Dz.U. z 1997 r. Nr 139, poz. 932
USTAWA
z dnia 22 sierpnia 1997 r.
o pracowniczych programach emerytalnych
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1.
Ustawa reguluje zasady tworzenia i działania pracowniczych programów emerytalnych,
warunki które powinny spełniać podmioty uczestniczące w realizowaniu
tych programów oraz zasady zawierania składających się na nie umów.
Art. 2.
Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) pracownik - osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, powołania,
wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę w pełnym
lub niepełnym wymiarze czasu pracy, osobę zatrudnioną na podstawie
umowy agencyjnej lub umowy zlecenia jeżeli jest ona objęta ubezpieczeniem
społecznym z tego tytułu oraz osobę zatrudnioną na podstawie
umowy zawartej w wyniku powołania lub wyboru do organu reprezentującego
osoby prawnej, w tym kontraktu menadżerskiego,
2) pracodawca - podmiot zatrudniający pracowników w rozumieniu
pkt 1,
3) zatrudnienie - zawarcie umowy o pracę bądź innej umowy, o której
mowa w pkt 1 oraz powołanie, wybór i mianowanie,
4) zakład ubezpieczeń - zakład ubezpieczeń na życie w formie spółki
akcyjnej w rozumieniu ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności
ubezpieczeniowej (Dz.U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62 oraz z 1997 r. Nr
43, poz. 272),
5) towarzystwo ubezpieczeń - towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych na
życie w rozumieniu ustawy o działalności ubezpieczeniowej,
6) fundusz inwestycyjny - fundusz inwestycyjny otwarty lub specjalistyczny
fundusz inwestycyjny otwarty w rozumieniu ustawy z dnia ..... 1997
r. o funduszach inwestycyjnych (Dz.U. Nr ..., poz. ...),
7) uczestnik - osobę, która przystąpiła do pracowniczego programu emerytalnego,
8) środki - środki finansowe na rachunkach pracowników prowadzonych
na podstawie zakładowej umowy emerytalnej przez zakłady lub towarzystwa
ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne bądź pracownicze fundusze
emerytalne,
9) reprezentacja pracowników - zakładowa organizacja związkowa lub
reprezentacja wyłoniona w sposób określony w art. 15 ust. 4 ustawy,
jeżeli w zakładzie nie działa zakładowa organizacja związkowa,
10) wypłata - wypłatę pracownikowi środków zgromadzonych w ramach
pracowniczego programu emerytalnego na warunkach określonych w
zakładowej umowie emerytalnej,
11) wypłata transferowa - przeniesienie środków zgromadzonych przez
pracownika w ramach pracowniczego programu emerytalnego do innego
zakładu ubezpieczeń, towarzystwa ubezpieczeń, funduszu inwestycyjnego
lub pracowniczego funduszu emerytalnego,
12) zwrot - wycofanie środków zgromadzonych w ramach pracowniczego
programu emerytalnego w razie wypowiedzenia umowy przez uczestnika,
w przypadku gdy brak jest tytułu do wypłaty i nie nastąpiło
przeniesienie środków do innego zakładu ubezpieczeń, towarzystwa
ubezpieczeń, funduszu inwestycyjnego lub pracowniczego funduszu
emerytalnego,
13) Urząd Nadzoru - Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi,
14) rejestr - rejestr pracowniczych programów emerytalnych prowadzony
przez Urząd Nadzoru.
Art. 3.
Pracowniczy program emerytalny stanowią zakładowe umowy emerytalne, pracownicze
umowy emerytalne oraz umowy z zakładami albo towarzystwami
ubezpieczeń, umowy z funduszami inwestycyjnymi bądź statuty pracowniczych
funduszy emerytalnych, które określają warunki gromadzenia środków ze składek
pracowników wpłacanych przez pracodawcę, przeznaczonych do wypłat w
wieku emerytalnym lub w przypadku uzyskania uprawnień do świadczeń rentowych
z tytułu niezdolności do pracy, spełniające kryteria ustalone w ustawie.
Art. 4.
1. Pracownicze programy emerytalne mogą być oferowane na warunkach niniejszej
ustawy przez pracodawcę lub łącznie przez co najmniej dwóch
pracodawców, zatrudniających każdy co najmniej 5 pracowników.
2. Pracodawcy powinni być wpisani do rejestrów nie później niż rok przed
dniem zawarcia zakładowej umowy emerytalnej. Warunek wpisu do rejestru
nie dotyczy pracodawców - osób fizycznych, jeżeli pomimo tego zatrudniania
nie podlegają wpisowi do rejestru oraz spółek z udziałem pracowników
przejmujących przedsiębiorstwo w ramach prywatyzacji, na podstawie
właściwych przepisów.
3. Pracodawca prowadzący działalność nieprzerwanie od 3 lat może zaoferować
pracowniczy program emerytalny, jeżeli zatrudnia co najmniej 3 pracowników.
4. Uczestnikami pracowniczych programów emerytalnych mogą być, obok
pracowników, także osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą
na własny rachunek, wspólnicy spółek cywilnych, jawnych oraz wspólnicy
spółki komandytowej odpowiadający bez ograniczenia, o ile te osoby lub
spółki prowadzą programy emerytalne dla swoich pracowników, przewidujące
równocześnie uczestnictwo pracodawców.
Art. 5.
1. Prawo do uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym przysługuje
praconwikowi, który:
1) ukończył 18 lat i
2) jest zatrudniony u danego pracodawcy nie krócej niż 3 miesiące, chyba
że zakładowa umowa emerytalna stanowi inaczej oraz
3) spełnia warunki określone w zakładowej umowie emerytalnej.
2. Uczestnikami pracowniczych programów emerytalnych mogą zostać pracownicy
wykonujący pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na
terytorium innego państwa w ramach delegowania przez pracodawcę mającego
siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, bez względu na posiadane obywatelstwo oraz status wynikający z
prawa dewizowego i podatkowego.
3. Osoba zatrudniona u kilku pracodawców prowadzących programy emerytalne
może w tym samym czasie uczestniczyć w więcej niż jednym programie
emerytalnym.
Art. 6.
1. Zakładowa umowa emerytalna nie może przewidywać dla uczestnictwa
pracowników w programie żadnych innych warunków poza określonymi
ustawą. Warunki te nie mogą ponadto powodować sytuacji, w której przy
ich zachowaniu prawo uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym
miałaby mniej niż połowa liczby zatrudnionych pracowników.
2. Zakładowa umowa emerytalna może określać minimalny staż pracy uczestnika
u określonego pracodawcy lub pracodawców dłuższy niż 3 miesiące.
Art. 7.
1. Pracownicze programy emerytalne mogą być prowadzone według wyboru
pracodawców tylko w jednej z następujących form pracowniczego zabezpieczenia
emerytalnego:
1) pracowniczego funduszu emerytalnego,
2) umowy o wnoszeniu przez pracodawcę składek pracowników do funduszu
inwestycyjnego,
3) umowy grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem
ubezpieczeń,
4) umowy o wnoszeniu przez pracodawcę składek pracowników, którzy
staną się członkami towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych będącego
stroną tej umowy.
2. Umowy, o których mowa w ust. 1 pkt 3 i 4, mogą być zawierane tylko dla
ubezpieczenia na życie związane z funduszem inwestycyjnym oraz dodatkowo,
dobrowolnie z ubezpieczeniem wypadkowym i chorobowym, jeżeli
są one uzupełnieniem ubezpieczenia na życie związane z funduszem inwestycyjnym.
3. Tworzenie pracowniczych funduszy i towarzystw emerytalnych, ustalanie
treści ich statutów oraz rejestracja odbywa się według przepisów ustawy z
dnia ...... 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych
(Dz.U. Nr ..., poz. ...).
Art. 8.
Wyrazy "program emerytalny", "plan emerytalny" lub "umowa emerytalna" mogą
być używane wyłącznie dla określenia programów, planów i umów uregulowanych
w niniejszej ustawie.
Rozdział 2
Międzyzakładowe Programy Emerytalne
Art. 9.
1. Pracodawcy, w celu zaoferowania pracownikom programu emerytalnego,
mogą zawierać umowy o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym,
w których ustalają formę pracowniczego zabezpieczenia emerytalnego
wraz z warunkami, które zaoferują w zakładowej umowie emerytalnej.
2. Do umów o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym stosuje
się przepisy art. 10 ust. 2.
3. Pracodawcy mogą się zobowiązać, że w przypadku upadłości jednego z
nich, likwidacji, zbycia przedsiębiorstwa, jego podziału bądź połączenia,
pozostali będą nadal prowadzić program emerytalny dla pracowników
przedsiębiorstwa dotychczas objętego programem, o ile nowy pracodawca
do niego przystąpi.
4. Pracodawcy są zobowiązani, w przypadkach wskazanych w ust. 3, do zapewnienia
obsługi i zarządu środków zgromadzonych na rachunkach pracowników
przedsiębiorstwa dotychczas objętego programem, do czasu ich
wypłaty, wypłaty transferowej bądź zwrotu.
Art. 10.
1. Pracodawcy związani umową wspólnego międzyzakładowego programu
emerytalnego mogą na wniosek innego pracodawcy akceptującego warunki
umowy i programu zgodzić się na przystąpienie jego do umowy i objąć
programem, o ile pracodawca we właściwym trybie przyjmie warunki programu.
2. Przystąpienie pracodawcy do międzyzakładowego programu emerytalnego
nie zwalnia z obowiązku zawarcia zakładowej umowy emerytalnej.
Art. 11.
1. Pracowniczy program emerytalny może przewidywać prowadzenie równolegle
różnych form zabezpieczenia emerytalnego, o których mowa w art. 7,
w przypadkach gdy pracodawca nabywa przedsiębiorstwo lub zorganizowaną
jego część (zakład) wraz z przejęciem zobowiązań z zakładowej
umowy emerytalnej, umów z funduszami inwestycyjnymi, zakładami lub
towarzystwami ubezpieczeń, albo nabyciem akcji w pracowniczym towarzystwie
emerytalnym bądź następuje połączenie pracodawców prowadzących
pracownicze programy emerytalne.
2. W terminie 3 lat od dnia nabycia bądź połączenia, w sytuacjach, o których
mowa w ust. 1, pracodawca powinien zapewnić zmianę zakładowych
umów emerytalnych oraz umów z funduszami inwestycyjnymi, towarzystwami
albo zakładami ubezpieczeń lub połączenie towarzystw emerytalnych
bądź przejęcie funduszu emerytalnego przez jedno z towarzystw i likwidację
drugiego, tak aby oferować pracownikom jedną formę pracowniczego
programu emerytalnego.
Rozdział 3
Tworzenie pracowniczych programów emerytalnych
Art. 12.
Zakładowa umowa emerytalna jest umową zawieraną przez pracodawcę z reprezentacją
pracowników, ustalającą co najmniej:
1) formę programu emerytalnego,
2) tryb przystępowania i występowania pracowników z programu,
3) zasady:
a) uczestnictwa w programie,
b) gromadzenia, wypłat, zwrotu i wypłaty transferowej zgromadzonych
środków.
Art. 13.
Pracownicza umowa emerytalna jest umową zawieraną przez dobrowolne
przystąpienie pracownika do pracowniczego programu emerytalnego za zasadach,
o których mowa w art. 17, w drodze złożenia pisemnej deklaracji uczestnictwa
zawierającej deklarowaną co najmniej składkę podstawową, którą pracodawca
będzie upoważniony potrącać z wynagrodzenia pracownika po opodatkowaniu
i przelewać na jego rachunek zgodnie z ustaleniami pracowniczego
programu emerytalnego.
Art. 14.
1. Pracodawca przedstawia ofertę zawierającą projekt zakładowej umowy
emerytalnej z dokonanym wyborem jednej z form pracowniczego programu
emerytalnego, o których mowa w art. 7 ust. 1, wraz z warunkami ustalonymi
wstępnie z funduszem inwestycyjnym, zakładem albo towarzystwem
ubezpieczeń, bądź z projektem statutu towarzystwa i statutu pracowniczego
funduszu emerytalnego reprezentacji pracowników.
2. Zakładowa umowa emerytalna określa:
1) formę pracowniczego programu emerytalnego wraz ze wskazaniem
funduszu inwestycyjnego, zakładu albo towarzystwa ubezpieczeń bądź
pracowniczego funduszu emerytalnego, który będzie gromadził środki
finansowe i zarządzał nimi na podstawie umowy z pracodawcą,
2) warunki jakie powinien spełniać zatrudniony w chwili przystąpienia do
programu,
3) terminy i sposób deklarowania, naliczania oraz potrącania składek
przez pracodawcę w celu przelewu na rachunek pracownika prowadzony
w jednej z form programu,
4) warunki deklarowania składek, gromadzenia, gospodarowania, przenoszenia,
zwrotu i wypłat środków przez zakład lub towarzystwo ubezpieczeń
bądź pracowniczy fundusz emerytalny, z którym pracodawca
zawarł umowę,
5) warunki zmiany i wypowiedzenia pracowniczej umowy emerytalnej,
6) terminy i formy zadysponowania środkami finansowymi przez pracownika
oraz ich wypłat, zwrotu albo przeniesienia,
7) przypadki w jakich środki pochodzące ze składki dodatkowej będą
mogły być wypłacane, niezależnie od środków pochodzących ze składki
podstawowej,
8) warunki, sposób i terminy wypłat i zwrotu oraz ich skutki dla uprawnień
uczestnika programu emerytalnego.
3. Zakładowa umowa emerytalna w sytuacji, gdy ustala realizację programu
przez pracowniczy fundusz emerytalny powinna określać również warunki
utworzenia pracowniczego towarzystwa emerytalnego prowadzącego fundusz
oraz warunki i zasady, o których mowa w ustawie o organizacji
i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bądź wskazywać istniejący pracowniczy
fundusz emerytalny i pracownicze towarzystwo emerytalne.
4. Zakładowa umowa emerytalna, w sytuacji, gdy ustala realizację programu
poprzez gromadzenie środków w funduszu inwestycyjnym powinna określać
również zasady ponoszenia przez pracowników na rzecz funduszu
opłat za zbywanie i odkupywanie jednostek uczestnictwa, o których mowa
w ustawie o funduszach inwestycyjnych.
5. Akwizycję pracowniczych programów emerytalnych i poszczególnych form
zabezpieczenia emerytalnego na terenie zakładów pracy może prowadzić
wyłącznie pracodawca.
Art. 15.
1. Zakładową umowę emerytalną zawiera pracodawca z reprezentacją pracowników.
2. W zakładzie pracy, w którym działa:
1) jedna związkowa organizacja zakładowa, pracodawca zawiera umowę
z tą organizacją,
2) więcej niż jedna związkowa organizacja zakładowa, pracodawca zawiera
wspólną umowę ze wszystkimi organizacjami związkowymi.
3. W razie nie zawarcia umowy w terminie 6 miesięcy od przedstawienia
propozycji programu zakładowej organizacji związkowej z powodu niemożności
uzgodnienia przez strony jej treści, stosuje się odpowiednio przepisy
ust. 4.
4. W sytuacji gdy w zakładzie nie ma organizacji związkowej, reprezentację
pracowniczą wybiera, w trybie przez siebie ustalonym, ogólne zebranie załogi.
Pracodawca zwołuje zebranie w sposób zwyczajowo przyjęty w zakładzie,
nie później niż na 7 dni przed jego odbyciem. Uchwały podjęte przez
zebranie są ważne bez względu na liczbę osób w nim uczestniczących, o
ile było ono prawidłowo zwołane.
5. Spory ze stosunków prawnych powstałe pomiędzy stronami zakładowych
umów emerytalnych rozstrzygają sądy powszechne.
Art. 16.
Pracownicza umowa emerytalna jest sporządzana w formie pisemnej i w swojej
treści zawiera następujące postanowienia pracowniczego programu emerytalnego:
1) formę pracowniczego programu emerytalnego,
2) maksymalną i minimalną wysokość możliwej do zadeklarowania miesięcznej
składki zarówno podstawowej jak i dodatkowej, sposób deklarowania
oraz ustalania przeciętnego wynagrodzenia stanowiącego podstawę
do ich naliczania,
3) plan emerytalny zawierający:
a) podstawowe warunki, w zależności od formy programu:
- polisy grupowej wystawianej przez zakład ubezpieczeń,
- umowy zawieranej z towarzystwem ubezpieczeń,
- statutu pracowniczego funduszu emerytalnego,
- umowy zawieranej z funduszem inwestycyjnym,
b) warunki wypłaty, wypłaty transferowej i zwrotu środków zgromadzonych
na rachunku uczestnika, z podaniem w zależności od formy
programu, projektowanego planu wypłat według przewidywanych,
przyszłych warunków, czasu gromadzenia środków, stopy
rentowności i wielkości składek,
c) warunki zmiany lub wypowiedzenia pracowniczej umowy emerytalnej,
d) informacje wskazujące na:
- możliwości wypowiedzenia pracowniczej umowy emerytalnej i
konsekwencje finansowe z tym związane,
- prawa osoby uposażonej lub spadkobierców na wypadek
śmierci pracownika,
- przypadki i konsekwencje likwidacji programu,
- możliwość zadysponowania prawami do zgromadzonych środków,
- skutki podatkowe wnoszenia składki według obowiązujących
w dacie umowy przepisów.
Art. 17.
1. W celu przystąpienia do pracowniczego programu emerytalnego pracownik
lub osoba, o której mowa w art. 4 ust. 4 składa pracodawcy deklarację
uczestnictwa w programie.
2. Deklaracja uczestnictwa udziału pracownika w programie emerytalnym
powinna zawierać:
1) wysokość deklarowanej składki podstawowej lub podstawowej i dodatkowej
oraz upoważnienie dla pracodawcy do jej naliczania, potrącania
z wynagrodzenia oraz przelewania na rachunek pracownika do podmiotu
zarządzającego środkami,
2) oświadczenie pracownika o znajomości warunków pracowniczej umowy
emerytalnej i dobrowolności przystąpienia do pracowniczego programu
emerytalnego na tych warunkach,
3) ewentualne rozrządzenie na wypadek śmierci pracownika.
3. Pracodawca jest zobowiązany przyjąć deklarację, o ile osoba składająca
deklarację spełnia warunki programu lub zwrócić deklarację wraz z uzasadnieniem,
w ciągu jednego miesiąca od dnia jej złożenia, jeżeli zachodzą
przesłanki określone w ustawie lub w zakładowej umowie emerytalnej do
odmowy zawarcia pracowniczej umowy emerytalnej.
4. Do zawarcia umowy dochodzi z upływem terminu do zwrotu deklaracji, a
pracodawca jest zobowiązany z tą chwilą do wydania uczestnikowi podpisanej
przez siebie umowy.
5. W sprawach o zawarcie umów i o roszczenia ze stosunków prawnych między
uczestnikami pracowniczych programów emerytalnych a pracodawcami
orzekają sądy powszechne właściwe dla miejsca zamieszkania uczestnika.
Art. 18.
1. Pracodawca może przewidzieć w programie emerytalnym prowadzonym w
formie funduszu emerytalnego, że zawarcie pracowniczej umowy emerytalnej
lub otwarcie rachunku w funduszu jest uzależnione od wniesienia
przez uczestnika funduszu na jego rachunek akcji pracodawcy, które uczestnik
otrzymał nieodpłatnie lub nabył na warunkach preferencyjnych w
procesie prywatyzacji. Warunek ten może dotyczyć wyłącznie pracowników,
którzy nabyli akcje od Skarbu Państwa i obowiązywać przez okres
nie dłuższy niż 5 lat od dnia wyznaczonego w programie.
2. Zakładowa umowa emerytalna powinna określać, jednolitą, określoną w
stosunku do ilości akcji nabytych przez pracownika od Skarbu Państwa liczbę
akcji, którą wszyscy uprawnieni do uczestnictwa pracownicy, którzy
takie akcje otrzymali, powinni wnieść do funduszu.
3. W pracowniczej umowie emerytalnej powinny być zawarte warunki wnoszenia
akcji na rachunek w funduszu, warunki prowadzenia tych rachunków
oraz terminy i warunki zbycia tych akcji na rzecz funduszu. Uczestnik
w deklaracji, w sytuacji o której mowa w tym artykule, deklaruje liczbę
akcji pracodawcy, którą wniesie na swój rachunek, w liczbie jaka wynika z
zakładowej umowy emerytalnej.
Art. 19.
1. Pracownik, za pośrednictwem pracodawcy, składa oświadczenia woli w
sprawach objętych pracowniczym programem emerytalnym dotyczące
ubezpieczenia, uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym bądź członkostwa
w pracowniczym funduszu emerytalnym zakładowi ubezpieczeń, towarzystwu
ubezpieczeń, funduszowi inwestycyjnemu lub pracowniczemu funduszowi
emerytalnemu.
2. Przepis ust. 1 stosuje się po ustaniu zatrudnienia, chyba że nastąpiło przejęcie
zarządzania pracowniczym funduszem emerytalnym przez inne
pracownicze towarzystwo emerytalne, połączenie albo podział towarzystw,
a pracodawca nie jest akcjonariuszem, natomiast wskazano akcjonariusza
przejmującego obowiązki dotychczasowego pracodawcy. W przypadku połączenia,
podziału, zbycia przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części
i zmiany tym samym pracodawcy uczestnik pracowniczego programu
emerytalnego składa oświadczenia woli za pośrednictwem nowego pracodawcy.
Art. 20.
1. Pracowniczy program emerytalny, a w tym zakładowa umowa emerytalna,
pracownicze umowy emerytalne, umowy z zakładami i towarzystwami
ubezpieczeń, umowy z funduszami inwestycyjnymi, a także umowy akcjonariuszy
towarzystw funduszy emerytalnych i statuty pracowniczych
funduszy emerytalnych stają się skuteczne nie wcześniej niż z chwilą rejestracji
programu przez Urząd Nadzoru.
2. Do zmiany zakładowej umowy emerytalnej stosuje się przepisy art. 16.
3. Zmiany zakładowej umowy emerytalnej, które powodowałyby wzrost obciążeń
finansowych uczestników lub pogarszały warunki dysponowania
środkami, mogą wchodzić w życie nie wcześniej niż po wpisie do rejestru i
w 5 miesięcy od dnia wysłania uczestnikom pisemnego zawiadomienia o
zmianie.
Art. 21.
Osoba, która będąc uczestnikiem pracowniczego programu emerytalnego
przestała spełniać jego warunki bądź też ustało jej zatrudnienie u pracodawcy
prowadzącego program emerytalny, może nie wycofywać środków do czasu
wypłaty lub przeniesienia ich po przystąpieniu do innego pracowniczego programu
emerytalnego.
Art. 22.
1. Wysokość składek w granicach określonych pracowniczym programem
emerytalnym deklaruje pracownik. Składka podstawowa nie może być wyższa
od 7% wynagrodzenia pracownika stanowiącego podstawę ustalenia
obowiązkowej składki na ubezpieczenie społeczne.
2. Pracownik może zadeklarować składkę dodatkową ze swojego wynagrodzenia
otrzymywanego od pracodawcy prowadzącego pracowniczy program
emerytalny, którego uczestnikiem jest pracownik.
3. Zakłady albo towarzystwa ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne, bądź pracownicze
fundusze emerytalne zapewnią prowadzenie indywidualnych rachunków
uczestników dla środków pochodzących ze składki podstawowej i
dodatkowej, w taki sposób, aby możliwa była ich wypłata lub zwrot osobno.
4. Pracownik może dokonać podwyższenia zadeklarowanej składki zarówno
podstawowej w granicach określonych w ust. 1 jak i dodatkowej, oznaczonej
kwotowo lub procentowo. W sytuacji oznaczenia składki procentowo
pracodawca dokonuje obliczenia składki od wynagrodzenia pracownika
wypłaconego w okresie kwartalnym na kwartał następny. Wynagrodzenie
wypłacane za okresy dłuższe uwzględnia się proporcjonalnie.
Art. 23.
1. Składki na rzecz zakładów ubezpieczeń, towarzystw ubezpieczeń bądź do
funduszy inwestycyjnych albo pracowniczych funduszy emerytalnych naliczają
pracodawcy z wypłacanego przez nich pracownikom wynagrodzenia
po opodatkowaniu i odprowadzają je na ich rachunki.
2. Składki, w wysokości zadeklarowanej przez pracownika, są przez pracodawcę
naliczane, pobierane i odprowadzane w następujący sposób: przy wynagrodzeniach
wypłacanych raz w miesiącu bądź w krótszych okresach -
przy każdej z wypłat, przy wynagrodzeniach wypłacanych w dłuższych niż
miesięczny terminach - zgodnie z postanowieniami zawartymi w zakładowej
umowie emerytalnej.
Art. 24.
Wartość składki podstawowej potrącanej do wysokości określonej ustawą nie
jest wliczana do wynagrodzenia stanowiącego podstawę ustalenia obowiązkowej
składki na ubezpieczenie społeczne pracodawcy i pracownika.
Art. 25.
1. Pracodawca w zakresie zawierania pracowniczych umów emerytalnych,
umów z funduszami inwestycyjnymi, zakładami albo towarzystwami ubezpieczeń
bądź pracowniczymi funduszami emerytalnymi działa we własnym
imieniu i na rachunek odpowiednio: ubezpieczycieli, pracowniczych funduszy
emerytalnych, funduszy inwestycyjnych lub pracowników.
2. Pracodawca ponosi wobec uczestników odpowiedzialność z tytułu niewykonania
lub nienależytego wykonania swoich obowiązków zgodnie z zakładową
umową emerytalną oraz z tytułu terminowości i poprawności naliczania,
potrącania i odprowadzania składek na rachunki pracowników.
Rozdział 4
Zasady wypłat i likwidacja pracowniczych programów emerytalnych
Art. 26.
1. Wypłata środków zgromadzonych w ramach pracowniczego programu
emerytalnego następuje wyłącznie w następujących okolicznościach:
1) na wniosek uczestnika po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat albo
wcześniejszym uzyskaniu uprawnień emerytalnych lub w razie orzeczenia
właściwego organu o uzyskaniu uprawnień do świadczenia rentowego
z tytułu niezdolności do pracy,
2) w razie nie wystąpienia uczestnika z żądaniem wypłaty środków przed
ukończeniem przez niego 70 lat, po osiągnięciu tego wieku,
3) w razie likwidacji pracowniczego towarzystwa lub funduszu emerytalnego,
o ile nie nastąpi wypłata transferowa bądź przejęcie funduszu
przez inne towarzystwo emerytalne,
4) w razie likwidacji funduszu inwestycyjnego, o ile nie nastąpi wypłata
transferowa,
5) w razie likwidacji zakładu lub towarzystwa ubezpieczeń, o ile nie nastąpi
wypłata transferowa lub przelew praw (cesja) z umowy pracodawcy
z ubezpieczycielem na rzecz innego zakładu lub towarzystwa
ubezpieczeniowego,
6) w wypadku śmierci uczestnika - na rzecz osoby uposażonej lub spadkobierców
albo uposażonych wskazanych w umowie ubezpieczenia.
2. Wypłaty mogą być, w zależności od żądania uczestnika, dokonywane jednorazowo
bądź ratalnie, w gotówce lub przelewem na wskazany przez
uczestnika rachunek, w tym również na rachunek w zakładzie ubezpieczeń
lub towarzystwie ubezpieczeń wzajemnych, pod warunkiem że nie jest on
prowadzony w ramach pracowniczego programu emerytalnego. Wypłaty
jednorazowe muszą być dokonane w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące
od dnia zgłoszenia żądania, a w przypadku wypłat ratalnych pierwsza rata
jest płatna w terminie nie dłuższym niż 1 miesiąc od dnia zgłoszenia żądania,
chyba że uczestnik zażąda wypłaty w terminie późniejszym.
3. Wypłata bez wniosku uczestnika następuje, w razie ukończenia przez niego
70 lat, jednorazowo, w terminie 3 miesięcy od tej daty.
4. Wypłata skutkuje utratę prawa do udziału w pracowniczych programach
emerytalnych w przyszłości, poza sytuacją wskazaną w ust. 1 pkt 3.
5. Wypłata nie może nastąpić w sytuacji określonej w art. 5 ust. 3, jeżeli po
jej dokonaniu pracownik pozostawałby uczestnikiem innego programu
emerytalnego. W takim przypadku można dokonać wyłącznie wypłaty
transferowej.
Art. 27.
1. Statut pracowniczego funduszu emerytalnego, umowa z funduszem inwestycyjnym
albo umowa z zakładem bądź towarzystwem ubezpieczeń powinna
określać, zgodnie z ustaleniami zakładowej umowy emerytalnej, terminy
i warunki wypłat ratalnych, jednak z zapewnieniem możliwości wypowiedzenia
i jednorazowej wypłaty w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące
oraz przelewu praw do środków (cesji) na rzecz osób trzecich z jednoczesną
dopuszczalnością ich zablokowania na czas oznaczony.
2. Zasady obliczania i wypłat środków zgromadzonych na rachunku w pracowniczym
funduszu emerytalnym reguluje ustawa o organizacji i funkcjonowaniu
funduszy emerytalnych, na rachunkach w funduszach inwestycyjnych
ustawa o funduszach inwestycyjnych, a na rachunkach towarzystw bądź zakładów
ubezpieczeń ustawa o działalności ubezpieczeniowej. Szczegółowe
zasady określają odpowiednio statuty lub regulaminy.
3. Do wypłat dokonywanych na warunkach ustawy nie stosuje się ograniczeń
zawartych w ustawie 2 grudnia 1994 r. - Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 136,
poz. 703, z 1995 r. Nr 132, poz. 641 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 496), dotyczących
transferu za granicę wartości dewizowych oraz sprzedaży przez
banki za krajowe środki płatnicze osobom zagranicznym, zagranicznych
środków płatniczych.
Art. 28.
1. Wypłata transferowa jest dokonywana do innego zakładu ubezpieczeń, towarzystwa,
funduszu inwestycyjnego albo pracowniczego funduszu emerytalnego
na podstawie dyspozycji pracownika przy ustaniu uczestnictwa w
dotychczasowym programie i przystąpienia do nowego na skutek zmiany
pracodawcy, wypowiedzenia w nim udziału przez pracownika bądź likwidacji
pracowniczego programu emerytalnego.
2. Zakładowa umowa emerytalna powinna przewidywać terminy i sposób
przyjęcia nowego uczestnika, który zamierza przetransferować środki i
uczestniczyć w pracowniczym programie emerytalnym po zmianie pracodawcy,
jeżeli spełnia on warunki zawarte w umowie.
3. Umowy z zakładem albo towarzystwem ubezpieczeń, umowy z funduszem
inwestycyjnym oraz statuty pracowniczych funduszy emerytalnych powinny
określać terminy, warunki i zapewniać przyjmowanie wpłat transferowych
oraz przyjmowanie uczestników zamierzających kontynuować udział w
pracowniczym programie emerytalnym.
Art. 29.
1. Zwrot środków zgromadzonych w programie następuje w razie wypowiedzenia
umowy przez uczestnika: w przypadkach określonych w ustawie
oraz w razie likwidacji programu, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty
bądź wypłaty transferowej.
2. Podmiot zarządzający środkami zapewnia ich zwrot w terminie upływu
okresu wypowiedzenia według dyspozycji pracownika zawartej w wypowiedzeniu.
3. W przypadku zwrotu środków pochodzących ze składki dodatkowej pracodawca
nalicza i potrąca wynagrodzenie za obsługę programu emerytalnego
uczestnika, w wysokości obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w zakładowej
umowie emerytalnej.
Art. 30.
Wypłata, wypłata transferowa lub zwrot środków zgromadzonych w funduszu
inwestycyjnym w wyniku realizacji pracowniczego programu emerytalnego następuje
w formie pieniężnej, po odkupieniu przez ten fundusz jednostek uczestnictwa
znajdujących się na rachunku uczestnika.
Art. 31.
1. Uczestnik może dokonać w każdym czasie wypowiedzenia pracowniczej
umowy emerytalnej składanego pracodawcy w formie pisemnej, przy czym
okres wypowiedzenia przewidziany umową zakładową nie może być krótszy
niż 1 miesiąc i dłuższy niż 3 miesiące.
2. W razie wypowiedzenia umowy, środki dotychczas zgromadzone na rachunku
uczestnika pozostają na tym rachunku do czasu ich wypłaty zgodnie z
postanowieniami zakładowej umowy emerytalnej, z wyjątkiem wypłaty
transferowej do innego pracowniczego programu emerytalnego, która następuje
na wniosek uczestnika.
3. W przypadku wypowiedzenia umowy na skutek połączenia, podziału, zbycia
przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części i zmiany tym samym
pracodawcy, likwidacji programu w związku z likwidacją pracodawcy lub
pracowniczego funduszu, bądź jego upadłością, może nastąpić zwrot dotychczas
zgromadzonych środków na wniosek uczestnika.
4. Zwrotu środków pochodzących ze składki dodatkowej dokonuje się w
przypadku wypowiedzenia pracowniczej umowy emerytalnej na wniosek
pracownika w terminach i na warunkach określonych w zakładowej umowie
emerytalnej. W przypadku wypowiedzenia umowy i zwrotu środków
pochodzących ze składki dodatkowej uczestnik traci prawo do udziału
w pracowniczych programach emerytalnych w przyszłości.
Art. 32.
1. W deklaracji uczestnik pracowniczego programu emerytalnego, może dokonać
rozrządzenia środkami zgromadzonymi na jego rachunku w ramach
pracowniczego programu emerytalnego poprzez wskazanie osoby uposażonej
do odbioru świadczenia na wypadek jego śmierci.
2. W przypadku braku rozrządzenia na wypadek śmierci, uprawnieni są spadkobiercy
na zasadach ogólnych. Wypłata na ich rzecz powinna nastąpić w
terminie 1 miesiąca od dnia przedłożenia stwierdzenia nabycia spadku ze
wskazaniem przez spadkobierców osoby uprawnionej do odbioru wypłaty.
Art. 33.
Środki zgromadzone w ramach pracowniczego programu emerytalnego ze
składki podstawowej nie podlegają egzekucji sądowej i administracyjnej, chyba
że powstał obowiązek ich zwrotu albo wypłaty i wtedy podlegają egzekucji od
dnia wymagalności. Ograniczenia powyższe nie mają zastosowania do egzekucji
mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów.
Art. 34.
1. Likwidacja pracowniczego programu emerytalnego może nastąpić w przypadku:
1) likwidacji bądź upadłości pracodawcy,
2) likwidacji lub upadłości zakładu albo towarzystwa ubezpieczeń,
3) likwidacji funduszu inwestycyjnego lub pracowniczego funduszu emerytalnego,
4) spadku wartości środków wniesionych w ramach programu poniżej
kwoty ustalonej w umowie z zakładem albo towarzystwem ubezpieczeń,
funduszem inwestycyjnym bądź w statucie funduszu emerytalnego.
2. Umowy z zakładami albo towarzystwami ubezpieczeń powinny zapewniać
w przypadku likwidacji programu, w sytuacjach wskazanych w ust. 1 pkt 1
i 3 utrzymanie środków na rachunkach w ramach dotychczasowych umów,
do czasu ich wypłaty, przelewu na inny rachunek z nowej umowy ubezpieczenia
zaoferowanej uczestnikowi, bądź wypłaty transferowej, chyba że
uczestnik złoży wypowiedzenie i wystąpi o zwrot środków.
3. Pracodawca w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 ma obowiązek
zapewnić zawarcie umowy z nowym towarzystwem lub zakładem
ubezpieczeń, funduszem inwestycyjnym albo pracowniczym towarzystwem
i zaproponować zmianę zakładowej umowy emerytalnej w niezbędnym zakresie.
4. Decyzję o likwidacji pracowniczego programu emerytalnego pracodawca
przesyła uczestnikom z podaniem terminu, od którego zaprzestaje naliczania
i poboru składek oraz przyczyn likwidacji ze wskazaniem czynności,
które podjął zgodnie z postanowieniami tej ustawy i ustawy o organizacji i
funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.
Rozdział 5
Rejestracja pracowniczych programów emerytalnych
Art. 35.
1. Do powstania pracowniczego programu emerytalnego konieczne jest: zawarcie
zakładowej umowy emerytalnej, zawarcie umowy z funduszem inwestycyjnym,
zakładem ubezpieczeń lub towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych
bądź powstanie towarzystwa emerytalnego i uchwalenie statutu
pracowniczego funduszu emerytalnego, wpis do rejestru prowadzonego
przez Urząd Nadzoru.
2. Wniosek pracodawcy o wpis pracowniczego programu emerytalnego do rejestru
powinien zawierać dane pracodawcy: nazwę (firmę), siedzibę, numer
REGON, adres do korespondencji wraz z dokumentami źródłowymi
potwierdzającymi te dane i w załączeniu: umowę z ubezpieczycielem,
umowę z funduszem inwestycyjnym lub statut towarzystwa funduszu
pracowniczego, umowę o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym,
zakładową umowę emerytalną, wzór pracowniczej umowy
emerytalnej.
Art. 36.
1. Wpis pracowniczego programu emerytalnego do rejestru powinien obejmować:
1) zawarte we wniosku dane dotyczące pracodawcy,
2) informację, czy program jest wspólny czy też nie,
3) formę programu emerytalnego oraz dane zakładu ubezpieczeń, towarzystwa
ubezpieczeń, funduszu inwestycyjnego lub pracowniczego funduszu
emerytalnego, który będzie zarządzać gromadzonymi środkami,
4) warunki uczestnictwa w programie zawarte w zakładowej umowie
emerytalnej.
2. Pracodawca ma obowiązek zgłosić wszelkie zmiany powyższych danych w
terminie 2 tygodni od dnia ich wystąpienia.
3. Zmiana pracowniczej umowy emerytalnej może obowiązywać nie wcześniej
niż od dnia wpisu do rejestru przez Urząd Nadzoru.
Art. 37.
1. Urząd Nadzoru jest obowiązany rozpatrzeć wniosek o wpis programu do
rejestru w terminie 1 miesiąca od dnia jego złożenia.
2. Jeżeli wniosek nie spełnia warunków wynikających z przepisów niniejszej
ustawy, Urząd Nadzoru jest zobowiązany w terminie 1 miesiąca wezwać
pracodawcę do usunięcia nieprawidłowości, wyznaczając w tym celu odpowiedni
termin nie krótszy niż trzy tygodnie.
Art. 38.
Urząd Nadzoru może odmówić rejestracji pracowniczego programu emerytalnego
wyłącznie w przypadku, o którym mowa w art. 37 ust. 2.
Art. 39.
1. Urząd Nadzoru sprawuje nadzór nad pracowniczymi programami emerytalnymi,
w zakresie ich zgodności z prawem.
2. Urząd Nadzoru jest uprawniony w szczególności do żądania od pracodawcy
prowadzącego pracowniczy program emerytalny wszystkich informacji,
dokumentów i wyjaśnień związanych z prowadzeniem tego programu.
3. W razie stwierdzenia nieprawidłowości w prowadzeniu programu, Urząd
Nadzoru powiadamia o nich osobę prowadzącą program i wyznacza termin
do ich usunięcia.
4. W razie nie usunięcia nieprawidłowości w wyznaczonym terminie Urząd
Nadzoru może nałożyć na osobę prowadzącą program karę pieniężną w
wysokości do 500 000 złotych.
5. W sprawach nie uregulowanych niniejszą ustawą kompetencje Urzędu
Nadzoru reguluje ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.
Art. 40.
1. Do postępowania przed Urzędem Nadzoru stosuje się kodeks postępowania
administracyjnego. Rejestracja, odmowa rejestracji programu lub
zmian, oraz wykreślenie programu z rejestru następuje w drodze decyzji
administracyjnej.
2. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe
zasady prowadzenia rejestru programów emerytalnych oraz terminy
i tryb wydawania wypisów z rejestru.
Rozdział 6
Przepisy karne
Art. 41.
1. Kto nie będąc do tego uprawniony, używa w nazwie (firmie) lub do określenia
prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej albo w reklamie
określeń, o których mowa w art. 8
podlega grzywnie do 1 000 000 zł lub karze pozbawienia wolności
do lat 5.
2. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynu określonego w ust. 1
działając w imieniu osoby prawnej.
Rozdział 7
Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe
Art. 42.
W ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z
1997 r. Nr 16, poz. 89) w art. 1 w ust. 2 kropkę zastępuje się przecinkiem i
dodaje się wyrazy "a także nabycie nie należących do spadku praw do środków
zgromadzonych w pracowniczym funduszu emerytalnym, funduszu inwestycyjnym
otwartym lub specjalistycznym funduszu inwestycyjnym otwartym - w wyniku
realizacji pracowniczego programu emerytalnego, na podstawie rozrządzenia
dokonanego przez uczestnika tego programu na wypadek jego śmierci".
Art. 43.
W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
(Dz.U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 i Nr 134, poz. 646, z 1994 r. Nr 43, poz. 163,
Nr 90, poz. 419, Nr 113, poz. 547, Nr 123, poz. 602 i Nr 126, poz. 626, z 1995
r. Nr 5, poz. 25 i Nr 133, poz. 654, z 1996 r. Nr 25, poz. 113, Nr 87, poz. 395,
Nr 137, poz. 638, Nr 147, poz. 686 i Nr 156, poz. 776 oraz z 1997 r. Nr 28,
poz. 153, Nr 30, poz. 164, Nr 71, poz. 449 i Nr 85, poz. 538) wprowadza się
następujące zmiany:
1) w art. 14 w ust. 2 w pkt 8 kropkę zastępuje się przecinkiem i dodaje się
pkt 9 w brzmieniu:
"9) otrzymane wynagrodzenie za obsługę pracowniczego programu
emerytalnego uczestnika, w związku ze zwrotem środków
pochodzących ze składki dodatkowej.";
2) w art. 22 po ust. 1a dodaje się ust. 1b w brzmieniu:
"1b. Kosztami uzyskania przychodów są również wydatki poniesione
przez pracodawcę na zapewnienie prawidłowej realizacji
pracowniczego programu emerytalnego w rozumieniu
przepisów o pracowniczych programach emerytalnych.".
Art. 44.
W ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
(Dz.U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482 i Nr 134, poz. 646, z 1994 r. Nr 1, poz. 2, Nr
43, poz. 163, Nr 80, poz. 368, Nr 87, poz. 406, Nr 90, poz. 419, Nr 113, poz.
547, Nr 123, poz. 602 i Nr 127, poz. 627, z 1995 r. Nr 5, poz. 25, Nr 86, poz.
433, Nr 96, poz. 478, Nr 133, poz. 654 i Nr 142, poz. 704, z 1996 r. Nr 25, poz.
113, Nr 34, poz. 146, Nr 90, poz. 405, Nr 137, poz. 639 i Nr 147, poz. 686 oraz
z 1997 r. Nr 9, poz. 44, Nr 28, poz. 153 i Nr 79, poz. 484) w art. 15 po ust. 1f
dodaje się ust. 1g w brzmieniu:
"1g. Kosztami uzyskania przychodów są również wydatki poniesione
przez pracodawcę na zapewnienie prawidłowej realizacji pracowniczego
programu emerytalnego w rozumieniu przepisów o pracowniczych
programach emerytalnych.".
Art. 45.
1. Pracodawcy prowadzący dla pracowników grupowe ubezpieczenia na życie
związane z funduszem inwestycyjnym lub inną formą grupowego gromadzenia
środków na cele emerytalne, korzystający na mocy odrębnych
przepisów z prawa do odliczenia poniesionych wydatków od podstawy
wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, zaoferują zawarcie zakładowych
umów emerytalnych na warunkach tej ustawy.
2. Jeżeli, w terminie roku od dnia wejścia w życie ustawy, pracodawca nie
złoży do Urzędu Nadzoru wniosku skutkującego wpisem pracowniczego
programu emerytalnego do rejestru, traci uprawnienia, o których mowa w
ust. 1.
3. Czynności pracodawcy związane z zawarciem i realizacją zakładowej umowy
emerytalnej, poborem składek, zwrotem i wypłacaniem środków nie
stanowią czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego w rozumieniu ustawy
o działalności ubezpieczeniowej.
Art. 46.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1999 r.