Dz.U. z 1997 r. Nr 85, poz. 539
USTAWA
z dnia 27 czerwca 1997 r.
o bibliotekach
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1.
Ustawa określa ogólne zasady działania bibliotek.
Art. 2.
W zakresie nie uregulowanym ustawą do bibliotek stosuje się odpowiednio
przepisy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
Art. 3.
1. Biblioteki i ich zbiory stanowią dobro narodowe oraz służą zachowaniu
dziedzictwa narodowego. Biblioteki organizują i zapewniają dostęp do zasobów
dorobku nauki i kultury polskiej oraz światowej.
2. Prawo korzystania z bibliotek ma charakter powszechny, na zasadach
określonych w ustawie.
Art. 4.
1. Do podstawowych zadań bibliotek należy:
1) gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie i ochrona materiałów
bibliotecznych,
2) obsługa użytkowników, przede wszystkim udostępnianie zbiorów oraz
prowadzenie działalności informacyjnej, zwłaszcza informowanie o zbiorach
własnych, innych bibliotek, muzeów i ośrodków informacji naukowej,
a także współdziałanie z archiwami w tym zakresie.
2. Do zadań bibliotek może ponadto należeć prowadzenie działalności bibliograficznej,
dokumentacyjnej, naukowo-badawczej, wydawniczej, edukacyjnej,
popularyzatorskiej i instrukcyjno-metodycznej.
Art. 5.
Materiałami bibliotecznymi są w szczególności dokumenty zawierające utrwalony
wyraz myśli ludzkiej, przeznaczone do rozpowszechniania, niezależnie od
nośnika fizycznego i sposobu zapisu treści, a zwłaszcza: dokumenty graficzne
(piśmiennicze, kartograficzne, ikonograficzne i muzyczne), dźwiękowe, wizualne,
audiowizualne i elektroniczne.
Art. 6.
1. Zbiory bibliotek mające wyjątkową wartość i znaczenie dla dziedzictwa narodowego
stanowią, w całości lub części, narodowy zasób biblioteczny.
2. Narodowy zasób biblioteczny podlega szczególnej ochronie.
3. Minister Kultury i Sztuki, w porozumieniu z właściwymi ministrami, ustali,
w drodze rozporządzenia, wykaz bibliotek, których zbiory tworzą narodowy
zasób biblioteczny, określi organizację tego zasobu oraz zasady i zakres
jego szczególnej ochrony.
Rozdział 2
Krajowa Rada Biblioteczna
Art. 7.
1. Krajowa Rada Biblioteczna, zwana dalej "Radą", działa przy Ministrze
Kultury i Sztuki.
2. Do zadań Rady należy w szczególności:
1) opiniowanie aktów prawnych dotyczących bibliotek,
2) koordynowanie ogólnokrajowych przedsięwzięć bibliotecznych,
3) stymulowanie rozwoju najważniejszych kierunków polskiego bibliotekarstwa,
4) opiniowanie działań i inicjatyw istotnych dla rozwoju bibliotek,
5) okresowa ocena działalności bibliotek i skuteczności polityki bibliotecznej.
3. W skład Rady powoływani są: dyrektor Biblioteki Narodowej, dyrektor Biblioteki
Jagiellońskiej, czterej przedstawiciele bibliotek publicznych wskazani
przez Ministra Kultury i Sztuki, czterej przedstawiciele bibliotek szkolnych,
pedagogicznych i naukowych wskazani przez Ministra Edukacji Narodowej,
dwaj przedstawiciele środowisk naukowych wskazani przez Przewodniczącego
Komitetu Badań Naukowych oraz trzej przedstawiciele środowisk
bibliotekarskich i twórczych.
4. Członków Rady powołuje Minister Kultury i Sztuki na okres pięciu lat.
5. Rada ze swojego grona wybiera przewodniczącego Rady.
6. Minister Kultury i Sztuki może odwołać członka Rady przed upływem
okresu, o którym mowa w ust. 4, jeżeli nie uczestniczy on w pracach Rady.
7. Organizację i tryb działania Rady określa regulamin, nadawany przez Ministra
Kultury i Sztuki w drodze zarządzenia.
Rozdział 3
Organizacja bibliotek
Art. 8.
1. Biblioteki są organizowane i prowadzone przez podmioty zwane dalej "organizatorami".
2. Organizatorami bibliotek są:
1) naczelne i centralne organy administracji rządowej,
2) wojewodowie,
3) gminy lub związki komunalne.
3. Organizatorami bibliotek mogą być także:
1) osoby fizyczne,
2) osoby prawne,
3) jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.
Art. 9.
1. Organizator zapewnia warunki działalności i rozwoju biblioteki, odpowiadające
jej zadaniom.
2. Organizator ma obowiązek zapewnić w szczególności:
1) lokal,
2) środki na:
a) wyposażenie,
b) prowadzenie działalności bibliotecznej, zwłaszcza zakup materiałów
bibliotecznych,
c) doskonalenie zawodowe pracowników.
Art. 10.
Biblioteka może stanowić samodzielną jednostkę organizacyjną albo wchodzić
w skład innej jednostki.
Art. 11.
1. Biblioteka stanowiąca samodzielną jednostkę organizacyjną działa na
podstawie aktu o utworzeniu biblioteki oraz statutu nadanego przez organizatora.
2. Akt o utworzeniu biblioteki określa:
1) nazwę, siedzibę, teren i zakres działania biblioteki,
2) źródła finansowania.
3. Statut określa w szczególności:
1) cele i zadania biblioteki,
2) organy biblioteki i jej organizację, w tym zakres działania i lokalizację
filii oraz oddziałów,
3) nazwę jednostki sprawującej nadzór merytoryczny nad działalnością biblioteki
- w odniesieniu do biblioteki wchodzącej w skład ogólnokrajowej
sieci bibliotecznej,
4) sposób gospodarowania środkami finansowymi biblioteki.
4. Właściwi ministrowie mogą ustalić, w drodze zarządzenia, ramowe statuty
dla bibliotek, których organizatorem jest jednostka organizacyjna nadzorowana
przez tych ministrów.
Art. 12.
Zadania, organizację oraz szczegółowy zakres działania biblioteki wchodzącej
w skład innej jednostki organizacyjnej określa regulamin nadany przez kierownika
tej jednostki.
Art. 13.
1. Organizator może dokonać połączenia, podziału lub likwidacji biblioteki.
2. Organizator obowiązany jest na 3 miesiące przed dniem wydania aktu o
połączeniu lub podziale biblioteki podać do publicznej wiadomości informację
o swoim zamiarze wraz z uzasadnieniem. Obowiązek ten dotyczy
również zmiany statutu biblioteki w części dotyczącej zakresu działania i
lokalizacji filii oraz oddziałów.
3. Organizator obowiązany jest na 6 miesięcy przed dniem wydania aktu o likwidacji
biblioteki podać do publicznej wiadomości informację o swoim
zamiarze wraz z uzasadnieniem.
4. Połączenie, podział lub likwidacja biblioteki wchodzącej w skład ogólnokrajowej
sieci bibliotecznej następuje po zasięgnięciu przez organizatora
opinii jednostki sprawującej nadzór merytoryczny nad działalnością biblioteki.
Przepis ten stosuje się odpowiednio do filii bibliotecznych.
5. Przepisów ust. 2-4 nie stosuje się do bibliotek wchodzących w skład innej
jednostki organizacyjnej.
6. Przepisów ust. 1-4 nie stosuje się do bibliotek szkolnych i pedagogicznych.
Art. 14.
1. Usługi bibliotek, których organizatorami są podmioty określone w art. 8
ust. 2, są ogólnie dostępne i bezpłatne, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Opłaty mogą być pobierane:
1) za usługi informacyjne, bibliograficzne, reprograficzne oraz wypożyczenia
międzybiblioteczne,
2) za wypożyczenia materiałów audiowizualnych,
3) w formie kaucji za wypożyczone materiały biblioteczne,
4) za niezwrócenie w terminie wypożyczonych materiałów bibliotecznych,
5) za uszkodzenie, zniszczenie lub niezwrócenie materiałów bibliotecznych.
3. Wysokość opłat, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, nie może przekraczać
kosztów wykonania usługi.
4. Zasady i warunki korzystania z biblioteki określa regulamin nadany przez
jej dyrektora (kierownika).
Art. 15.
Przy bibliotece może działać rada biblioteczna lub inny organ o charakterze
doradczym i opiniodawczym, na zasadach określonych w statucie.
Rozdział 4
Biblioteka Narodowa
Art. 16.
1. Biblioteka Narodowa jest centralną biblioteką państwa.
2. Biblioteka Narodowa posiada osobowość prawną.
3. Nadzór nad Biblioteką Narodową sprawuje Minister Kultury i Sztuki.
4. Szczegółowy zakres działania Biblioteki Narodowej i jej organów określa
statut nadany przez Ministra Kultury i Sztuki.
Art. 17.
1. Do zadań Biblioteki Narodowej należy prowadzenie działalności bibliotecznej,
bibliograficznej, naukowej, informacyjnej, konserwatorskiej, poradniczej,
wydawniczej, wystawienniczej i usługowej, a w szczególności:
1) gromadzenie, opracowywanie, udostępnianie i wieczyste archiwizowanie
materiałów bibliotecznych powstałych w Polsce oraz za granicą a dotyczących
Polski,
2) opracowywanie i wydawanie bibliografii narodowej,
3) prowadzenie badań z zakresu bibliotekoznawstwa, nauki o książce i
pokrewnych dziedzin wiedzy,
4) doskonalenie merytorycznej działalności bibliotek w kraju i pomoc bibliotekom
polskim za granicą,
5) prowadzenie ośrodków znormalizowanych numerów wydawnictw zwartych
i wydawnictw ciągłych.
2. Biblioteka Narodowa prowadzi działalność metodyczną i unifikacyjną w
zakresie bibliotekarstwa, bibliografii, zastosowań nowoczesnych technologii
bibliotecznych oraz konserwacji materiałów bibliotecznych.
3. Przy Bibliotece Narodowej działa, na zasadach określonych w jej statucie,
Rada Naukowa, której członków powołuje i odwołuje Minister Kultury i
Sztuki, na wniosek dyrektora Biblioteki Narodowej.
Rozdział 5
Biblioteki publiczne
Art. 18.
1. Biblioteki publiczne służą zaspokajaniu potrzeb oświatowych, kulturalnych
i informacyjnych ogółu społeczeństwa oraz uczestniczą w upowszechnianiu
wiedzy i kultury.
2. Bibliotekami publicznymi są, zorganizowane w formie instytucji kultury,
Biblioteka Narodowa, wojewódzkie biblioteki publiczne i gminne (komunalne)
biblioteki publiczne.
Art. 19.
1. Biblioteki publiczne organizowane są w sposób zapewniający mieszkańcom
dogodny dostęp do materiałów bibliotecznych i informacji. W tym celu w
każdym województwie jest organizowana i prowadzona wojewódzka biblioteka
publiczna, a w każdej gminie co najmniej jedna gminna (komunalna)
biblioteka publiczna, wraz z odpowiednią liczbą filii i oddziałów oraz punktów
bibliotecznych.
2. Biblioteki publiczne mogą zawierać, za zgodą organizatora, porozumienia
z innymi bibliotekami i instytucjami w sprawie wspólnego prowadzenia obsługi
bibliotecznej określonych środowisk.
Art. 20.
1. Wojewoda jest organizatorem wojewódzkiej biblioteki publicznej, do której
zadań należy:
1) gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie materiałów bibliotecznych
służących obsłudze potrzeb informacyjnych, edukacyjnych i samokształceniowych,
zwłaszcza dotyczących wiedzy o własnym regionie oraz dokumentujących
jego dorobek kulturalny, naukowy i gospodarczy,
2) pełnienie funkcji ośrodka informacji biblioteczno-bibliograficznej, organizowanie
obiegu wypożyczeń międzybibliotecznych oraz opracowywanie
i publikowanie bibliografii regionalnych, a także innych materiałów
informacyjnych o charakterze regionalnym,
3) badanie stanu i stopnia zaspokojenia potrzeb użytkowników, analizowanie
stanu, organizacji i rozmieszczenia bibliotek oraz formułowanie i
przedstawianie organizatorom propozycji zmian w tym zakresie,
4) udzielanie bibliotekom pomocy instrukcyjno-metodycznej i szkoleniowej
oraz sprawowanie nadzoru merytorycznego, w zakresie realizacji przez
gminne (komunalne) biblioteki publiczne zadań określonych w art. 27
ust. 5.
2. Biblioteka publiczna, której organizatorem jest gmina lub związek komunalny,
działająca w mieście będącym siedzibą wojewody, może wykonywać
zadania, o których mowa w ust. 1, na podstawie porozumienia wojewody z
właściwym organem samorządu terytorialnego.
3. Porozumienie, o którym mowa w ust. 2, określa w szczególności wielkość
środków finansowych, które wnoszą wojewoda i gmina, niezbędnych do
prowadzenia działalności przez bibliotekę.
Rozdział 6
Biblioteki naukowe
Art. 21.
1. Biblioteki naukowe:
1) służą potrzebom nauki i kształcenia, zapewniając dostęp do materiałów
bibliotecznych i zasobów informacyjnych niezbędnych do prowadzenia
prac naukowo-badawczych oraz zawierających wyniki badań naukowych,
2) prowadzą działalność naukowo-badawczą w zakresie bibliotekoznawstwa
i dziedzin pokrewnych, a także w zakresie obsługiwanych przez nie
dziedzin nauki.
2. Do bibliotek naukowych należą:
1) Biblioteka Narodowa,
2) biblioteki, których organizatorami są szkoły wyższe,
3) biblioteki, których organizatorem jest Polska Akademia Nauk,
4) biblioteki, których organizatorami są jednostki badawczo-rozwojowe,
5) inne biblioteki.
3. Wykaz bibliotek naukowych prowadzi Biblioteka Narodowa.
4. Minister Kultury i Sztuki określi, w drodze rozporządzenia, zasady i tryb
zaliczania bibliotek, o których mowa w ust. 2 pkt 5, do bibliotek naukowych
oraz ustali ich wykaz.
Rozdział 7
Biblioteki szkolne i pedagogiczne
Art. 22.
1. Biblioteki szkolne oraz biblioteki innych placówek systemu oświaty służą
realizacji programów nauczania i wychowania, edukacji kulturalnej i informacyjnej
dzieci i młodzieży oraz kształceniu i doskonaleniu nauczycieli.
W tym celu w każdej szkole publicznej jest prowadzona biblioteka szkolna.
2. Biblioteki pedagogiczne prowadzą działalność służącą potrzebom oświaty i
wychowania, w tym kształcenia i doskonalenia kadry pedagogicznej.
3. Zasady organizowania i działalności bibliotek szkolnych i pedagogicznych
określają odrębne przepisy.
Rozdział 8
Biblioteki fachowe i zakładowe
Art. 23.
Zakłady pracy mogą prowadzić biblioteki fachowe i zakładowe.
Art. 24.
1. Biblioteki fachowe wspierają realizację zadań zakładów pracy oraz służą
potrzebom doskonalenia zawodowego pracowników.
2. Biblioteki zakładowe służą zaspokajaniu potrzeb oświatowych i kulturalnych
pracowników zakładów pracy i ich rodzin.
Rozdział 9
Obsługa specjalnych grup użytkowników
Art. 25.
Centralna Biblioteka Niewidomych zapewnia obsługę biblioteczną niewidomych
oraz koordynuje działalność pokrewnych bibliotek i instytucji.
Art. 26.
1. W celu zapewnienia obsługi bibliotecznej specjalnych grup użytkowników
prowadzone są biblioteki w zakładach opieki zdrowotnej, w domach pomocy
społecznej, w zakładach karnych, poprawczych i schroniskach dla
nieletnich, a także w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi
Obrony Narodowej i Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji.
2. Właściwi ministrowie, w porozumieniu z Ministrem Kultury i Sztuki, określą,
w drodze rozporządzenia, zasady organizacji obsługi bibliotecznej, o
której mowa w ust. 1, oraz zasady współdziałania bibliotek publicznych w
wykonywaniu tej obsługi.
Rozdział 10
Ogólnokrajowa sieć biblioteczna
Art. 27.
1. W celu prowadzenia jednolitej działalności bibliotecznej i informacyjnej,
umożliwiającej korzystanie z materiałów bibliotecznych i innych źródeł informacji,
tworzy się ogólnokrajową sieć biblioteczną, zwaną dalej "siecią
biblioteczną".
2. W skład sieci bibliotecznej wchodzą biblioteki publiczne.
3. Biblioteki inne niż określone w ust. 2 mogą być włączone do sieci bibliotecznej,
na wniosek właściwego organizatora, decyzją Ministra Kultury i
Sztuki, który w uzgodnieniu z organizatorem wskazuje jednostkę sprawującą
nadzór merytoryczny w zakresie realizacji zadań określonych w ust. 5.
Decyzja o włączeniu do sieci bibliotecznej może podlegać uchyleniu w razie
naruszenia przez bibliotekę obowiązków wynikających z przynależności
do sieci bibliotecznej.
4. Ewidencję bibliotek wchodzących w skład sieci bibliotecznej prowadzi Biblioteka
Narodowa.
5. Biblioteki wchodzące w skład sieci bibliotecznej obowiązane są do współdziałania
w zakresie:
1) gromadzenia, opracowywania, przechowywania i udostępniania zbiorów,
2) sporządzania i rozpowszechniania informacji bibliograficznych i dokumentacyjnych,
3) działalności naukowo-badawczej oraz dokształcania i doskonalenia zawodowego
pracowników bibliotek,
4) wymiany oraz przekazywania materiałów bibliotecznych i informacji.
Art. 28.
Minister Kultury i Sztuki, w porozumieniu z właściwymi ministrami, w drodze
rozporządzenia, ustala dla sieci bibliotecznej zasady:
1) gromadzenia, opracowywania, przechowywania i ochrony, w tym konserwacji,
materiałów bibliotecznych,
2) specjalizacji zbiorów materiałów bibliotecznych i ustalania zadań w tym
zakresie dla bibliotek naukowych gromadzących materiały biblioteczne,
dotyczące określonej dziedziny wiedzy,
3) wymiany materiałów bibliotecznych,
4) ewidencji materiałów bibliotecznych,
5) wypożyczeń międzybibliotecznych,
6) prowadzenia katalogów centralnych,
7) koordynacji działalności bibliograficznej,
8) uczestnictwa w systemach informacji,
9) kształcenia i doskonalenia zawodowego pracowników bibliotek,
10) współpracy bibliotek w zakresie określonym w pkt 1-9.
Rozdział 11
Pracownicy bibliotek
Art. 29.
1. Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach bibliotekarskich powinni posiadać
kwalifikacje bibliotekarskie. Tworzą oni grupę zawodową bibliotekarzy.
2. Do pracowników, o których mowa w ust. 1, należą:
1) pracownicy służby bibliotecznej: młodszy bibliotekarz, bibliotekarz, starszy
bibliotekarz, kustosz i starszy kustosz,
2) bibliotekarze dyplomowani: asystent, adiunkt, kustosz dyplomowany,
starszy kustosz dyplomowany.
3. W bibliotekach mogą być zatrudnieni, w razie potrzeby, specjaliści innych
zawodów związanych z działalnością biblioteczną.
4. Minister Kultury i Sztuki w porozumieniu z właściwymi ministrami określi,
w drodze rozporządzenia, wymagania kwalifikacyjne uprawniające do zajmowania
określonych stanowisk w bibliotekach oraz tryb stwierdzania tych
kwalifikacji.
Rozdział 12
Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe
Art. 30.
W ustawie z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (Dz.U. Nr 12, poz.114,
z 1981 r. Nr 24, poz. 124, z 1982 r. Nr 16, poz. 125, z 1983 r. Nr 6, poz. 35 i
Nr 44, poz. 203, z 1984 r. Nr 54, poz. 275, z 1985 r. Nr 14, poz. 60 i Nr 23,
poz. 100, z 1986 r. Nr 39, poz. 193, z 1988 r. Nr 20, poz. 135 i Nr 41, poz. 324,
z 1989 r. Nr 34, poz. 180, z 1990 r. Nr 51, poz. 297, Nr 72, poz. 422 i Nr 86,
poz. 504, z 1991 r. Nr 75, poz. 332 i Nr 91, poz. 408, z 1992 r. Nr 24, poz. 101,
z 1994 r. Nr 123, poz. 600, z 1995 r. Nr 6, poz. 29 i Nr 60, poz. 310 oraz z
1997 r. Nr 54, poz. 349 i Nr 60, poz. 369) skreśla się art. 53.
Art. 31.
1. Traci moc ustawa z dnia 9 kwietnia 1968 r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 12,
poz. 63, z 1984 r. Nr 26, poz. 129, z 1989 r. Nr 29, poz. 155 i Nr 35, poz.
192, z 1990 r. Nr 34, poz. 198 oraz z 1996 r. Nr 152, poz. 722).
2. Do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie, nie
dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie, zachowują
moc przepisy dotychczasowe, jeżeli nie są z nią sprzeczne.
Art. 32.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.