podziałem są położone w granicach
obszarów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 11 ustawy o zagospodarowaniu
przestrzennym, właściciele lub użytkownicy wieczyści nieruchomości
mogą otrzymać od gminy, na ich wniosek, zamiast nowo wydzielonych
nieruchomości zapłatę w wysokości uzgodnionej z zarządem gminy.
4. Działki gruntu wydzielone pod nowe drogi lub pod poszerzenie dróg istniejących
przechodzą z mocy prawa na własność gminy, a ustanowione na
tych działkach prawo użytkowania wieczystego wygasa z dniem wejścia w
życie uchwały rady gminy o scaleniu i podziale nieruchomości.
5. Służebności gruntowe ustanowione na nieruchomościach objętych scaleniem
i podziałem podlegają zniesieniu, jeżeli stały się zbędne do korzystania
z nowo wydzielonych nieruchomości.

Art. 106.
1. Za działki gruntu, o których mowa w art. 105 ust. 4, a także za urządzenia,
których właściciele lub użytkownicy wieczyści nie mogli odłączyć od gruntu,
oraz za drzewa i krzewy gmina wypłaca odszkodowanie w wysokości
uzgodnionej między właścicielami lub użytkownikami wieczystymi a zarządem
gminy. Jeżeli nie dojdzie do uzgodnienia, odszkodowanie ustala się
według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości.
Odszkodowanie wypłaca gmina.
2. Jeżeli w skład nieruchomości objętych scaleniem i podziałem wchodzą nieruchomości
o nie ustalonym stanie prawnym, odszkodowanie, o którym
mowa w ust. 1, wpłaca się do depozytu sądowego.
3. Gmina jest zobowiązana do wybudowania na gruntach objętych uchwałą o
scaleniu i podziale nieruchomości niezbędnych urządzeń infrastruktury technicznej,
stosownie do przepisu art. 104 ust. 2 pkt 6. Koszty wybudowania
tych urządzeń nie mogą obciążać uczestników postępowania, chyba że
na mocy zawartego z gminą porozumienia strony postanowią inaczej.

Art. 107.
1. Osoby, które otrzymały nowe nieruchomości wydzielone w wyniku scalenia
i podziału, są zobowiązane do wniesienia na rzecz gminy opłat adiacenckich
w wysokości do 50% wzrostu wartości tych nieruchomości, w stosunku
do wartości nieruchomości dotychczas posiadanych. Przy ustalaniu wartości
dotychczas posiadanych nieruchomości nie uwzględnia się wartości
urządzeń, drzew i krzewów, o których mowa w art. 106 ust. 1, jeżeli zostało
za nie wypłacone odszkodowanie.
2. Wysokość stawki procentowej opłaty adiacenckiej ustala rada gminy w
uchwale o scaleniu i podziale nieruchomości.
3. Terminy i sposób wnoszenia opłat adiacenckich ustala wójt, burmistrz albo
prezydent miasta, w drodze ugody z osobami zobowiązanymi do ich zapłaty,
przez podpisanie protokółu uzgodnień. W razie niedojścia do ugody, o
terminie i sposobie zapłaty rozstrzyga rada gminy, podejmując uchwałę o
scaleniu i podziale nieruchomości. Termin ustalony w uchwale nie może
być krótszy niż termin wybudowania urządzeń infrastruktury technicznej.

Art. 108.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia:
1) szczegółowe zasady i tryb ustalania granic zewnętrznych gruntów oraz
granic nieruchomości objętych scaleniem i podziałem, przeprowadzania
scalenia i podziału tych nieruchomości, zamiany własności lub użytkowania
wieczystego nieruchomości objętych scaleniem i podziałem
na własność lub użytkowanie wieczyste nowo wydzielonych nieruchomości,
wyboru i działania rady uczestników scalenia,
2) szczegółowe zasady i tryb ustalania opłat adiacenckich oraz rozliczania
kosztów scalenia i podziału,
3) sposób sporządzania i rodzaje dokumentów niezbędnych w postępowaniu
związanym ze scaleniem i podziałem nieruchomości.

Rozdział 3
Prawo pierwokupu nieruchomości

Art. 109.
1. Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży:
1) nie zabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez sprzedawcę
od Skarbu Państwa lub gminy,
2) prawa użytkowania wieczystego nie zabudowanej nieruchomości gruntowej,
3) nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie miejscowym
na cele publiczne,
4) nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania
wieczystego takiej nieruchomości.
2. Przepisów ust. 1 pkt 1 i 2 nie stosuje się do nieruchomości przeznaczonych
w planach miejscowych lub w decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu na cele rolne i leśne.
3. Prawo pierwokupu nie przysługuje, jeżeli:
1) sprzedaż nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego następuje
na rzecz osób bliskich dla sprzedawcy,
2) sprzedaż nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego następuje
między osobami prawnymi tego samego kościoła lub związku wyznaniowego,
3) prawo użytkowania wieczystego zostało ustanowione jako odszkodowanie
lub rekompensata za utratę własności nieruchomości,
4) prawo użytkowania wieczystego zostało ustanowione w wyniku zamiany
własności nieruchomości,
5) w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 3 i 4, prawo pierwokupu
nie zostało ujawnione w księdze wieczystej.
4. Prawo pierwokupu wykonuje zarząd gminy.

Art. 110.
1. Sprzedaż nieruchomości, o których mowa w art. 109, oraz prawa użytkowania
wieczystego tych nieruchomości może nastąpić, jeżeli zarząd gminy
nie wykona prawa pierwokupu.
2. Prawo pierwokupu może być wykonane w terminie 2 miesięcy od dnia
otrzymania przez zarząd gminy zawiadomienia o treści umowy sprzedaży.
3. Notariusz sporządzający umowę sprzedaży jest zobowiązany do zawiadomienia
zarządu gminy o treści umowy, stosownie do przepisu ust. 2.
4. Zarząd gminy wykonuje prawo pierwokupu przez złożenie oświadczenia w
formie aktu notarialnego u notariusza, o którym mowa w ust. 3. W przypadku
gdyby złożenie oświadczenia u tego notariusza było niemożliwe lub
napotykało na poważne trudności, może być ono złożone u innego notariusza.
Z chwilą złożenia oświadczenia:
1) nieruchomość staje się własnością gminy, jeżeli wykonanie prawa pierwokupu
dotyczyło sprzedaży nieruchomości,
2) prawo użytkowania wieczystego wygasa, jeżeli wykonanie prawa pierwokupu
dotyczyło sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości
gruntowej stanowiącej własność gminy,
3) gmina uzyskuje prawo użytkowania wieczystego, jeżeli wykonanie
prawa pierwokupu dotyczyło sprzedaży prawa użytkowania wieczystego
nieruchomości gruntowej stanowiącej własność Skarbu Państwa.
5. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 4, notariusz doręcza sprzedawcy.

Art. 111.
Prawo pierwokupu wykonuje się po cenie ustalonej między stronami w umowie
sprzedaży.

Rozdział 4
Wywłaszczanie nieruchomości

Art. 112.
1. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do nieruchomości położonych, z
zastrzeżeniem art. 125 i 126, na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych
na cele publiczne.
2. Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w
drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego
prawa rzeczowego na nieruchomości.
3. Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne
nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo
ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w
drodze umowy.
4. Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest wojewoda.

Art. 113.
1. Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo
na rzecz gminy.
2. Nieruchomość stanowiąca własność Skarbu Państwa nie może być wywłaszczona.
Nie dotyczy to wywłaszczenia prawa użytkowania wieczystego
oraz ograniczonych praw rzeczowych obciążających nieruchomość.
3. Wywłaszczeniem może być objęta cała nieruchomość albo jej część. Jeżeli
wywłaszczeniem jest objęta część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje
się do prawidłowego wykorzystywania na dotychczasowe cele, na żądanie
właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości nabywa się
tę część w drodze umowy na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz gminy, w
zależności od tego, na czyją rzecz następuje wywłaszczenie.
4. Jeżeli nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej lub zbioru dokumentów,
przy jej wywłaszczeniu przyjmuje się inne dokumenty stwierdzające
prawa do nieruchomości oraz dane z katastru nieruchomości.

Art. 114.
1. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego, z zastrzeżeniem ust. 2, należy
poprzedzić rokowaniami o nabycie w drodze umowy praw określonych
w art. 112 ust. 3, przeprowadzonymi między wojewodą a właścicielem lub
użytkownikiem wieczystym nieruchomości, a także osobą, której przysługuje
do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe. W trakcie prowadzenia
rokowań może być zaoferowana nieruchomość zamienna.
2. W przypadku wywłaszczania nieruchomości na wniosek gminy rokowania,
o których mowa w ust. 1, przeprowadza zarząd gminy.

Art. 115.
1. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego na rzecz Skarbu Państwa następuje
z urzędu, a na rzecz gminy - na wniosek zarządu gminy.
2. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego może nastąpić po bezskutecznym
upływie dwumiesięcznego terminu do zawarcia umowy, o której
mowa w art. 114, wyznaczonego przez wojewodę na piśmie właścicielowi,
użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, a także osobie, której przysługuje
ograniczone prawo rzeczowe na tej nieruchomości. Termin ten liczy
się od dnia zakończenia rokowań.
3. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje z dniem doręczenia
zawiadomienia stronom.
4. Odmowa wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, o które wystąpił zarząd
gminy, następuje w drodze decyzji.

Art. 116.
1. We wniosku o wywłaszczenie należy określić:
1) nieruchomość z podaniem oznaczeń z księgi wieczystej lub zbioru dokumentów
oraz z katastru nieruchomości,
2) cel publiczny, do którego realizacji nieruchomość jest niezbędna,
3) powierzchnię nieruchomości, a jeżeli wywłaszczeniem ma być objęta
tylko jej część - powierzchnię tej części i całej nieruchomości,
4) dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości i stan jej zagospodarowania,
5) lokale zamienne oraz sposób ich zapewnienia najemcom wywłaszczanych
lokali, jeżeli najem został nawiązany przed dniem 12 listopada
1994 r. na podstawie decyzji administracyjnych o przydziale,
6) właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, a w razie braku
danych umożliwiających określenie tych osób - władającego nieruchomością
zgodnie z wpisem w katastrze nieruchomości,
7) osobę, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości,
8) nieruchomość zamienną, jeżeli gmina taką oferuje,
9) inne okoliczności istotne w sprawie.
2. Do wniosku o wywłaszczenie należy dołączyć:
1) dokumenty z przebiegu rokowań, o których mowa w art. 114,
2) decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, zawierającą
określenie granic zewnętrznych terenu niezbędnego do realizacji
celu publicznego, na który nieruchomość ma być wywłaszczona,
3) mapę z rejestrem nieruchomości objętych wnioskiem o wywłaszczenie
lub mapę z podziałem i rejestrem nieruchomości oraz decyzję zatwierdzającą
ten podział, jeżeli wniosek o wywłaszczenie dotyczy tylko części
nieruchomości,
4) pełny odpis z księgi wieczystej założonej dla nieruchomości objętej
wnioskiem o wywłaszczenie albo zaświadczenie o stanie prawnym, jaki
wynika ze zbioru dokumentów,
5) w razie braku dokumentów, o których mowa w pkt 4, zaświadczenie
właściwego sądu stwierdzające, że nieruchomość nie ma założonej
księgi wieczystej lub że nie jest dla niej prowadzony zbiór dokumentów,
6) wypis i wyrys z katastru nieruchomości.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w razie wszczęcia postępowania
wywłaszczeniowego z urzędu.

Art. 117.
1. Wojewoda składa w sądzie wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej
wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, a jeżeli nieruchomość nie ma
założonej księgi wieczystej - o złożenie do istniejącego zbioru dokumentów
zawiadomienia o wszczęciu tego postępowania.
2. Jeżeli wywłaszczenie nie doszło do skutku, wojewoda jest obowiązany wystąpić
niezwłocznie o wykreślenie z księgi wieczystej wpisu o wszczęciu postępowania
wywłaszczeniowego.

Art. 118.
1. Po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego wojewoda przeprowadza
rozprawę administracyjną.
2. W postępowaniu wywłaszczeniowym nie stosuje się przepisów o ugodzie
administracyjnej.

Art. 119.
1. Decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości, poza elementami określonymi w
art. 107 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, powinna zawierać:
1) ustalenie, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczana,
2) określenie przedmiotu wywłaszczenia przez podanie oznaczenia nieruchomości
według księgi wieczystej lub zbioru dokumentów oraz według
katastru nieruchomości,
3) określenie praw podlegających wywłaszczeniu,
4) wskazanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, a w
razie braku danych umożliwiających ustalenie tych osób - władającego
nieruchomością zgodnie z wpisem w katastrze nieruchomości,
5) wskazanie osoby, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na
nieruchomości,
6) zobowiązanie do zapewnienia lokali, o których mowa w art. 116 ust. 1
pkt 5.
2. Jeżeli osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 4, są nieobecne lub niezdolne
do czynności prawnych, stosuje się art. 34 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Art. 120.
Jeżeli zachodzi potrzeba zapobieżenia niebezpieczeństwu, wystąpieniu szkody
lub niedogodnościom, jakie mogą powstać dla właścicieli albo użytkowników
wieczystych nieruchomości sąsiednich wskutek wywłaszczenia lub innego niż
dotychczas zagospodarowania wywłaszczonej nieruchomości, w decyzji o wywłaszczeniu
ustanawia się niezbędne służebności oraz ustala obowiązek budowy
i utrzymania odpowiednich urządzeń zapobiegających tym zdarzeniom lub
okolicznościom. Obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń ciąży
na występującym z wnioskiem o wywłaszczenie.

Art. 121.
1. Przejście prawa własności na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz gminy następuje
z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stała
się ostateczna.
2. Przejście prawa użytkowania wieczystego na rzecz Skarbu Państwa lub na
rzecz gminy następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu tego
prawa stała się ostateczna, jeżeli prawo użytkowania wieczystego było
ustanowione na nieruchomości gruntowej stanowiącej własność innej osoby
niż ta, na rzecz której nastąpiło wywłaszczenie.
3. Prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej wygasa z dniem,
w którym decyzja o wywłaszczeniu tego prawa stała się ostateczna, jeżeli
prawo użytkowania wieczystego było ustanowione na nieruchomości gruntowej
stanowiącej własność osoby, na rzecz której nastąpiło wywłaszczenie.
4. Wywłaszczoną nieruchomość do czasu jej wykorzystania na cel, na który
nastąpiło wywłaszczenie, oddaje się w dzierżawę poprzedniemu właścicielowi
na jego wniosek.

Art. 122.
1. W przypadkach określonych w art. 108 Kodeksu postępowania administracyjnego
wojewoda może, w drodze decyzji, udzielić osobie, która będzie
realizowała cel publiczny, zezwolenia na niezwłoczne zajęcie nieruchomości
po wydaniu decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości, jeżeli zwłoka w jej
zajęciu uniemożliwiałaby realizację celu publicznego, na który nieruchomość
została wywłaszczona. Decyzji tej może być nadany rygor natychmiastowej
wykonalności.
2. Jeżeli w przypadkach, o których mowa w ust. 1, wydanie decyzji o wywłaszczeniu
wymagałoby uprzedniego dokonania podziału nieruchomości, decyzji
zatwierdzającej projekt podziału może być nadany rygor natychmiastowej
wykonalności.

Art. 123.
Ostateczna decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stanowi podstawę do dokonania
wpisu w księdze wieczystej. Wpisu dokonuje się na wniosek wojewody
lub na wniosek zarządu gminy, jeżeli nieruchomość została wywłaszczona na
rzecz gminy.

Art. 124.
1. Wojewoda może ograniczyć, w drodze decyzji, sposób korzystania z nieruchomości
przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzanie na
nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do
przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności
publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych
lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych
przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości
nie wyraża na to zgody. Ograniczenie to następuje zgodnie z decyzją
o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
2. Zezwolenie może być udzielone z urzędu albo na wniosek zarządu gminy,
innej osoby lub jednostki organizacyjnej.
3. Udzielenie zezwolenia powinno być poprzedzone rokowaniami z właścicielem
lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości o uzyskanie zgody na
wykonanie prac, o których mowa w ust. 1. Rokowania przeprowadza osoba
lub jednostka organizacyjna zamierzająca wystąpić z wnioskiem o zezwolenie.
Do wniosku należy dołączyć dokumenty z przeprowadzonych
rokowań.
4. Na osobie lub jednostce organizacyjnej występującej o zezwolenie ciąży
obowiązek przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego, niezwłocznie
po założeniu lub przeprowadzeniu ciągów, przewodów i urządzeń, o
których mowa w ust. 1. Jeżeli przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego
jest niemożliwe albo powoduje nadmierne trudności lub koszty,
stosuje się odpowiednio przepis art. 128 ust. 4.
5. Jeżeli założenie lub przeprowadzenie ciągów, przewodów i urządzeń, o
których mowa w ust. 1, uniemożliwia właścicielowi albo użytkownikowi
wieczystemu dalsze prawidłowe korzystanie z nieruchomości w sposób dotychczasowy
albo w sposób zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem,
właściciel lub użytkownik wieczysty może żądać, aby odpowiednio wojewoda
lub występujący z wnioskiem o zezwolenie, o którym mowa w ust. 2,
nabył od niego na rzecz Skarbu Państwa, w drodze umowy, własność albo
użytkowanie wieczyste nieruchomości.
6. Właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości jest obowiązany udostępnić
nieruchomość w celu wykonania czynności związanych z konserwacją
oraz usuwaniem awarii ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa
w ust. 1.
7. Decyzja ostateczna, o której mowa w ust. 1, stanowi podstawę do dokonania
wpisu w księdze wieczystej. Wpisu dokonuje się na wniosek wojewody
lub zarządu gminy, jeżeli zezwolenie było udzielone na wniosek gminy.

Art. 125.
Wojewoda może ograniczyć, w drodze decyzji, sposób korzystania z nieruchomości
przez udzielenie zezwolenia na prowadzenie działalności polegającej na
poszukiwaniu, rozpoznawaniu lub wydobywaniu kopalin stanowiących własność
Skarbu Państwa w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy, jeżeli właściciel lub
użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody. Przepisy art. 124
ust. 3-5 stosuje się odpowiednio.

Art. 126.
1. W przypadku siły wyższej lub nagłej potrzeby zapobieżenia powstaniu znacznej
szkody, wojewoda może udzielić, w drodze decyzji, zezwolenia na
czasowe zajęcie nieruchomości na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.
2. Decyzji, o której mowa w ust. 1, nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
3. Po upływie okresu, na który nastąpiło zajęcie nieruchomości, wojewoda
jest obowiązany doprowadzić nieruchomość do stanu poprzedniego. Gdyby
przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego było niemożliwe albo
pociągało za sobą nadmierne trudności lub koszty, stosuje się odpowiednio
przepis art. 128 ust. 4.
4. Jeżeli na skutek czasowego zajęcia nieruchomości właściciel lub użytkownik
wieczysty nie będzie mógł korzystać z nieruchomości w sposób dotychczasowy
lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, może żądać, aby
wojewoda nabył od niego na rzecz Skarbu Państwa własność lub użytkowanie
wieczyste nieruchomości w drodze umowy.

Art. 127.
Przepisy art. 124-126 stosuje się odpowiednio, jeżeli nieruchomość stanowi
przedmiot użytkowania, najmu, dzierżawy lub trwałego zarządu.

Rozdział 5
Odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości

Art. 128.
1. Wywłaszczenie własności nieruchomości lub innego prawa następuje za
odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej odpowiadającym wartości
wywłaszczonej nieruchomości lub wartości tego prawa.
2. Jeżeli na wywłaszczanej nieruchomości lub prawie użytkowania wieczystego
tej nieruchomości są ustanowione inne prawa rzeczowe, odszkodowanie
zmniejsza się o kwotę równą wartości tych praw.
3. Jeżeli na wywłaszczanej nieruchomości, stanowiącej własność gminy, jest
ustanowione prawo użytkowania wieczystego, odszkodowanie zmniejsza się
o kwotę równą wartości tego prawa.
4. Odszkodowanie przysługuje również za szkody powstałe wskutek zdarzeń,
o których mowa w art. 120 i 124-126. Odszkodowanie powinno odpowiadać
wartości poniesionych szkód. Jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się
wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą
temu zmniejszeniu.

Art. 129.
1. Odszkodowanie ustala wojewoda w drodze decyzji. Decyzja powinna być
wydana w terminie miesiąca od dnia wydania decyzji o wywłaszczeniu.
2. Decyzja o odszkodowaniu powinna zawierać w szczególności dane wymienione
w art. 119 ust. 1 pkt 2-5, a ponadto ustalać wysokość przyznanego
odszkodowania.
3. Jeżeli w ramach odszkodowania została przyznana nieruchomość zamienna,
w decyzji o odszkodowaniu podaje się dodatkowo oznaczenie nieruchomości
zamiennej według treści księgi wieczystej oraz według katastru
nieruchomości, jej wartość oraz wysokość dopłaty.
4. Wojewoda może orzec w jednej decyzji o wywłaszczeniu i o odszkodowaniu.

Art. 130.
1. Wysokość odszkodowania ustala się według stanu wywłaszczonej nieruchomości
w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu i według jej wartości w
dniu wydania decyzji o odszkodowaniu.
2. Ustalenie wysokości odszkodowania następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy
majątkowego, określającej wartość nieruchomości.

Art. 131.
1. W ramach odszkodowania właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu
wywłaszczonej nieruchomości może być przyznana, za jego zgodą, odpowiednia
nieruchomość zamienna.
2. Nieruchomość zamienną przyznaje się z zasobu nieruchomości Skarbu Państwa,
jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa lub z
gminnego zasobu nieruchomości, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz
gminy.
3. Nieruchomość zamienna może być przyznana, w porozumieniu z Prezesem
Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, z Zasobu Własności Rolnej
Skarbu Państwa, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa.
4. Różnicę między wysokością odszkodowania ustalonego w decyzji a wartością
nieruchomości zamiennej wyrównuje się przez dopłatę pieniężną.
5. Przeniesienie praw do nieruchomości zamiennej na rzecz osoby, której zostało
przyznane odszkodowanie, następuje z dniem, w którym decyzja o
odszkodowaniu stała się ostateczna. Decyzja ta stanowi podstawę do dokonania
wpisu w księdze wieczystej.

Art. 132.
1. Zapłata odszkodowania następuje jednorazowo, w terminie 14 dni od dnia,
w którym decyzja o odszkodowaniu stała się ostateczna.
2. Do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie odszkodowania stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego.
3. Wysokość odszkodowania ustalona w decyzji o odszkodowaniu podlega waloryzacji
na dzień jego zapłaty.
4. Za zgodą osoby uprawnionej do odszkodowania wojewoda może ustalić
inny niż określony w ust. 1-3 sposób zapłaty przyznanego odszkodowania.
5. Do zapłaty odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości oraz za szkody
powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 120, a także do zapewnienia
nieruchomości zamiennej jest zobowiązany wojewoda, jeżeli wywłaszczenie
następuje na rzecz Skarbu Państwa, albo zarząd gminy, jeżeli
wywłaszczenie następuje na rzecz gminy.
6. Zapłata odszkodowania za szkody powstałe wskutek zdarzeń wymienionych
w art. 124 i 125 obciąża osobę lub jednostkę organizacyjną, która
uzyskała zezwolenie odpowiednio na założenie lub przeprowadzenie ciągów,
przewodów i urządzeń albo zezwolenie na prowadzenie działalności
polegającej na poszukiwaniu, rozpoznawaniu lub wydobywaniu kopalin.
7. Do zapłaty odszkodowania za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których
mowa w art. 126, jest zobowiązany wojewoda.

Art. 133.
Odszkodowanie wpłaca się do depozytu sądowego, jeżeli:
1) osoba uprawniona odmawia jego przyjęcia albo wypłata odszkodowania
natrafia na trudne do przezwyciężenia przeszkody lub
2) odszkodowanie za wywłaszczenie dotyczy nieruchomości nie posiadającej
uregulowanego stanu prawnego.

Art. 134.
1. Podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi, z zastrzeżeniem art.
135, wartość rynkowa nieruchomości.
2. Przy określaniu wartości rynkowej nieruchomości uwzględnia się w szczególności
jej rodzaj, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie w planie
miejscowym, stopień wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej,
stan zagospodarowania oraz aktualnie kształtujące się ceny w obrocie nieruchomościami.
3. Wartość rynkową nieruchomości określa się według aktualnego sposobu jej
użytkowania, jeżeli przeznaczenie nieruchomości w planie miejscowym,
zgodne z celem wywłaszczenia, nie powoduje zwiększenia jej wartości.
4. Jeżeli przeznaczenie nieruchomości w planie miejscowym, zgodne z celem
wywłaszczenia, powoduje zwiększenie jej wartości, wartość rynkową nieruchomości
określa się według alternatywnego sposobu użytkowania wynikającego
z tego przeznaczenia.

Art. 135.
1. Jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej wartości
rynkowej, gdyż tego rodzaju nieruchomości nie występują w obrocie, określa
się jej wartość odtworzeniową.
2. Przy określaniu wartości odtworzeniowej nieruchomości, oddzielnie określa
się wartość gruntu i oddzielnie wartość jego części składowych.
3. Przy określaniu wartości gruntu stosuje się przepisy art. 134 ust. 2-4.
4. Przy określaniu wartości budynków lub ich części, budowli, urządzeń infrastruktury
technicznej i innych urządzeń szacuje się koszt ich odtworzenia,
z uwzględnieniem stopnia zużycia.
5. Przy określaniu wartości drzewostanu leśnego albo zadrzewień, jeżeli w
drzewostanie znajdują się materiały użytkowe, szacuje się wartość drewna
znajdującego się w tym drzewostanie. Jeżeli w drzewostanie nie występuje
materiał użytkowy lub wartość drewna, które może być pozyskane, jest niższa
od kosztów zalesienia i pielęgnacji drzewostanu, szacuje się koszty zalesienia
oraz koszty pielęgnacji drzewostanu do dnia wywłaszczenia.
6. Przy określaniu wartości plantacji kultur wieloletnich szacuje się koszty założenia
plantacji i jej pielęgnacji do czasu pierwszych zbiorów oraz wartość
utraconych pożytków w okresie od dnia wywłaszczenia do dnia zakończenia
pełnego plonowania. Sumę kosztów i wartość utraconych pożytków
zmniejsza się o sumę rocznych odpisów amortyzacyjnych, wynikającą
z okresu wykorzystania plantacji od pierwszego roku plonowania do dnia
wywłaszczenia.
7. Przy określaniu wartości zasiewów, upraw i innych zbiorów jednorocznych
szacuje się wartość przewidywanych plonów według cen kształtujących się
w obrocie rynkowym, zmniejszając ją o wartość nakładów koniecznych w
związku ze zbiorem tych plonów.

Rozdział 6
Zwrot wywłaszczonych nieruchomości

Art. 136.
1. Nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na cel inny niż określony
w decyzji o wywłaszczeniu, chyba że poprzedni właściciel lub jego następca
prawny nie złożą wniosku o zwrot tej nieruchomości.
2. W razie powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej
części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, właściwy organ
zawiadamia poprzedniego właściciela lub jego następcę prawnego o tym
zamiarze, informując równocześnie o możliwości zwrotu wywłaszczonej
nieruchomości.
3. Poprzedni właściciel lub jego następca prawny mogą żądać zwrotu wywłaszczonej
nieruchomości lub jej części, jeżeli, stosownie do przepisu art.
137, stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Z wnioskiem
o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do wojewody,
zawiadamiając o tym właściwy organ.
4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do części nieruchomości nabytej w
drodze umowy zgodnie z art. 113 ust. 3.
5. W przypadku niezłożenia wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości
lub jej części w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia o
możliwości zwrotu, uprawnienie do zwrotu nieruchomości lub jej części
wygasa.

Art. 137.
1. Nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu,
jeżeli:
1) pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała
się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu
albo
2) utraciła moc decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji lub decyzja o
warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, a cel ten nie został
zrealizowany.
2. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, cel wywłaszczenia został
zrealizowany tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi
podlega pozostała część.

Art. 138.
1. Jeżeli nieruchomość lub jej część podlegająca zwrotowi została oddana w
trwały zarząd lub została obciążona prawem użytkowania, prawa te wygasają
z dniem, w którym decyzja o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości
stała się ostateczna. Przepis art. 90 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
2. Umowa najmu, dzierżawy lub użyczenia zwracanej nieruchomości wygasa z
upływem 3 miesięcy od dnia, w którym decyzja o zwrocie wywłaszczonej
nieruchomości stała się ostateczna.

Art. 139.
Nieruchomość wywłaszczona podlega zwrotowi w stanie, w jakim znajduje się
w dniu jej zwrotu.

Art. 140.
1. W razie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości poprzedni właściciel lub jego
następca prawny zwraca Skarbowi Państwa lub gminie, w zależności od
tego, kto jest właścicielem nieruchomości w dniu zwrotu, wypłacone odszkodowanie,
a także nieruchomość zamienną, jeżeli była przyznana w
ramach odszkodowania. Zwrotowi podlegają również kwoty potrącone z
odszkodowania na spłatę zobowiązań wobec Skarbu Państwa lub wobec
gminy.
2. Odszkodowanie oraz kwoty, o których mowa w ust. 1, podlegają waloryzacji,
z tym że ich wysokość po waloryzacji, z zastrzeżeniem art. 217 ust. 2,
nie może być większa niż wartość rynkowa nieruchomości w dniu zwrotu,
a jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej wartości
rynkowej, nie może być większa niż jej wartość odtworzeniowa.
3. W razie zmniejszenia się albo zwiększenia wartości nieruchomości wskutek
działań podjętych na nieruchomości po jej wywłaszczeniu, zwaloryzowane
odszkodowanie podlega odpowiednio zmniejszeniu lub zwiększeniu o kwotę
równą różnicy wartości ustalonej na dzień zwrotu. Przy ustalaniu różnicy
wartości przyjmuje się stan nieruchomości z dnia wywłaszczenia oraz
stan nieruchomości z dnia zwrotu.
4. Ustalenie stopnia zmniejszenia albo zwiększenia wartości nieruchomości
następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego.
5. Jeżeli zwrot odszkodowania polega na zwrocie nieruchomości zamiennej,
za zwaloryzowane odszkodowanie przyjmuje się aktualną w dniu zwrotu
wartość tej nieruchomości. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.
6. Koszty postępowania o zwrot nieruchomości ponosi odpowiednio Skarb
Państwa albo gmina w zależności od tego, któremu z tych podmiotów odszkodowanie
jest zwracane.

Art. 141.
1. Należności, o których mowa w art. 140, mogą być, na wniosek poprzedniego
właściciela albo jego następcy prawnego, rozłożone na raty, nie dłużej
niż na 10 lat. Warunki rozłożenia na raty określa się w decyzji o zwrocie
wywłaszczonej nieruchomości.
2. Wierzytelności Skarbu Państwa lub gminy z tytułu, o którym mowa w ust.
1, podlegają stosownemu zabezpieczeniu. Jeżeli zabezpieczenie polega na
ustanowieniu hipoteki na nieruchomości, decyzja o zwrocie stanowi podstawę
wpisu hipoteki do księgi wieczystej.
3. Należności, o których mowa w ust. 1, podlegają oprocentowaniu przy zastosowaniu
stopy procentowej równej stopie redyskonta weksli stosowanej
przez Narodowy Bank Polski.
4. Do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie należności stosuje się odpowiednio
przepisy Kodeksu cywilnego.

Art. 142.
O zwrocie wywłaszczonych nieruchomości, zwrocie odszkodowania, w tym także
nieruchomości zamiennej oraz o rozliczeniach z tytułu zwrotu i terminach
zwrotu orzeka wojewoda w drodze decyzji.

Rozdział 7
Udział w kosztach budowy urządzeń
infrastruktury technicznej

Art. 143.
1. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do nieruchomości bez względu na
ich rodzaj i położenie, jeżeli urządzenia infrastruktury technicznej zostały
wybudowane z udziałem środków Skarbu Państwa lub gminy, z wyłączeniem
nieruchomości przeznaczonych w planie miejscowym na cele rolne i
leśne.
2. Przez budowę urządzeń infrastruktury technicznej rozumie się urządzenie
albo modernizację drogi oraz wybudowanie pod ziemią, na ziemi albo nad
ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych,
elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych.

Art. 144.
1. Właściciele nieruchomości uczestniczą w kosztach budowy urządzeń infrastruktury
technicznej przez wnoszenie na rzecz gminy opłat adiacenckich.
2. Przepis ust. 1 stosuje się także do użytkowników wieczystych nieruchomości
gruntowych, którzy na podstawie odrębnych przepisów nie mają obowiązku
wnoszenia opłat rocznych za użytkowanie wieczyste lub wnieśli, za
zgodą właściwego organu, jednorazowo opłaty roczne za cały okres użytkowania
wieczystego.

Art. 145.
1. Zarząd gminy może, w drodze decyzji, ustalić opłatę adiacencką każdorazowo
po urządzeniu lub modernizacji drogi albo po stworzeniu warunków
do podłączenia nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury
technicznej.
2. Ustalenie opłaty adiacenckiej może nastąpić w terminie do 3 lat od dnia
urządzenia lub modernizacji drogi albo od stworzenia warunków do podłączenia
nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej.

Art. 146.
1. Ustalenie i wysokość opłaty adiacenckiej zależą od wzrostu wartości nieruchomości
spowodowanego budową urządzeń infrastruktury technicznej.
2. Wysokość opłaty adiacenckiej wynosi nie więcej niż 50% różnicy między
wartością, jaką nieruchomość miała przed wybudowaniem urządzeń infrastruktury
technicznej, a wartością, jaką nieruchomość ma po ich wybudowaniu.
Wysokość stawki procentowej opłaty adiacenckiej ustala rada gminy
w drodze uchwały.
3. Wartość nieruchomości przed wybudowaniem urządzeń infrastruktury technicznej
i po ich wybudowaniu określają rzeczoznawcy majątkowi, według
stanu i cen na dzień wydania decyzji o ustaleniu opłaty adiacenckiej.

Art. 147.
1. Opłata adiacencka może być, na wniosek właściciela nieruchomości, rozłożona
na raty roczne płatne w okresie do 10 lat. Warunki rozłożenia na raty
określa się w decyzji o ustaleniu opłaty. Należność gminy z tego tytułu
podlega zabezpieczeniu.
2. Opłaty, o których mowa w ust. 1, podlegają oprocentowaniu przy zastosowaniu
stopy procentowej równej stopie redyskonta weksli stosowanej
przez Narodowy Bank Polski.

Art. 148.
1. Obowiązek wnoszenia opłaty adiacenckiej powstaje po upływie 14 dni od
dnia, w którym decyzja o ustaleniu opłaty stała się ostateczna. W przypadku
rozłożenia opłaty na raty obowiązek ten dotyczy wpłacenia pierwszej
raty.
2. Do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie opłaty adiacenckiej stosuje
się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego.
3. Wysokość opłaty adiacenckiej ustalona w decyzji podlega waloryzacji począwszy
od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym
wydana została decyzja, do pierwszego dnia miesiąca, w którym powstał
obowiązek zapłaty.
4. Na poczet opłaty adiacenckiej zalicza się wartość świadczeń wniesionych
przez właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, w gotówce
lub w naturze, na rzecz budowy poszczególnych urządzeń infrastruktury
technicznej.

DZIAŁ IV
Wycena nieruchomości

Rozdział 1
Określanie wartości nieruchomości

Art. 149.
Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do wszystkich nieruchomości, bez
względu na ich rodzaj, położenie i przeznaczenie w planie miejscowym, a także
bez względu na podmiot własności, z wyłączeniem określania wartości nieruchomości
w związku z realizacją ustawy o scalaniu i wymianie gruntów.

Art. 150.
1. W wyniku wyceny nieruchomości dokonuje się:
1) określenia wartości rynkowej,
2) określenia wartości odtworzeniowej,
3) ustalenia wartości katastralnej.
2. Wartość rynkową określa się dla nieruchomości, które są lub mogą być
przedmiotem obrotu.
3. Wartość odtworzeniową określa się dla nieruchomości, które ze względu
na obecne użytkowanie lub przeznaczenie nie są lub nie mogą być przedmiotem
obrotu rynkowego, a także jeżeli wymagają tego przepisy szczególne.
4. Wartość katastralną nieruchomości ustala się dla nieruchomości, o których
mowa w przepisach o podatku od nieruchomości. Zasady i tryb ustalania
tej wartości regulują przepisy rozdziału 2 niniejszego działu.
5. Określenia wartości wymienionych w ust. 1 pkt 1 i 2 oraz w art. 161, dokonują
rzeczoznawcy majątkowi, o których mowa w przepisach rozdziału 1
działu V.

Art. 151.
1. Wartość rynkową nieruchomości stanowi jej przewidywana cena, możliwa
do uzyskania na rynku, ustalona z uwzględnieniem cen transakcyjnych uzyskanych
przy spełnieniu następujących warunków:
1) strony umowy były od siebie niezależne, nie działały w sytuacji przymusowej
oraz miały stanowczy zamiar zawarcia umowy,
2) upłynął czas niezbędny do wyeksponowania nieruchomości na rynku i
do wynegocjowania warunków umowy.
2. Wartość odtworzeniowa nieruchomości jest równa kosztom jej odtworzenia,
z uwzględnieniem stopnia zużycia.

Art. 152.
1. Sposoby określania wartości nieruchomości, stanowiące podejścia do ich
wyceny, są uzależnione od przyjętych rodzajów czynników wpływających
na wartość nieruchomości.
2. Wyceny nieruchomości dokonuje się przy zastosowaniu podejść: porównawczego,
dochodowego lub kosztowego, albo mieszanego, zawierającego
elementy podejść poprzednich.

Art. 153.
1. Podejście porównawcze polega na określeniu wartości nieruchomości przy
założeniu, że wartość ta odpowiada cenom, jakie uzyskano za nieruchomości
podobne, które były przedmiotem obrotu rynkowego. Wartość nieruchomości
koryguje się ze względu na cechy różniące te nieruchomości i
ustala z uwzględnieniem zmian poziomu cen wskutek upływu czasu. Podejście
porównawcze stosuje się, jeżeli są znane ceny nieruchomości podobnych
do nieruchomości wycenianych.
2. Podejście dochodowe polega na określaniu wartości nieruchomości przy
założeniu, że jej nabywca zapłaci za nią cenę, której wysokość uzależni od
przewidywanego dochodu, jaki uzyska z nieruchomości. Stosuje się je przy
wycenie nieruchomości przynoszących lub mogących przynosić dochód.
3. Podejście kosztowe polega na określaniu wartości nieruchomości przy założeniu,
że wartość ta odpowiada kosztom jej odtworzenia, pomniejszonym
o wartość zużycia nieruchomości. Przy podejściu tym określa się oddzielnie
koszt nabycia gruntu i koszt odtworzenia jego części składowych.

Art. 154.
Wyboru właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania nieruchomości
dokonuje rzeczoznawca majątkowy, uwzględniając w szczególności cel wyceny,
rodzaj i położenie nieruchomości, funkcję wyznaczoną dla niej w planie
miejscowym, stopień wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej, stan
jej zagospodarowania oraz dostępne dane o cenach nieruchomości podobnych.

Art. 155.
1. Przy szacowaniu nieruchomości wykorzystuje się wszelkie dostępne dane o
nieruchomościach, zawarte w szczególności w:
1) księgach wieczystych,
2) katastrze nieruchomości,
3) ewidencji sieci uzbrojenia terenu,
4) tabelach taksacyjnych i na mapach taksacyjnych tworzonych na podstawie
art. 169,
5) planach miejscowych,
6) wykazach prowadzonych przez urzędy skarbowe,
7) umowach, orzeczeniach, decyzjach i innych dokumentach, będących
podstawą wpisu do ksiąg wieczystych, rejestrów wchodzących w skład
operatu katastralnego, a także do wyciągów z operatów szacunkowych
przekazywanych do katastru.
2. Wykorzystane w operacie szacunkowym dane, o których mowa w ust. 1,
mogą mieć formę wypisów i wyrysów, poświadczonych przez rzeczoznawcę
majątkowego.
3. Właściwe organy oraz sądy są obowiązane udostępniać rzeczoznawcom
majątkowym dane, o których mowa w ust. 1.

Art. 156.
Rzeczoznawca majątkowy sporządza na piśmie opinię o wartości nieruchomości
w formie operatu szacunkowego.

Art. 157.
W razie istotnych rozbieżności w opiniach o wartości tej samej nieruchomości,
sporządzonych przez rzeczoznawców majątkowych, oceny prawidłowości tych
wycen dokonuje organizacja zawodowa rzeczoznawców majątkowych.

Art. 158.
Rzeczoznawcy majątkowi przekazują, z uwzględnieniem art. 175 ust. 3, organom
prowadzącym kataster nieruchomości wyciągi z wykonanych przez siebie
operatów szacunkowych, zawierające opisy nieruchomości oraz ich wartości, w
terminie 3 miesięcy od dnia ich sporządzenia.

Art. 159.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wyceny
nieruchomości oraz zasady i tryb sporządzania operatu szacunkowego.

Rozdział 2
Powszechna taksacja nieruchomości

Art. 160.
Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do nieruchomości, dla których ustala
się wartość katastralną.

Art. 161.
1. Powszechna taksacja nieruchomości ma na celu ustalanie wartości katastralnej
nieruchomości i jest przeprowadzana, na podstawie niniejszej ustawy
oraz odrębnych przepisów, przez organy prowadzące kataster nieruchomości.
2. Wartość katastralną nieruchomości ustala się na podstawie oszacowania
nieruchomości reprezentatywnych dla poszczególnych rodzajów nieruchomości
na obszarze danej gminy. Do ustalania wartości tych nieruchomości
stosuje się przepisy rozdziału 1 niniejszego działu. Jeżeli nieruchomości
reprezentatywne były przedmiotem obrotu, wartość katastralną ustala się z
wykorzystaniem cen transakcyjnych tych nieruchomości.
3. Czynności szacowania nieruchomości reprezentatywnych w celu ustalenia
wartości katastralnej, a także w celu sporządzenia map taksacyjnych i tabel
taksacyjnych, wykonują rzeczoznawcy majątkowi.

Art. 162.
1. Wartości katastralne, ustalone w procesie powszechnej taksacji nieruchomości,
powinny uwzględniać różnice, jakie występują między poszczególnymi
nieruchomościami oraz zbliżenie do wartości rynkowej możliwe do
uzyskania przy zastosowaniu zasad przyjętych dla masowej wyceny.
2. Wartości katastralne wykorzystuje się do ustalania podstawy opodatkowania
podatkiem od nieruchomości, a także w zakresie określonym niniejszą
ustawą albo przepisami odrębnych ustaw, przy określaniu wartości nieruchomości
stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy, albo przy
wykonywaniu czynności urzędowych, do których wykonania niezbędne jest
określenie wartości nieruchomości.

Art. 163.
1. Powszechną taksację nieruchomości przeprowadza się okresowo. Termin
rozpoczęcia oraz zakończenia powszechnej taksacji nieruchomości, a także
źródła jej finansowania, określi odrębna ustawa.
2. W okresach rocznych dzielących przeprowadzanie kolejnych powszechnych
taksacji nieruchomości ustalone w wyniku poprzedniej powszechnej taksacji
wartości katastralne przeszacowuje się, stosując wskaźniki cen nieruchomości,
o których mowa w art. 5.
3. Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu na koszt gminy powszechnej
taksacji nieruchomości w okresie między terminami ustalonymi
w ustawie, o której mowa w ust. 1, jednak nie częściej niż co 3 lata.

Art. 164.
1. Podstawą do ustalenia wartości katastralnej poszczególnych nieruchomości
są mapy taksacyjne i tabele taksacyjne.
2. Wartość katastralną nieruchomości ustala się dla całych nieruchomości lub
ich części, jeżeli zostały wyodrębnione jako przedmioty opodatkowania w
przepisach o podatku od nieruchomości.
3. Jeżeli nieruchomość jest położona na obszarze więcej niż jednej gminy,
wartość katastralną ustala się odrębnie dla każdej części nieruchomości
położonej w każdej z tych gmin.
4. Jeżeli zachodzi potrzeba zastosowania kilku podejść w celu ustalenia wartości
katastralnej tej samej nieruchomości, wartość tę ustala się odrębnie
dla każdej części nieruchomości, dla której zastosowano odrębne podejście.

Art. 165.
Wartość katastralną nieruchomości gruntowej stanowi wartość katastralna gruntu
oraz wartość katastralna jego części składowych.

Art. 166.
1. W celu ustalenia wartości katastralnej gruntu określa się dla stref wyodrębnionych,
ze względu na podobne czynniki wpływające na wartość rynkową,
jednostkowe wartości powierzchni gruntów położonych w tych strefach.
2. Jednostkowe wartości powierzchni gruntów w wyodrębnionych strefach
przedstawia się na mapach taksacyjnych.
3. Wartość katastralną gruntu ustala się jako iloczyn powierzchni wykazanej
w katastrze nieruchomości oraz wartości jednostkowej wykazanej na mapie
taksacyjnej.

Art. 167.
1. W celu ustalenia wartości katastralnej części składowych gruntu określa się
jednostkowe wartości powierzchni tych części składowych w grupach,
uwzględniając ich położenie oraz różnice, jakie między nimi występują.
2. Jednostkowe wartości powierzchni części składowych gruntu w wyodrębnionych
grupach wykazuje się w tabelach taksacyjnych.
3. Wartość katastralną części składowych gruntu ustala się jako sumę wartości
katastralnej poszczególnych obiektów składających się na te części. Wartość
katastralną poszczególnych obiektów ustala się jako iloczyn ich powierzchni
wykazanej w katastrze nieruchomości oraz wartości jednostkowej
wykazanej w tabelach taksacyjnych.
4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do budynków oraz lokali stanowiących
odrębny przedmiot własności.

Art. 168.
Przepisy art. 166 i 167 stosuje się również w razie konieczności ponownego
ustalenia wartości katastralnej po przeprowadzeniu powszechnej taksacji nieruchomości.

Art. 169.
1. Mapy taksacyjne i tabele taksacyjne sporządza organ prowadzący kataster
nieruchomości na podstawie oszacowania nieruchomości reprezentatywnych,
wykonanego przez rzeczoznawców majątkowych.
2. Organ prowadzący kataster nieruchomości, w porozumieniu z zarządem
właściwej gminy, wykłada mapy taksacyjne i tabele taksacyjne do publicznego
wglądu na okres co najmniej 21 dni. Informację o wyłożeniu ogłasza
się w formie obwieszczenia oraz w miejscowej prasie, a także w sposób
zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, określając miejsce i termin wyłożenia
wraz z pouczeniem o możliwości zgłaszania zarzutów.
3. Każdy, czyjego interesu prawnego dotyczą ustalenia wynikające z map i
tabel taksacyjnych, może w okresie wyłożenia zgłaszać do nich zarzuty.
4. Organ prowadzący kataster nieruchomości rozpatruje zgłoszone zarzuty i
przedstawia je radzie gminy właściwej dla miejsca położenia nieruchomości
wraz z propozycją rozstrzygnięcia, dołączając mapy i tabele taksacyjne.
Rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie nadania mocy urzędowej mapom
taksacyjnym i tabelom taksacyjnym, w której rozstrzyga również o
sposobie załatwienia zgłoszonych zarzutów.
5. Stronie niezadowolonej ze sposobu załatwienia zgłoszonych zarzutów przysługuje
skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
6. Uchwała rady gminy w sprawie nadania mocy urzędowej mapom taksacyjnym
i tabelom taksacyjnym podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku
urzędowym.

Art. 170.
1. Organ prowadzący kataster orzeka, w drodze decyzji, o ustaleniu wartości
katastralnej nieruchomości i jej wpisie w katastrze nieruchomości.
2. Decyzja, o której mowa w ust. 1, podlega natychmiastowemu wykonaniu.
3. Wartości katastralne nieruchomości ustalone na podstawie obowiązujących
map i tabel taksacyjnych, wpisane w katastrze nieruchomości, uzyskują z
datą ich wpisu moc danych urzędowych.
4. Wartości, o których mowa w ust. 3, mogą być akutalizowane na wniosek
właściciela lub użytkownika wieczystego oraz innej osoby, na której ciąży
obowiązek podatkowy, a także z urzędu, na podstawie indywidualnego
oszacowania nieruchomości. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 171.
1. Osoby, o których mowa w art. 170 ust. 4, są obowiązane dostarczyć
organowi prowadzącemu kataster nieruchomości dokumenty i informacje
dotyczące tej nieruchomości, niezbędne do przeprowadzenia powszechnej
taksacji nieruchomości.
2. W razie niedostarczenia dokumentów i informacji, o których mowa w ust.
1, organ prowadzący kataster nieruchomości, po przeprowadzeniu postępowania
wyjaśniającego, ustala wartość katastralną tej nieruchomości na
podstawie dostępnych dokumentów i informacji.

Art. 172.
1. Naczelny organ administracji państwowej, właściwy w sprawach katastru
nieruchomości, przeprowadza co roku na wybranych obszarach kontrolę
powszechnej taksacji nieruchomości.
2. Wyniki kontroli, o której mowa w ust. 1, mogą stanowić podstawę do
przeprowadzenia kolejnej powszechnej taksacji nieruchomości na wybranych
obszarach.

Art. 173.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb
przeprowadzania powszechnej taksacji nieruchomości i jej kontroli oraz rodzaje
i wzory dokumentów stosowanych przy przeprowadzaniu taksacji.

DZIAŁ V
Działalność zawodowa w dziedzinie gospodarowania nieruchomościami

Rozdział 1
Rzeczoznawstwo majątkowe

Art. 174.
1. Rzeczoznawstwo majątkowe jest działalnością zawodową wykonywaną
przez rzeczoznawców na zasadach określonych w niniejszej ustawie.
2. Rzeczoznawcą majątkowym jest osoba fizyczna posiadająca uprawnienia
zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości, nadane w trybie przepisów
rozdziału 4 niniejszego działu.
3. Rzeczoznawca majątkowy ma prawo szacowania nieruchomości, a także
maszyn i urządzeń trwale związanych z gruntem.
4. Z zastrzeżeniem art. 230 ust. 2, osoby powoływane lub ustanawiane i wpisywane
na listę biegłych sądowych z zakresu szacowania nieruchomości
powinny posiadać uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości,
nadane w trybie rozdziału 4 niniejszego działu.
5. Rzeczoznawca majątkowy nie może odmówić pełnienia funkcji biegłego
sądowego.
6. Podmioty gospodarcze mogą prowadzić działalność w zakresie szacowania
nieruchomości, jeżeli czynności z tego zakresu będą wykonywane przez
rzeczoznawców majątkowych.

Art. 175.
1. Rzeczoznawca majątkowy jest zobowiązany do wykonywania czynności
szacowania nieruchomości zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów
prawa i standardami zawodowymi, ze szczególną starannością właściwą dla
zawodowego charakteru tych czynności oraz z zasadami etyki zawodowej,
kierując się zasadą bezstronności w wycenie nieruchomości.
2. Rzeczoznawca majątkowy jest zobowiązany do stałego doskonalenia kwalifikacji
zawodowych.
3. Rzeczoznawca majątkowy jest obowiązany wykorzystywać udostępnione
dane, o których mowa w art. 155, z zachowaniem zasady poufności. W
szczególności nie może przekazywać osobom trzecim informacji uzyskanych
w toku wykonywania czynności szacowania nieruchomości, chyba że
przepisy ustawy lub przepisy odrębnych ustaw stanowią inaczej.

Art. 176.
Rzeczoznawca majątkowy podlega wyłączeniu od udziału w szacowaniu nieruchomości,
jeżeli zachodzą przesłanki wymienione w art. 24 Kodeksu postępowania
administracyjnego.

Art. 177.
1. Uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości nadaje się
osobie, która:
1) posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
2) nie była karana za przestępstwa przeciwko mieniu, dokumentom, za
przestępstwa gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych,
znaków urzędowych, za przestępstwa skarbowe oraz za inne
przestępstwa mające znaczenie ze względu na wykonywany zawód,
3) posiada wyższe wykształcenie,
4) ukończyła studia podyplomowe w zakresie wyceny nieruchomości,
5) odbyła praktykę zawodową w zakresie wyceny nieruchomości,
6) przeszła z wynikiem pozytywnym postępowanie kwalifikacyjne, w tym
złożyła egzamin dający uprawnienia w zakresie szacowania nieruchomości.
2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, nie dotyczy osoby, która ukończyła
studia wyższe o specjalności związanej z gospodarką nieruchomościami.
3. Osoba nie posiadająca obywatelstwa polskiego może otrzymać uprawnienia
zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości po spełnieniu warunków
wymienionych w ust. 1 oraz po wykazaniu się biegłą znajomością języka
polskiego.

Art. 178.
1. Rzeczoznawca majątkowy nie wypełniający obowiązków, o których mowa
w art. 175, podlega odpowiedzialności zawodowej.
2. Wobec rzeczoznawcy majątkowego mogą być orzeczone, z tytułu odpowiedzialności
zawodowej, następujące kary dyscyplinarne:
1) upomnienie,
2) nagana z wpisem do centralnego rejestru rzeczoznawców majątkowych,
3) zawieszenie wykonywania uprawnień zawodowych na okres od 6 miesięcy
do 1 roku,
4) zawieszenie wykonywania uprawnień zawodowych do czasu ponownego
złożenia egzaminu z wynikiem pozytywnym,
5) pozbawienie uprawnień zawodowych z możliwością ubiegania się o
ponowne ich nadanie po upływie 3 lat od dnia ich pozbawienia.
3. Pozbawienie uprawnień zawodowych następuje również w przypadku utraty
zdolności do czynności prawnych oraz skazania za przestępstwa, o których
mowa w art. 177 ust. 1 pkt 2.
4. Zawieszenie wykonywania lub pozbawienie uprawnień zawodowych może
także nastąpić w razie niewykonywania czynności z zakresu szacowania
nieruchomości przez okres dłuższy niż 5 lat od ostatniej czynności zawodowej.

Rozdział 2
Pośrednictwo w obrocie nieruchomościami

Art. 179.
1. Pośrednictwo w obrocie nieruchomościami jest działalnością zawodową
wykonywaną przez pośredników na zasadach określonych w niniejszej
ustawie.
2. Pośrednikiem w obrocie nieruchomościami jest osoba fizyczna posiadająca
licencję zawodową nadaną w trybie przepisów rozdziału 4 niniejszego działu.
3. Podmioty gospodarcze mogą prowadzić działalność w zakresie pośrednictwa
w obrocie nieruchomościami, jeżeli pośrednictwo będzie wykonywane
przez osoby posiadające licencje zawodowe.

Art. 180.
1. Pośrednictwo w obrocie nieruchomościami polega na wykonywaniu czynności
zmierzających do zawarcia umów:
1) nabycia lub zbycia praw do nieruchomości,
2) nabycia lub zbycia własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu
mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego lub prawa
do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
3) najmu lub dzierżawy nieruchomości.
2. Pośrednik wykonuje czynności, o których mowa w ust. 1, osobiście lub przy
pomocy innych osób działających pod jego nadzorem, ponosząc za ich
czynności odpowiedzialność zawodową określoną w ustawie.
3. Zakres czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami określa umowa
pośrednictwa zawarta między pośrednikiem a zamawiającym.
4. Przez umowę pośrednictwa pośrednik zobowiązuje się do dokonywania dla
zamawiającego czynności zmierzających do zawarcia umów, o których
mowa w ust. 1, a zamawiający zobowiązuje się do zapłaty pośrednikowi
wynagrodzenia.
5. Sposób ustalenia lub wysokość wynagrodzenie za czynności pośrednictwa w
obrocie nieruchomościami określa umowa pośrednictwa. W razie nieokreślenia
wynagrodzenia w umowie, przysługuje wynagrodzenie zwyczajowo
przyjęte w danych stosunkach.
6. Czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami mogą być wykonywane
w stosunku do wszelkich nieruchomości, a także na rzecz wszystkich
osób fizycznych i prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie posiadających
osobowości prawnej.

Art. 181.
1. Przy wykonywaniu działalności zawodowej pośrednik jest obowiązany stosować
przepisy prawa i standardy zawodowe, kierować się zasadami etyki
zawodowej, a czynności pośrednictwa wykonywać ze szczególną starannością
właściwą dla ich zawodowego charakteru. Jest on także zobowiązany
do kierowania się zasadą ochrony interesu osób, na których rzecz wykonuje
te czynności.
2. Pośrednik w obrocie nieruchomościami jest zobowiązany do stałego doskonalenia
kwalifikacji zawodowych.

Art. 182.
1. Licencję zawodową pośrednika w obrocie nieruchomościami nadaje się
osobie, która:
1) posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
2) nie była karana za przestępstwa przeciwko mieniu, dokumentom, za
przestępstwa gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych,
znaków urzędowych, za przestępstwa skarbowe oraz za inne
przestępstwa mające znaczenie ze względu na wykonywany zawód,
3) posiada co najmniej średnie wykształcenie,
4) ukończyła kurs kwalifikacyjny,
5) odbyła praktykę zawodową w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami,
6) przeszła z wynikiem pozytywnym postępowanie kwalifikacyjne, w tym
złożyła egzamin uprawniający do otrzymania licencji zawodowej w zakresie
pośrednictwa w obrocie nieruchomościami.
2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, nie dotyczy osoby, która ukończyła
studia wyższe o specjalności związanej z gospodarką nieruchomościami.
3. Osoba nie posiadająca obywatelstwa polskiego może otrzymać licencję zawodową
pośrednika w obrocie nieruchomościami po spełnieniu warunków
wymienionych w ust. 1 oraz po wykazaniu się biegłą znajomością języka
polskiego.

Art. 183.
1. Pośrednik nie wypełniający obowiązków, o których mowa w art. 181, podlega
odpowiedzialności zawodowej.
2. Wobec pośrednika mogą być orzeczone, z tytułu odpowiedzialności zawodowej,
następujące kary dyscyplinarne:
1) upomnienie,
2) nagana z wpisem do centralnego rejestru pośredników,
3) zawieszenie licencji zawodowej na okres od 6 miesięcy do roku,
4) zawieszenie licencji zawodowej do czasu ponownego zdania egzaminu
z wynikiem pozytywnym,
5) pozbawienie licencji zawodowej z możliwością ubiegania się o ponowne
jej nadanie po upływie 3 lat od dnia pozbawienia.
3. Pozbawienie licencji zawodowej następuje również w przypadku utraty
zdolności do czynności prawnych oraz skazania za przestępstwa, o których
mowa w art. 182 ust. 1 pkt 2.
4. Zawieszenie lub pozbawienie licencji zawodowej może także nastąpić w
wypadku niewykonywania usług pośrednictwa w obrocie nieruchomościami
przez okres dłuższy niż 5 lat od ostatniej czynności zawodowej.

Rozdział 3
Zarządzanie nieruchomościami

Art. 184.
1. Zarządzanie nieruchomościami jest działalnością zawodową wykonywaną
przez zarządców na zasadach określonych w niniejszej ustawie.
2. Zarządcą nieruchomości jest osoba fizyczna posiadająca licencję zawodową
nadaną w trybie przepisów rozdziału 4 niniejszego działu.
3. Podmioty gospodarcze mogą prowadzić działalność w zakresie zarządzania
nieruchomościami, jeżeli zarządzanie będzie wykonywane przez osoby posiadające
licencje zawodowe.

Art. 185.
1. Zarządzanie nieruchomością, w rozumieniu niniejszej ustawy, polega na
podejmowaniu wszelkich decyzji i dokonywaniu wszelkich czynności zmierzających
do utrzymywania nieruchomości w stanie nie pogorszonym zgodnie
z jej przeznaczeniem, jak również do uzasadnionego inwestowania w
tę nieruchomość.
2. Zarządca nieruchomości działa na podstawie umowy o zarządzanie nieruchomością
zawartej z jej właścicielem, wspólnotą mieszkaniową albo inną
osobą lub jednostką organizacyjną, której przysługuje prawo do nieruchomości,
ze skutkiem prawnym bezpośrednio dla tej osoby lub jednostki organizacyjnej.
3. Zakres uprawnień i obowiązków zarządcy wynika z przepisów ustawy, z
przepisów odrębnych ustaw oraz z umowy o zarządzanie nieruchomością.
4. Zarządca ma prawo do wynagrodzenia, którego wysokość określa umowa
o zarządzanie nieruchomością.
5. Zarządca nie może czerpać innych korzyści z zarządzania nieruchomością
oprócz wynagrodzenia, chyba że umowa o zarządzanie stanowi inaczej.

Art. 186.
1. Przy wykonywaniu działalności zawodowej zarządca jest zobowiązany stosować
przepisy prawa i standardy zawodowe, kierować się zasadami etyki
zawodowej, a czynności zarządzania wykonywać ze szczególną starannością,
właściwą dla ich zawodowego charakteru. Jest on także zobowiązany
do kierowania się zasadą ochrony interesu osób, na których rzecz wykonuje
te czynności.
2. Zarządca nieruchomości jest zobowiązany do stałego doskonalenia kwalifikacji
zawodowych.

Art. 187.
1. Licencję zawodową zarządcy nieruchomości nadaje się osobie, która:
1) posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
2) nie była karana za przestępstwa przeciwko mieniu, dokumentom, za
przestępstwa gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych,
znaków urzędowych, za przestępstwa skarbowe oraz za inne
przestępstwa mające znaczenie ze względu na wykonywany zawód,
3) posiada co najmniej średnie wykształcenie,
4) ukończyła kurs kwalifikacyjny,
5) odbyła praktykę zawodową w zakresie zarządzania nieruchomościami,
6) przeszła z wynikiem pozytywnym postępowanie kwalifikacyjne, w tym
złożyła egzamin uprawniający do otrzymania licencji zawodowej w zakresie
zarządzania nieruchomościami.
2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, nie dotyczy osoby, która ukończyła
studia wyższe o specjalności związanej z gospodarką nieruchomościami.
3. Osoba nie posiadająca obywatelstwa polskiego może otrzymać licencję zawodową
zarządcy nieruchomości po spełnieniu warunków wymienionych w
ust. 1 oraz po wykazaniu się biegłą znajomością języka polskiego.

Art. 188.
1. Zarządca nie wypełniający obowiązków, o których mowa w art. 186, podlega
odpowiedzialności zawodowej.
2. Wobec zarządcy mogą być orzeczone z tytułu odpowiedzialności zawodowej
następujące kary dyscyplinarne:
1) upomnienie,
2) nagana z wpisem do centralnego rejestru zarządców,
3) zawieszenie licencji zawodowej na okres od 6 miesięcy do roku,
4) zawieszenie licencji zawodowej do czasu ponownego zdania egzaminu
z wynikiem pozytywnym,
5) pozbawienie licencji zawodowej z możliwością ubiegania się o ponowne
jej nadanie po upływie 3 lat od dnia pozbawienia.
3. Pozbawienie licencji zawodowej następuje również w przypadku utraty
zdolności do czynności prawnych oraz skazania za przestępstwa, o których
mowa w art. 187 ust. 1 pkt 2.
4. Zawieszenie lub pozbawienie licencji zawodowej może także nastąpić w
razie niewykonywania usług zarządzania nieruchomościami przez okres
dłuższy niż 5 lat od ostatniej czynności zawodowej.

Art. 189.
1. Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy, z
zastrzeżeniem art. 190, mogą być zarządzane wyłącznie przez osoby posiadające
licencję zawodową w zakresie zarządzania nieruchomościami.
2. Wyłonienie zarządcy nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa
lub własność gminy następuje na podstawie przepisów ustawy z dnia 10
czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz.U. Nr 76, poz. 344 i Nr
130, poz. 645 oraz z 1995 r. Nr 99, poz. 488).

Art. 190.
Przepisów niniejszego rozdziału nie stosuje się do gospodarowania nieruchomościami
przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa, Wojskową Agencję
Mieszkaniową i Agencję Mienia Wojskowego, a także do gospodarowania
nieruchomościami przez właściwe organy lub bezpośrednio przez właścicieli
nieruchomości.

Rozdział 4
Nadawanie uprawnień i licencji zawodowych rzeczoznawcom majątkowym,
pośrednikom w obrocie nieruchomościami i zarządcom nieruchomości
oraz orzekanie w sprawach odpowiedzialności zawodowej

Art. 191.
1. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast nadaje uprawnienia i licencje
zawodowe, o których mowa w rozdziałach 1-3 niniejszego działu, na
podstawie postępowania kwalifikacyjnego zakończonego wynikiem pozytywnym.
2. Uprawnienia i licencje zawodowe nadaje się każdemu, kto przeszedł z wynikiem
pozytywnym postępowanie kwalifikacyjne.
3. Postępowanie kwalifikacyjne przeprowadza Państwowa Komisja Kwalifikacyjna.
4. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast powołuje w drodze zarządzenia
Państwową Komisję Kwalifikacyjną z udziałem osób wskazanych
przez Ministra Sprawiedliwości oraz organizacje zawodowe rzeczoznawców
majątkowych, pośredników w obrocie nieruchomościami i zarządców nieruchomości.
5. Postępowanie kwalifikacyjne przeprowadza się na koszt osób ubiegających
się o nadanie uprawnień i licencji zawodowych.

Art. 192.
Nadanie uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości, a także
licencji zawodowych pośrednika w obrocie nieruchomościami oraz zarządcy
nieruchomości stwierdza się świadectwem. Odmowa nadania uprawnień i licencji
zawodowych następuje w drodze decyzji.

Art. 193.
1. Osoby, którym nadano uprawnienia i licencje zawodowe, podlegają wpisowi
odpowiednio do centralnych rejestrów: rzeczoznawców majątkowych,
pośredników w obrocie nieruchomościami oraz zarządców nieruchomości.
Z dniem wpisu do rejestrów osoby te uzyskują prawo wykonywania czynności
zawodowych.
2. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast prowadzi centralne rejestry,
o których mowa w ust. 1. Rejestry podlegają ogłoszeniu w dzienniku
urzędowym Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast.
3. Wojewodowie ogłaszają w wojewódzkich dziennikach urzędowych wyciągi z
centralnych rejestrów dotyczące osób zamieszkałych w tych województwach.

Art. 194.
1. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast orzeka w drodze decyzji o
zastosowaniu kar dyscyplinarnych, o których mowa w art. 178 ust. 2, art.
183 ust. 2 oraz art. 188 ust. 2, na podstawie wyników postępowania wyjaśniającego,
a także podejmuje decyzje w sprawach określonych w art. 178
ust. 3 i 4, art. 183 ust. 3 i 4 oraz w art. 188 ust. 3 i 4.
2. Postępowanie wyjaśniające przeprowadza Komisja Odpowiedzialności Zawodowej.
3. Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast powołuje, w drodze zarządzenia,
Komisję Odpowiedzialności Zawodowej z udziałem osób wskazanych
przez organizacje zawodowe rzeczoznawców majątkowych, pośredników
w obrocie nieruchomościami oraz zarządców nieruchomości.

Art. 195.
1. Postępowanie wyjaśniające wymienione w art. 194 odbywa się z udziałem
osoby, w stosunku do której toczy się postępowanie. Nie usprawiedliwione
niestawiennictwo nie wstrzymuje postępowania.
2. Osoba, o której mowa w ust. 1, może ustanowić obrońcę również spośród
rzeczoznawców majątkowych, pośredników w obrocie nieruchomościami
oraz zarządców nieruchomości.

Art. 196.
Programy studiów podyplomowych oraz kursów specjalistycznych, o których
mowa w art. 177 ust. 1 pkt 4, art. 182 ust. 1 pkt 4 oraz art. 187 ust. 1 pkt 4,
podlegają uzgodnieniu z Prezesem Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast.

Art. 197.
Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa:
1) sposób i warunki odbywania praktyki zawodowej oraz tryb i sposób
doskonalenia kwalifikacji rzeczoznawców majątkowych, pośredników w
obrocie nieruchomościami oraz zarządców nieruchomości,
2) szczegółowe zasady i tryb działania Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej
oraz jej organizację, przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego
i ustalania jego kosztów, nadawania uprawnień i licencji zawodowych,
wzory świadectw tych uprawnień i licencji oraz sposób prowadzenia
i zakres danych centralnych rejestrów rzeczoznawców majątkowych,
pośredników w obrocie nieruchomościami oraz zarządców
nieruchomości,
3) szczegółowe zasady i tryb działania Komisji Odpowiedzialności Zawodowej
oraz jej organizację, przeprowadzania postępowania z tytułu
odpowiedzialności zawodowej oraz stosowania kar dyscyplinarnych z
tego tytułu.

DZIAŁ VI
Przepisy karne

Art. 198.
Kto prowadzi działalność zawodową w zakresie rzeczoznawstwa majątkowego
bez uprawnień lub w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami oraz
zarządzania nieruchomościami bez licencji,
podlega grzywnie do 5 000 zł.

DZIAŁ VII
Przepisy przejściowe, zmiany w przepisach obowiązujących
i przepisy końcowe

Rozdział 1
Przepisy przejściowe

Art. 199.
1. Nieruchomości nabyte przez państwowe osoby prawne po wejściu w życie
ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny
(Dz.U. Nr 3, poz. 11), to jest po dniu 1 lutego 1989 r., stanowią od daty
nabycia własność tych osób.
2. Zarząd nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa oraz własność
gminy, sprawowany w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy przez jednostki
organizacyjne, przekształca się z tym dniem w trwały zarząd tych
nieruchomości.

Art. 200.
1. W sprawach stwierdzenia nabycia, z mocy prawa, na podstawie ustawy z
dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 83, poz. 373,
z 1992 r. Nr 91, poz. 455, z 1994 r. Nr 51, poz. 201, Nr 80, poz. 369, Nr
84, poz. 384 i Nr 123, poz. 601, z 1996 r. Nr 5, poz. 33 oraz z 1997 r. Nr
106, poz. 675), z dniem 5 grudnia 1990 r. prawa użytkowania wieczystego
gruntów oraz własności budynków, innych urządzeń i lokali przez państwowe
i komunalne osoby prawne oraz Bank Gospodarki Żywnościowej,
które posiadały w tym dniu grunty w zarządzie, nie zakończonych przed
dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się następujące zasady:
1) nabycie własności budynków, innych urządzeń i lokali następuje odpłatnie,
jeżeli obiekty te nie były wybudowane lub nabyte ze środków
własnych tych osób lub ich poprzedników prawnych,
2) nabycie prawa użytkowania wieczystego oraz własności stwierdza w
drodze decyzji wojewoda - w odniesieniu do nieruchomości stanowiących
własność Skarbu Państwa lub zarząd gminy - w odniesieniu do
nieruchomości stanowiących własność gminy,
3) w decyzji, o której mowa w pkt 2, ustala się warunki użytkowania wieczystego,
z zachowaniem zasad określonych w art. 62 ustawy i w art.
236 Kodeksu cywilnego, oraz kwotę należną za nabycie własności, a
także sposób zabezpieczenia wierzytelności, określony w ust. 2,
4) na poczet ceny nabycia własności, o której mowa w pkt 3, zalicza się
zwaloryzowane opłaty poniesione z tytułu zarządu budynków, innych
urządzeń i lokali; przy nabyciu użytkowania wieczystego nie pobiera
się pierwszej opłaty.
2. Wierzytelności z tytułu nabycia własności budynków, innych urządzeń i lokali
przez osoby, o których mowa w ust. 1, podlegają zabezpieczeniu hipotecznemu
na użytkowaniu wieczystym gruntów lub wyodrębnionych częściach
tych gruntów, które te osoby nabyły. Hipoteka powstaje z dniem
wpisu do księgi wieczystej. Wpis hipoteki następuje po bezskutecznym
upływie terminu na zaspokojenie wierzytelności, wyznaczonego w decyzji,
o której mowa w ust. 1 pkt 2. Przy zabezpieczeniu hipotecznym stosuje się
odpowiednio przepisy o księgach wieczystych i hipotece, z zastrzeżeniem
następujących zasad:
1) podstawą wpisu hipoteki jest decyzja, o której mowa w ust. 1 pkt 2,
2) wierzytelności zabezpieczone hipotecznie podlegają w chwili zapłaty
waloryzacji według zasad obowiązujących przy zwrocie wywłaszczonych
nieruchomości i nie podlegają oprocentowaniu,
3) w razie sprzedaży, wynajęcia, wydzierżawienia albo innego odpłatnego
udostępnienia nieruchomości lub ich części, na których dokonano zabezpieczenia
hipotecznego wierzytelności, wierzytelność staje się natychmiast
wymagalna w części równej korzyściom uzyskanym z tego tytułu,
4) w razie ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego, udział
w użytkowaniu wieczystym gruntów oraz udział we współwłasności
części wspólnych budynku związane z prawem własności tego lokalu
są wolne od hipoteki,
5) jeżeli właściwy organ, o którym mowa w art. 16, nie wyrazi zgody na
zrzeczenie się własności nieruchomości, może być ona zbyta za cenę
niższą niż zabezpieczona na niej wierzytelność; kwotę uzyskaną ze
zbycia nieruchomości uznaje się za zaspokojenie wierzytelności, a hipoteka
podlega wykreśleniu; zasady te stosuje się odpowiednio w razie
zbycia wyodrębnionej lub ułamkowej części nieruchomości.
3. Wierzytelności z tytułu nabycia własności budynków, innych urządzeń i lokali
wygasają z chwilą:
1) przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę z wyłącznym
udziałem Skarbu Państwa,
2) wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej na podstawie ustawy
z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw
państwowych (Dz.U. Nr 118, poz. 561 i Nr 156, poz. 575
oraz z 1997 r. Nr 32, poz. 184, Nr 98, poz. 603 i Nr 106, poz. 673).
4. Nabycie własności oraz prawa użytkowania wieczystego, o którym mowa w
ust. 1 i 2, nie może naruszać praw osób trzecich.

Art. 201.
1. Przepisy art. 200 stosuje się odpowiednio do utworzonych z dniem 1 maja
1991 r., 1 lipca 1991 r. oraz z dniem 1 stycznia 1992 r. na podstawie zarządzeń
Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej przedsiębiorstw państwowych,
które nabyły z mocy prawa, zgodnie z ustawą z dnia 25 marca
1994 r. zmieniającą ustawę o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości (Dz. U. Nr 51, poz. 201), z dniem ich wpisu do
rejestru przedsiębiorstw państwowych prawo użytkowania wieczystego
gruntów oraz własność położonych na nich budynków, innych urządzeń i
lokali będących w zarządzie rejonów dróg publicznych, okręgowych zakładów
transportu i maszyn drogowych, rejonów budowy dróg i mostów, rejonów
budowy dróg, rejonów budowy mostów, kopalni odkrywkowych surowców
drogowych, rejonów eksploatacji kruszywa lub dyrekcji okręgowych
dróg publicznych.
2. Nabycie własności budynków, innych urządzeń i lokali przez przedsiębiorstwa
państwowe, o których mowa w ust. 1, następuje odpłatnie, jeżeli obiekty
te nie były wybudowane lub nabyte ze środków własnych poprzedników
prawnych tych przedsiębiorstw.

Art. 202.
1. Państwowe instytucje kultury, które na podstawie ustawy z dnia 25 października
1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej
(Dz.U. Nr 114, poz. 493, z 1994 r. Nr 121, poz. 591, z 1996 r. Nr 90, poz.
407 oraz z 1997 r. Nr 5, poz. 24 i Nr 106, poz. 680) uzyskały osobowość
prawną, nabywają z mocy prawa, z dniem ich wpisu do rejestru instytucji
kultury, użytkowanie wieczyste gruntów, którymi zarządzały w dniu 5 grudnia
1990 r., oraz własność położonych na nich budynków, innych urządzeń
i lokali, jeżeli w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy nadal zarządzają
tymi gruntami. Nie może to naruszać praw osób trzecich. Do nabycia
stosuje się odpowiednio przepisy art. 200.
2. Nabycie własności budynków, innych urządzeń i lokali przez instytucje kultury,
o których mowa w ust. 1, następuje nieodpłatnie.

Art. 203.
1. Zobowiązania osób prawnych z tytułu odpłatności za budynki, inne urządzenia
i lokale, o których mowa w art. 200 ust. 1 oraz art. 201 ust. 2, nie
wykonane w całości lub w części przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy, podlegają zabezpieczeniu hipotecznemu zgodnie z jej przepisami.
2. Zobowiązania spółek z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa, powstałych z
przekształcenia przedsiębiorstw państwowych, z tytułu, o którym mowa
w ust. 1, wygasają.
3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do zobowiązań spółek, którym na podstawie
ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych oddano
do odpłatnego korzystania mienie zlikwidowanego przedsiębiorstwa.

Art. 204.
1. Spółdzielni, związkowi spółdzielczemu oraz innym osobom prawnym, które
w dniu 5 grudnia 1990 r. były użytkownikami gruntów, stanowiących własność
Skarbu państwa lub gminy, przysługuje roszczenie o ustanowienie
użytkowania wieczystego gruntu oraz o przeniesienie własności znajdujących
się na nim budynków, innych urządzeń i lokali.
2. Zawarcie umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje bez
przetargu.
3. Przeniesienie własności budynków, innych urządzeń i lokali następuje odpłatnie,
chyba że obiekty te zostały wybudowane lub nabyte ze środków
własnych spółdzielni, związków spółdzielczych oraz innych osób prawnych.
4. Opłatę z tytułu użytkowania wieczystego gruntu oraz cenę budynków, innych
urządzeń i lokali ustala się według przepisów rozdziału 8 działu II, z
wyłączeniem przepisu o obowiązku wniesienia pierwszej opłaty. Na poczet
ceny zalicza się zwaloryzowane opłaty poniesione z tytułu użytkowania
budynków, innych urządzeń i lokali.
5. Roszczenia, o których mowa w ust. 1, wygasły, jeżeli wnioski w tej sprawie
nie zostały złożone do dnia 31 grudnia 1996 r.
6. W przypadku sprzedaży prawa użytkowania wieczystego przed upływem 10
lat od jego ustanowienia, spółdzielnia, związek spółdzielczy oraz inne osoby
prawne są obowiązane uiścić pierwszą opłatę w wysokości określonej w
dniu sprzedaży, według przepisów rozdziału 8 działu II. Nie uiszcza się
pierwszej opłaty w razie:
1) nieodpłatnego przekazania prawa użytkowania wieczystego na rzecz
gminy lub Skarbu Państwa,
2) nieodpłatnego przekazania prawa użytkowania wieczystego na rzecz
innej spółdzielni na podstawie ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. o
zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości (Dz.U. Nr 6, poz.
36, Nr 11, poz. 74, Nr 29, poz. 175 i Nr 34, poz. 198, z 1991 r. Nr 83,
poz. 373, z 1992 r. Nr 18, poz. 74 i Nr 80, poz. 406, z 1993 r. Nr 40,
poz. 182 oraz z 1994 r. Nr 68, poz. 294 i Nr 90, poz. 419).

Art. 205.
1. Roszczenia spółdzielni, związków spółdzielczych oraz innych osób prawnych
o ustanowienie użytkowania wieczystego, powstałe przed dniem wejścia
w życie niniejszej ustawy, podlegają z tym dniem jej przepisom.
2. Przepisy art. 204 stosuje się odpowiednio do następców prawnych spółdzielni,
związków spółdzielczych oraz innych osób prawnych, które istniały w
dniu 24 grudnia 1992 r. i istnieją w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy.

Art. 206.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb
stwierdzania dotychczasowego prawa zarządu państwowych i komunalnych
osób prawnych do nieruchomości, a także prawa użytkowania nieruchomości
przez spółdzielnie, związki spółdzielcze, oraz inne osoby prawne, uznawania
środków, o których mowa w art. 200 ust. 1, art. 201 ust. 2 i art. 204 ust. 3, za
środki własne, określania wartości nieruchomości oraz wysokości kwot należnych
za nabycie własności budynków, innych urządzeń i lokali, zabezpieczenia
wierzytelności z tego tytułu, a także rodzaje dokumentów stanowiących niezbędne
dowody w tych sprawach.

Art. 207.
1. Posiadaczom nieruchomości stanowiących własność Skarbu państwa lub
własność gminy, którzy w dniu 5 grudnia 1990 r. nie legitymowali się dokumentami
o przekazaniu im tych nieruchomości, wydanymi w formie
przewidzianej prawem, i nie legitymują się nimi w dniu wejścia w życie niniejszej
ustawy, oddaje się je odpowiednio w użytkowanie wieczyste, w
drodze umowy, lub w trwały zarząd, w drodze decyzji. Jeżeli oddaniu w
użytkowanie wieczyste podlega nieruchomość gruntowa zabudowana na
podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą, stosuje się odpowiednio
przepis art. 200 ust. 1 pkt 1.
2. Posiadacze, o których mowa w ust. 1, mogą być zwolnieni z pierwszej
opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, jeżeli złożą wnioski o oddanie im
nieruchomości w użytkowanie wieczyste przed upływem roku od dnia wejścia
w życie ustawy.

Art. 208.
1. Osobom fizycznym oraz prawnym, które do dnia 5 grudnia 1990 r. uzyskały
ostateczne decyzje lokalizacyjne lub pozwolenia na budowę na nieruchomości
stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy, oddaje
się te nieruchomości w użytkowanie wieczyste w trybie bezprzetargowym,
jeżeli wnioski o oddanie tych nieruchomości zostały złożone przed dniem
utraty ważności tych decyzji.
2. Spółdzielniom, ich związkom oraz Krajowej Radzie Spółdzielczej i innym
osobom prawnym, które na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa
lub własność gminy do dnia 5 grudnia 1990 r. wybudowały same lub
wybudowali ich poprzednicy prawni z własnych środków, za zezwoleniem
właściwego organu nadzoru budowlanego budynki, przysługuje roszczenie
o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntów oraz o nieodpłatne
przeniesienie własności znajdujących się na nich budynków. Roszczenie
przysługuje tym osobom w stosunku do gruntów będących w dniu zgłoszenia
roszczenia w ich posiadaniu w rozumieniu art. 207 i obejmuje grunty
niezbędne do prawidłowego korzystania z budynku.
3. W sprawach, o których mowa w ust. 2, zawarcie umowy o oddanie gruntu
w użytkowanie wieczyste oraz o przeniesienie własności budynków następuje
bez przetargu oraz bez obowiązku wniesienia pierwszej opłaty.
4. Roszczenia, o których mowa w ust. 2, wygasły jeżeli wnioski w tej sprawie
nie zostały złożone do dnia 31 grudnia 1996 r.

Art. 209.
Osoby, które uzyskały prawo zabudowy nieruchomości ustanowione przed
dniem wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o prawie zabudowy
(Dz.U. Nr 50, poz. 280), mogą żądać przekształcenia tego prawa w użytkowanie
wieczyste. Przekształcenie następuje w drodze decyzji właściwego organu,
w której określa się także warunki użytkowania wieczystego, z zachowaniem
zasad określonych w art. 62. Decyzja stanowi podstawę do dokonania
wpisu w księdze wieczystej.

Art. 210.
1. Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy, będące
w dniu 5 grudnia 1990 r. w użytkowaniu osób prawnych lub jednostek organizacyjnych
nie posiadających osobowości prawnej oraz znajdujące się
na tych gruntach budynki, inne urządzenia i lokale pozostają nadal w użytkowaniu
tych osób i jednostek. Do użytkowania tego stosuje się przepisy
Kodeksu cywilnego.
2. W razie sprzedaży dotychczasowemu użytkownikowi budynków, innych
urządzeń i lokali, o których mowa w ust. 1, na poczet ceny nabycia własności
zalicza się opłaty poniesione z tytułu użytkowania.

Art. 211.
1. Osoba, która na podstawie pozwolenia na budowę wybudowała przed
dniem 5 grudnia 1990 r. ze środków własnych garaż na gruncie stanowiącym
własność Skarbu Państwa lub własność gminy, a także jej następca
prawny, mogą żądać nabycia tego garażu na własność oraz oddania w użytkowanie
wieczyste gruntu niezbędnego do korzystania z tego garażu, jeżeli
jest jego najemcą. Nabycie garażu na własność następuje nieodpłatnie.
2. Nabycie garażu na własność, wybudowanego przed dniem 5 grudnia 1990
r. na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją czasową, jest uzależnione
od zgodności tej lokalizacji z ustaleniami planu miejscowego obowiązującego
w dniu zgłoszenia żądania.

Art. 212.
1. Na pokrycie opłat za użytkowanie wieczyste lub ceny sprzedaży działki
budowlanej oraz ceny sprzedaży położonych na niej budynków lub lokali
stanowiących własność Skarbu Państwa osobom, które w związku z wojną
rozpoczętą w 1939 r. pozostawiły nieruchomości na terenach nie wchodzących
w skład obecnego obszaru państwa, a które na mocy umów międzynarodowych
zawartych przez państwo miały otrzymać ekwiwalent za mienie
pozostawione za granicą, zalicza się wartość pozostawionych nieruchomości.
2. Jeżeli wartość pozostawionych nieruchomości przewyższa wartość nieruchomości,
o których mowa w ust. 1, nabytych jako ekwiwalent, różnica
może być zaliczona na pokrycie opłat za użytkowanie wieczyste lub ceny
sprzedaży działki zabudowanej budynkiem, przeznaczonym na prowadzenie
działalności handlowej lub usługowej, na pracownię do prowadzenia
działalności twórczej, domem letniskowym, garażem albo działki przeznaczonej
pod tego rodzaju zabudowę.
3. W razie zaliczenia wartości nieruchomości, o których mowa w ust. 1, nie
stosuje się przepisów art. 62 i 109.
4. Zaliczenie wartości nieruchomości, o których mowa w ust. 1, następuje na
rzecz właściciela tych nieruchomości lub wskazanej przez niego jednej
osoby uprawnionej do dziedziczenia ustawowego.
5. W razie śmierci właściciela nieruchomości pozostawionych za granicą,
uprawnienia wynikające z ust. 1 przysługują łącznie wszystkim jego spadkobiercom
lub jednemu z nich, wskazanemu przez osoby uprawnione.
6. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób zaliczania na
pokrycie opłat za użytkowanie wieczyste lub ceny sprzedaży działki budowlanej
i ceny sprzedaży położonych na niej budynków lub lokali, stanowiących
własność Skarbu Państwa, wartości nieruchomości pozostawionych na
terenach nie wchodzących w skład obszaru państwa oraz sposób ustalania
wartości tych nieruchomości.

Art. 213.
Przepisów art. 204-212 nie stosuje się do nieruchomości wchodzących w skład
Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, chyba że przepisy dotyczące gospodarowania
tym Zasobem stanowią inaczej.

Art. 214.
1. Poprzednim właścicielom, których prawa do odszkodowania za przejęte
przez państwo grunty, budynki i inne części składowe nieruchomości,
przewidziane w art. 7 ust. 4 i 5 i art. 8 dekretu z dnia 26 października
1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st.Warszawy
(Dz.U. Nr 50, poz. 279 i z 1985 r. Nr 22, poz. 99), wygasły na podstawie
przepisów ustawy wymienionej w art. 241 pkt 1, jeżeli zgłosili oni lub ich
następcy prawni w terminie do dnia 31 grudnia 1988 r. wnioski o oddanie
gruntów w użytkowanie wieczyste, może zostać zwrócona jedna nieruchomość.
2. Zwrot nieruchomości, o którym mowa w ust. 1, przysługuje poprzednim
właścicielom działek zabudowanych domami jednorodzinnymi, małymi
domami mieszkalnymi i domami, w których liczba izb nie przekracza 20,
oraz domami, w których przed dniem 21 listopada 1945 r. została wyodrębniona
własność poszczególnych lokali, a także domami, które stanowiły
przed tym dniem własność spółdzielni mieszkaniowych.
3. O przyznaniu prawa użytkowania wieczystego gruntów i o zwrocie budynków
orzeka właściwy organ.
4. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do obiektów sakralnych, klasztorów,
domów zakonnych i innych obiektów kościelnych, użytkowanych w całości
przez byłych właścicieli lub ich następców prawnych. Jeżeli obiekty te są
użytkowane tylko w części, przepis ust. 2 stosuje się wyłącznie w granicach
faktycznego władania.
5. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do gruntów oddanych w użytkowanie wieczyste
osobom innym niż byli właściciele oraz do gruntów oddanych w użytkowanie.

Art. 215.
1. Przepisy ustawy dotyczące odszkodowań za wywłaszczone nieruchomości
stosuje się odpowiednio do odszkodowania za gospodarstwo rolne na gruntach,
które na podstawie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności
i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy przeszły na własność
państwa, jeżeli ich poprzedni właściciele lub następcy prawni tych
właścicieli, prowadzący gospodarstwo, zostali pozbawieni faktycznego władania
wspomnianym gospodarstwem po dniu 5 kwietnia 1958 r.
2. Przepisy ustawy dotyczące odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości
stosuje się odpowiednio do domu jednorodzinnego, jeżeli przeszedł on na
własność państwa po dniu 5 kwietnia 1958 r., oraz do działki, która przed
dniem wejścia w życie dekretu wymienionego w ust. 1 mogła być przeznaczona
pod budownictwo jednorodzinne, jeżeli poprzedni właściciel bądź
jego następcy prawni zostali pozbawieni faktycznej możliwości władania
nią po dniu 5 kwietnia 1958 r. W ramach przyznanego odszkodowania
poprzedni właściciel bądź jego następcy prawni mogą otrzymać w użytkowanie
wieczyste działkę pod budowę domu jednorodzinnego.

Art. 216.
Przepisy rozdziału 6 działu III niniejszej ustawy stosuje się odpowiednio do
nieruchomości przejętych lub nabytych na rzecz Skarbu Państwa na podstawie
art. 6 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości
(Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 i z 1982 r. Nr 11, poz. 79), ustawy z
dnia 22 maja 1958 r. o terenach dla budownictwa domów jednorodzinnych w
miastach i osiedlach (Dz. U. Nr 31, poz. 138, z 1961 r. Nr 7, poz. 47 i Nr 32,
poz. 159 oraz z 1972 r. Nr 27, poz. 192), ustawy z dnia 31 stycznia 1961 r. o
terenach budowlanych na obszarach wsi (Dz. U. z 1969 r. Nr 27, poz. 216, z
1972 r. Nr 49, poz. 312 i z 1985 r. Nr 22, poz. 99), ustawy z dnia 6 lipca 1972
r. o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale
nieruchomości w miastach i osiedlach (Dz. U. Nr 27, poz. 192, z 1973 r. Nr 48,
poz. 282 i z 1985 r. Nr 22, poz. 99) oraz do nieruchomości wywłaszczonych na
rzecz państwowych i spółdzielczych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, jak również
do gruntów wywłaszczonych na podstawie odrębnych przepisów w związku
z potrzebami Tatrzańskiego Parku Narodowego.

Art. 217.
1. Osobom, które w wyniku utraty własności nieruchomości otrzymały tytułem
odszkodowania lub rekompensaty inne nieruchomości w użytkowanie
wieczyste, oraz następcom prawnym tych osób przysługuje roszczenie o
nieodpłatne przeniesienie na ich rzecz własności nieruchomości przyznanych
z tytułu odszkodowania lub rekompensaty.
2. Osoby, które zostały pozbawione własności nieruchomości w wyniku wywłaszczenia
dokonanego przed dniem 5 grudnia 1990 r., w razie zwrotu
tych nieruchomości, zwracają odszkodowanie zwaloryzowane, w wysokości
nie większej niż 50% aktualnej wartości tych nieruchomości.

Art. 218.
1. Osobie, która dokonała - za zgodą właściciela - przebudowy lub rozbudowy
budynku stanowiącego własność Skarbu Państwa lub własność gminy, w
wyniku czego nastąpiło wyodrębnienie lokalu, w razie nabycia tego lokalu
na poczet ceny nabycia zalicza się nakłady poniesione na jego przebudowę
lub rozbudowę. Przy ustalaniu wysokości poniesionych nakładów bierze się
za podstawę faktycznie wykonane roboty oraz wartość tych robót w dniu
ustalenia ceny.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli umowa najmu lub dzierżawy lokalu
stanowi inaczej.

Art. 219.
1. Zaległe w dniu wejścia w życie ustawy zobowiązania osób prawnych lub fizycznych
z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowych
mogą być rozłożone na nie oprocentowane raty roczne płatne przez
okres do 10 lat, a odsetki od tych należności mogą być umorzone. Rozłożenia
na raty oraz umorzenia odsetek dokonuje, w drodze decyzji, wojewoda,
jeżeli nieruchomość stanowi własność Skarbu Państwa, lub zarząd
gminy, jeżeli nieruchomość stanowi własność gminy, o ile jest to uzasadnione
sytuacją finansową tych osób prawnych lub fizycznych.
2. Zaległe w dniu wejścia w życie ustawy zobowiązania jednostek organizacyjnych
z tytułu opłat za zarząd nieruchomości oraz odsetki od tych należności
umarza się, jeżeli jest to uzasadnione sytuacją finansową tych jednostek.
Przepis ust. 1 dotyczący właściwości organów stosuje się odpowiednio.

Art. 220.
1. Jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy nie były ustalone terminy zagospodarowania
nieruchomości gruntowej stanowiącej przedmiot użytkowania wieczystego,
właściwy organ może, w ciągu roku od dnia wejścia w życie
ustawy, ustalić te terminy w drodze decyzji.
2. Terminy zagospodarowania nieruchomości gruntowej ustalone na podstawie
ust.1 nie mogą być krótsze niż 12 miesięcy w odniesieniu do rozpoczęcia
zabudowy i 36 miesięcy w odniesieniu do zakończenia zabudowy.

Art. 221.
1. Przepisy art. 72 ust. 3 stosuje się odpowiednio do nieruchomości gruntowych
oddanych w użytkowanie wieczyste przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy. Zmiany wysokości stawek procentowych opłat rocznych
dokonają właściwe organy w terminie roku od dnia wejścia w życie ustawy.
Przy dokonywaniu zmiany stawek procentowych stosuje się tryb postępowania
określony w art. 78-81.
2. Jeżeli przy oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nie
została określona wysokość stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania
wieczystego, właściwy organ określi wysokość tej stawki, z wyłączeniem
przypadków, o których mowa w art. 212 i art. 217 ust. 1, w terminie
roku od dnia wejścia w życie ustawy. Określenia wysokości stawki
procentowej dokonuje się w trybie określonym w przepisach art. 78-81.
3. Jeżeli przy oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nie
został określony cel, na który nieruchomość była oddana, stawkę procentową
opłaty rocznej przyjmuje się stosownie do celu wynikającego ze sposobu
korzystania z nieruchomości.

Art. 222.
1. Przepisy art. 83 stosuje się odpowiednio do nieruchomości oddanych w zarząd
przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Zmiany wysokości
stawek procentowych opłat rocznych dokonają, w drodze decyzji, właściwe
organy, w terminie roku od dnia wejścia w życie ustawy.
2. Wniesione do dnia wejścia w życie ustawy pierwsze opłaty z tytułu zarządu
nieruchomością nie podlegają zwrotowi.

Art. 223.
1. Kierownicy urzędów rejonowych przekażą protokólarnie Ministrowi Spraw
Wewnętrznych i Administracji wykaz nieruchomości będących w zarządzie
jednostek, o których mowa w art. 60 ust. 1, wraz z dokumentacją, w terminie
6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
2. Kierownicy urzędów rejonowych oddadzą w trwały zarząd okręgowym dyrekcjom
dróg publicznych nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa,
zajęte pod drogi krajowe i wojewódzkie w terminie nie dłuższym niż
2 lata od dnia wejścia w życie ustawy.

Art. 224.
Do czasu przekształcenia ewidencji gruntów i budynków w kataster nieruchomości
przez użyte w niniejszej ustawie pojęcie "kataster nieruchomości" rozumie
się tę ewidencję.

Art. 225.
W okresie do dnia 31 grudnia 2005 r. funkcję wartości katastralnej dla gruntów
rolnych i leśnych pełni liczba hektarów przeliczeniowych, ustalana zgodnie
z przepisami o podatku rolnym oraz z przepisami o lasach.

Art. 226.
Wartości katastralne, przy przeprowadzanej po raz pierwszy powszechnej taksacji
nieruchomości, ustala się na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok,
w którym na mocy odrębnych przepisów zostanie wprowadzony podatek od
nieruchomości naliczany od jej wartości.

Art. 227.
Do czasu ogłoszenia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego wskaźników
zmian cen nieruchomości waloryzacji dokonuje się przy zastosowaniu
wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanych przez Prezesa
Głównego Urzędu Statystycznego, w drodze obwieszczeń, w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Art. 228.
W zasobie nieruchomości Skarbu Państwa nie ewidencjonuje się nieruchomości,
które na podstawie ustawy wymienionej w art. 24 ust. 1 stały się, z mocy
prawa, z dniem 27 maja 1990 r. własnością gmin, lecz co do których nie zostały
wydane ostateczne decyzje potwierdzające nabycie własności.

Art. 229.
Roszczenie, o którym mowa w art. 136 ust. 3, nie przysługuje, jeżeli przed
dniem wejścia w życie niniejszej ustawy nieruchomość została sprzedana albo
oddana w użytkowanie wieczyste osobie trzeciej, a prawa nabywcy zostały ujawnione
w księdze wieczystej.

Art. 230.
1. Osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy były wpisane na listy wojewódzkie
biegłych z zakresu szacowania nieruchomości, mają prawo szacowania
nieruchomości przez 9 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
2. Osoby ustanowione i wpisane przed dniem wejścia w życie ustawy na listę
biegłych sądowych z zakresu szacowania nieruchomości mogą prowadzić
działalność bez uprawnień zawodowych, o których mowa w art. 174 ust. 1,
przez 2 lata od dnia wejścia w życie ustawy. Przepis stosuje się odpowiednio
do osób powoływanych przez sąd lub organ prowadzący postępowanie
przygotowawcze w sprawach karnych w charakterze biegłego sądowego
spoza listy biegłych sądowych.
3. Osoby z wykształceniem wyższym, legitymujące się świadectwem ukończenia,
przed dniem wejścia w życie ustawy, kursu specjalistycznego z zakresu
szacowania nieruchomości, mogą ubiegać się, z zastrzeżeniem ust. 4, o nadanie
uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości, pod
warunkiem ukończenia uzupełniającego kursu kwalifikacyjnego, którego
program został uzgodniony z Prezesem Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju
Miast, oraz wykonania co najmniej 15 operatów szacunkowych.
4. Osoby z wykształceniem średnim legitymujące się świadectwem, o którym
mowa w ust. 3, mogą ubiegać się o nadanie uprawnień zawodowych w zakresie
szacowania nieruchomości w ciągu 2 lat od dnia wejścia w życie
ustawy, pod warunkiem ukończenia uzupełniającego kursu kwalifikacyjnego,
którego program został uzgodniony z Prezesem Urzędu Mieszkalnictwa
i Rozwoju Miast, oraz wykonania co najmniej 15 operatów szacunkowych.

Art. 231.
Uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości, nadane na
podstawie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne
(Dz.U. Nr 30, poz. 163 i Nr 43, poz. 241, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, z 1991 r.
Nr 103, poz. 446, z 1996 r. Nr 106, poz. 496 i Nr 156, poz. 775 oraz z 1997 r.
Nr 54, poz. 349), uznaje się za uprawnienia zawodowe, o których mowa w art.
174 i 191, z zachowaniem zakresu uprawnień określonego w świadectwie nadania
tych uprawnień.

Art. 232.
1. Osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy wykonywały usługi pośrednictwa
w obrocie nieruchomościami przez okres:
1) do 2 lat - mogą ubiegać się o zaliczenie tego okresu do praktyki zawodowej,
2) dłuższy niż 2 lata - mogą być zwolnione z obowiązku ukończenia kursu
kwalifikacyjnego i odbycia praktyki zawodowej,
3) dłuższy niż 5 lat - mogą być zwolnione z obowiązku ukończenia kursu
kwalifikacyjnego, odbycia praktyki zawodowej oraz złożenia egzaminu.
2. Zwolnień, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, dokonuje Państwowa Komisja
Kwalifikacyjna na wniosek osoby ubiegającej się o nadanie licencji zawodowej,
złożony przed upływem 2 lat od dnia wejścia w życie niniejszej
ustawy.
3. Osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy prowadziły na podstawie obowiązujących
przed tym dniem przepisów działalność zawodową w zakresie
pośrednictwa w obrocie nieruchomościami lub zarządzania nieruchomościami,
mogą prowadzić tę działalność bez posiadania licencji zawodowych
przez 2 lata od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
4. Członkowie powoływanej po raz pierwszy po wejściu w życie ustawy Państwowej
Komisji Kwalifikacyjnej otrzymują uprawnienia i licencje zawodowe
na podstawie dokonanej przez Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju
Miast oceny ich dorobku zawodowego w dziedzinie gospodarki nieruchomościami.

Art. 233.
Sprawy wszczęte, lecz nie zakończone decyzją ostateczną przed dniem wejścia
w życie niniejszej ustawy, prowadzi się na podstawie jej przepisów.

Rozdział 2
Zmiany w przepisach obowiązujących

Art. 234.
W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93,
z 1971 r. Nr 27, poz. 252, z 1976 r. Nr 19, poz. 122, z 1982 r. Nr 11, poz. 81,
Nr 19, poz. 147, Nr 30, poz. 210, z 1984 r. Nr 45, poz. 242, z 1985 r. Nr 22,
poz. 99, z 1989 r. Nr 3, poz. 11, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, Nr 55, poz. 321 i Nr
79, poz. 464, z 1991 r. Nr 107, poz. 464, Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 17,
poz. 78, z 1994 r. Nr 27, poz. 96, Nr 85, poz. 388 i Nr 105, poz. 509 i z 1995 r.
Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, Nr 139, poz. 646 i Nr 149, poz.
703 oraz z 1997 r. Nr 43, poz. 242) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 232 w § 2 po wyrazach "Skarbu Państwa" dodaje się przecinek i wyrazy
"gmin lub ich związków.",
2) skreśla się art. 242.

Art. 235.
W ustawie z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. Nr 10, poz.
48, z 1983 r. Nr 38, poz. 173, z 1989 r. Nr 35, poz. 192, z 1990 r. Nr 34, poz.
198, Nr 56, poz. 322, z 1996 r. Nr 106, poz. 496 oraz z 1997 r. Nr 5, poz. 24 i
Nr 88, poz. 554) skreśla się art. 35.

Art. 236.
W ustawie z dnia 31 marca 1965 r. o wyższym szkolnictwie wojskowym (Dz.U.
z 1992 r. Nr 10, poz. 40, z 1996 r. Nr 7, poz. 44 i z 1997 r. Nr 96, poz. 590)
wprowadza się następujące zmiany:
1) po art. 6 dodaje się art. 6a w brzmieniu:
"Art. 6a. Akademie wojskowe są zwolnione z opłat z tytułu użytkowania
wieczystego nieruchomości gruntowych.",
2) po art. 54 dodaje się art. 54a w brzmieniu:
"Art. 54a. 1. Z dniem 1 stycznia 1998 r.:
1) grunty stanowiące własność Skarbu Państwa, pozostające
w zarządzie Ministerstwa Obrony Narodowej
i zajęte na siedziby akademii wojskowych, stają się
przedmiotem użytkowania wieczystego tych akademii,
2) budynki, inne urządzenia trwale z gruntem związane
i lokale znajdujące się na gruntach, o których mowa
w pkt 1, stają się własnością akademii wojskowych.
2. Nabycie prawa użytkowania wieczystego gruntów oraz
własności budynków, innych urządzeń i lokali, o których
mowa w ust.1, nie może naruszać praw osób trzecich.".

Art. 237.
W ustawie z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U.
Nr 30, poz. 163 i Nr 43, poz. 241, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, z 1991 r. Nr 103,
poz. 446, z 1996 r. Nr 106, poz. 496 i Nr 156, poz. 775 oraz z 1997 r. Nr 54,
poz. 349) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 43 skreśla się pkt 8,
2) w art. 44:
a) w ust.1 po wyrazach "geodezji i kartografii" skreśla się wyrazy "z wyjątkiem
uprawnień w zakresie szacowania nieruchomości",
b) skreśla się ust. 2a.
3) w art. 45 w ust. 1 wyrazy "Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji
lub z jego upoważnienia Główny Geodeta Kraju w zakresie wymienionym
w art. 45 pkt 1-7 oraz Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w
zakresie wymienionym w art. 43 pkt 8" zastępuje się wyrazami "Główny
Geodeta Kraju".

Art. 238.
W ustawie z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania
budownictwa mieszkaniowego oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr
133, poz. 654, z 1996 r. Nr 106, poz. 496 i Nr 156, poz. 775 oraz z 1997 r. Nr
80, poz. 507) w art. 33c w pkt 2 po wyrazie "urbanistyki" dodaje się wyrazy
"oraz licencje zawodowe w dziedzinie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami
i zarządzania nieruchomościami".

Art. 239.
W ustawie z dnia 8 sierpnia 1996 r. o urzędzie Ministra Skarbu Państwa (Dz.
U. Nr 106, poz. 493 i Nr 156, poz. 775) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 5 w ust. 1 w pkt 3 skreśla się wyraz "rzeczowymi";
2) w art. 20 w pkt 2 i 3 po wyrazie "mienia" dodaje się przecinek oraz wyrazy
"z wyłączeniem nieruchomości".

Rozdział 3
Przepisy końcowe

Art. 240.
1. Jeżeli obowiązujące przepisy powołują się na ustawy uchylone przepisem
art. 241 albo odsyłają ogólnie do przepisów o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości, stosuje się w tym zakresie odpowiednio przepisy
niniejszej ustawy.
2. Ilekroć w przepisach odrębnych ustaw jest mowa o czynnościach wykonywanych
przez biegłych lub inne osoby posiadające uprawnienia do szacowania
nieruchomości, należy przez to rozumieć, że czynności te mogą wykonywać
wyłącznie rzeczoznawcy majątkowi, o których mowa w niniejszej
ustawie.

Art. 241.
Tracą moc:
1) ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości (Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127, Nr 103, poz. 446 i Nr
107, poz. 464, z 1993 r. Nr 47, poz. 212 i Nr 131, poz. 629, z 1994 r. Nr
27, poz. 96, Nr 31, poz. 118, Nr 84, poz. 384, Nr 85, poz. 388, Nr 89, poz.
415 i Nr 123 poz. 601, z 1995 r. Nr 99, poz. 486, z 1996 r. Nr 5, poz 33,
Nr 90, poz. 405, Nr 106, poz. 496 i Nr 156, poz. 775 oraz z 1997 r. Nr 5,
poz. 24, Nr 9, poz. 44, Nr 54, poz. 348 i Nr 68, poz. 435),
2) ustawa z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami
i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 83,
poz. 373, z 1992 r. Nr 91, poz. 455, z 1994 r. Nr 51, poz. 201, Nr 80,
poz. 369, Nr 84 poz, 384 i Nr 123, poz. 601, z 1996 r. Nr 5, poz. 33 oraz z
1997 r. Nr 106, poz. 675).

Art. 242.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1998 r.