P r o j e k t
USTAWA
z dnia 1999 r.
o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich
Art. 1.
W ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich
(Dz. U. Nr 35, poz. 228, z 1992 r. Nr 24, poz. 101, z 1995 r. Nr 89, poz.
443 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 2 wyraz "albo" zastępuje się wyrazem "lub";
2) po art. 3 dodaje się art. 3a w brzmieniu:
"Art. 3a. §1. W każdym stadium postępowania sąd rodzinny może, z
inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i nieletniego, skierować
sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu
przeprowadzenia postępowania mediacyjnego.
§2. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po
przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego
przebiegu i wyników, które sąd rodzinny bierze pod uwagę
orzekając w sprawie nieletniego.
§3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia,
szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania mediacji, warunki jakim
powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do
przeprowadzenia mediacji, sposób ich rejestracji oraz szkolenia
mediatorów, zakres i warunki udostępniania im akt sprawy oraz
zasady i tryb sporządzania sprawozdania z przebiegu i wyników
postępowania mediacyjnego, mając na względzie wychowawczą rolę
postępowania mediacyjnego, interes pokrzywdzonego oraz
dobrowolność i poufność mediacji, fachowość i bezstronność
mediatora.";
3) po art. 4 dodaje się art. 4a w brzmieniu:
"Art. 4a. Podmioty współdziałające z sądem rodzinnym, a w szczególności:
instytucje państwowe, społeczne lub jednostki samorządowe oraz
osoby godne zaufania, w zakresie swego działania, udzielają na
żądanie sądu rodzinnego informacji niezbędnych w toku
postępowania.";
4) w art. 6:
a) pkt 2 po wyrazie "szkody" dodaje się przecinek i wyrazy "do wykonania
określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności
lokalnej", a po wyrazie "pracy" dodaje się przecinek i wyrazy "do
uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym,
terapeutycznym lub szkoleniowym,",
b) pkt 6 otrzymuje brzmienie:
"6) skierować do kuratorskiego ośrodka pracy z młodzieżą, a także, po
uprzednim porozumieniu, do organizacji społecznej lub instytucji
zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym,
terapeutycznym lub szkoleniowym,",
c) w pkt 7 po wyrazie "pojazdów" skreśla się wyraz "mechanicznych",
d) w pkt 9 skreśla się wyrazy "w instytucji lub organizacji powołanej do
przygotowania zawodowego,";
5) w art. 7:
a) w § 1:
- w pkt 1 wyrazy "wychowawczo-zawodową" zastępuje się wyrazami
"psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną,",
- skreśla się pkt 3,
b) § 2 otrzymuje brzmienie:
"§2. Sąd może zwrócić się do właściwych instytucji państwowych lub
społecznych oraz jednostek samorządowych o udzielenie niezbędnej
pomocy w poprawie warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych
nieletniego.";
6) w art. 8 w § 1 wyrazy "od 20 do 500 zł" zastępuje się wyrazami "od 50 do
1500 zł";
7) w art. 11 w § 3 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu:
"W razie popełnienia przez nieletniego czynu karalnego określonego w art.
134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art.
166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280
Kodeksu karnego i braku podstaw do rozpoznawania sprawy przez sąd
właściwy według przepisów Kodeksu postępowania karnego, sąd rodzinny
odwołuje warunkowe zawieszenie i zarządza umieszczenie nieletniego w
zakładzie poprawczym.";
8) art. 12 otrzymuje brzmienie:
"Art. 12. W razie stwierdzenia u nieletniego upośledzenia umysłowego,
choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych
bądź nałogowego używania alkoholu albo innych środków w celu
wprowadzenia się w stan odurzenia, sąd rodzinny może orzec
umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym
odpowiednim zakładzie leczniczym. Jeżeli zachodzi potrzeba
zapewnienia nieletniemu jedynie opieki wychowawczej sąd może orzec
umieszczenie go w odpowiedniej placówce opiekuńczo-wychowawczej, a
w razie, gdy nieletni jest upośledzony umysłowo w stopniu głębokim
i wymaga jedynie opieki - w domu pomocy społecznej.";
9) w Dziale III tytuł Rozdziału 1 otrzymuje brzmienie: "Przepisy ogólne o
postępowaniu.";
10) w art. 16 dodaje się § 3 w brzmieniu:
"§3. Sąd rodzinny, w okręgu którego prowadzone jest śledztwo, może
stosować na wniosek prokuratora środki, o których mowa w art. 26 i 27,
zawiadamiając o dokonanych czynnościach sąd rodzinny właściwości
ogólnej.";
11) w art. 18:
a) dotychczasową treść oznacza się jako § 1, a wyrazy "9 § 2" zastępuje się
wyrazami "10 § 2",
b) dodaje się § 2 i 3 w brzmieniu:
"§2. Postępowanie w sprawach, o których mowa w § 1, toczy się według
przepisów Kodeksu postępowania karnego, jednakże w sprawach, o których
mowa:
1) w art. 10 § 2 Kodeksu karnego, gdy postępowanie wszczęto przed
ukończeniem przez nieletniego lat 18:
a) postępowanie przygotowawcze prowadzi sędzia rodzinny, z tym że
przepisy art. 16 i art. 42 § 3 stosuje się odpowiednio,
b) nieletni musi mieć obrońcę,
c) rodzice lub opiekun nieletniego mają prawa strony,
d) przepisy art. 23-25, art. 27, art. 32, art. 39, art. 40, art. 52
i art. 53 § 1 stosuje się odpowiednio,
e) tymczasowe aresztowanie może być zastosowane tylko wtedy, gdy
umieszczenie w schronisku dla nieletnich okazało się
niewystarczające,
f) jeżeli sąd uzna, że wobec nieletniego należy zastosować środki
wychowawcze lub poprawcze przewidziane w niniejszej ustawie,
orzeka o zastosowaniu tych środków
- przepisy art. 60, 62 i 63 stosuje się odpowiednio,
2) w § 1 pkt 2, jeżeli czyn zabroniony jest przez ustawę jako
przestępstwo skarbowe, postępowanie toczy się na podstawie przepisów
ustawy z dnia 26 października 1971 r. - ustawa karna skarbowa (Dz.
U. z 1984 r. Nr 22, poz. 103, z 1985 r. Nr 23, poz. 100, z 1990 r.
Nr 14, poz. 84 i Nr 86, poz. 503, z 1991 r. Nr 100, poz. 442 i Nr
107, poz. 458, z 1992 r. Nr 21, poz. 85 i Nr 68, poz. 341, z 1994 r.
Nr 43, poz. 160, Nr 126, poz. 615 i Nr 136, poz. 703, z 1995 r. Nr
132, poz. 641, z 1996 r. Nr 132, poz. 621, Nr 137, poz. 640 i Nr
152, poz. 720, z 1997 r. Nr 71, poz. 449, Nr 79, poz. 485, Nr 102,
poz. 643, Nr 121, poz. 770, Nr 137, poz. 926 i Nr 141, poz. 945 oraz
z 1998 r. Nr 108, poz. 682) o postępowaniu przed sądem.
§3. Jeżeli wobec nieletniego orzeczono karę pozbawienia wolności, okres
pobytu w schronisku dla nieletnich zalicza się na poczet tej kary na
zasadach stosowanych przy zaliczaniu skazanym okresu tymczasowego
aresztowania na poczet kary.";
12) w Dziale III wyrazy "Rozdział 2. Przepisy ogólne o postępowaniu." skreśla
się;
13) w art. 23 § 2 otrzymuje brzmienie:
"§2. O wszczęciu i ukończeniu postępowania w sprawie nieletniego można
zawiadomić szkołę, do której nieletni uczęszcza, odpowiednią
instytucję państwową, społeczną lub jednostkę samorządową.";
14) art. 24 i art. 25 otrzymują brzmienie:
"Art. 24. §1. W celu ustalenia danych dotyczących nieletniego i jego
środowiska, a w szczególności dotyczących zachowania się i
warunków wychowawczych nieletniego, sytuacji bytowej rodziny,
sposobu spędzania czasu wolnego i przebiegu nauki nieletniego,
jego kontaktów środowiskowych, stosunku do niego rodziców lub
opiekunów, podejmowanych oddziaływań wychowawczych, stanu
zdrowia i uzależnień nieletniego znanych w środowisku zleca się
przeprowadzenie wywiadu środowiskowego kuratorowi sądowemu.
§ 2. W wyjątkowych przypadkach przeprowadzenie wywiadu środowiskowego
może być zlecone:
a) przedstawicielom organizacji społecznych, do których zadań
statutowych należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich lub
wspomaganie procesu ich resocjalizacji oraz osobom godnym
zaufania - jeżeli powierzono im nadzór nad nieletnim,
b) jednostkom Policji, właściwym według miejsca zamieszkania lub
pobytu nieletniego - jeżeli zachodzi potrzeba uzyskania
informacji nie wymagających zastosowania wiedzy psychologicznej i
pedagogicznej,
c) pracownikom pedagogicznym rodzinnych ośrodków diagnostyczno-
konsultacyjnych - jeżeli zachodzi potrzeba wydania opinii o
nieletnim,
d) pracownikom pedagogicznym schronisk dla nieletnich lub zakładów
poprawczych - jeżeli zachodzi potrzeba wydania opinii o nieletnim
lub w celu sprawdzenia zachowania nieletniego oraz warunków
wychowawczych i bytowych, w jakich nieletni przebywa poza
zakładem poprawczym.
§3. Dane o osobach, które dostarczyły informacji w ramach
udzielonego wywiadu środowiskowego, ujawnia się jedynie na
żądanie sądu rodzinnego.
§4. Osoby, które dostarczyły w ramach wywiadu środowiskowego
informacji mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy
mogą być w razie potrzeby przesłuchane w charakterze świadków.
§5. Na żądanie kuratora sądowego policja jest zobowiązana udzielić
mu pomocy przy wykonywaniu zadań związanych z wywiadem
środowiskowym.
§6. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe
zasady i tryb przeprowadzania wywiadów środowiskowych o
nieletnich, formę sprawozdania z wywiadu, czas i termin jego
przeprowadzania oraz sposób postępowania przy jego sporządzaniu,
uwzględniając w szczególności konieczność poszanowania sfery
prywatności nieletniego i jego rodziny oraz ograniczenia
ingerencji do granic zakreślonych potrzebami postępowania.
Art. 25. §1. W razie potrzeby uzyskania kompleksowej diagnozy osobowości
nieletniego, wymagającej wiedzy pedagogicznej, psychologicznej
lub medycznej oraz określenia właściwych kierunków oddziaływania
na niego, sąd rodzinny zwraca się o wydanie opinii do rodzinnego
ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego. Sąd może zwrócić się o
wydanie opinii także do innej specjalistycznej placówki.
§2. Przed wydaniem orzeczenia o umieszczeniu nieletniego w zakładzie
wychowawczym, placówce opiekuńczo-wychowawczej, publicznym
zakładzie opieki zdrowotnej, domu pomocy społecznej albo
zakładzie poprawczym sąd zwraca się o wydanie opinii, o której
mowa w § 1.
§3. Przy przeprowadzeniu dowodu z opinii, o której mowa w § 1, sąd
stosuje odpowiednio przepisy art. 279, art. 284, art. 285 § 1 i
3, art. 286, art. 290 i art. 291 Kodeksu postępowania
cywilnego.";
15) po art. 25 dodaje się art. 25a w brzmieniu:
"Art. 25a. §1. W razie potrzeby uzyskania opinii o stanie zdrowia
psychicznego sąd rodzinny zarządza badanie nieletniego przez co
najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. Na wniosek biegłych
psychiatrów do udziału w wydaniu opinii sąd powołuje biegłych
innych specjalności.
§2. Na wniosek biegłych psychiatrów sporządzających opinię sąd
zarządza obserwację nieletniego w publicznym zakładzie opieki
zdrowotnej. Okres obserwacji nie może przekraczać 6 tygodni.";
16) w art. 26 po wyrazach "oświatowo-wychowawczej" dodaje się wyrazy "lub
zastosować środki leczniczo-wychowawcze, o których mowa w art. 12";
17) art. 27 otrzymuje brzmienie:
"Art. 27. §1. Nieletniego można umieścić w schronisku dla nieletnich,
jeżeli zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za
umieszczeniem w zakładzie poprawczym, a zachodzi uzasadniona
obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów czynu
karalnego, albo nie można ustalić tożsamości nieletniego.
§2. Umieszczenie nieletniego w schronisku dla nieletnich może
nastąpić wyjątkowo także wtedy, gdy zostaną ujawnione
okoliczności przemawiające za umieszczeniem w zakładzie
poprawczym, a nieletniemu zarzucono popełnienie czynu karalnego
określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub
3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 §
3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280 Kodeksu karnego.
§3. Okres pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich przed
skierowaniem sprawy na rozprawę nie może trwać dłużej niż 3
miesiące; okres pobytu należy określić w postanowieniu o
umieszczeniu nieletniego w schronisku.
§4. Jeżeli, ze względu na szczególne okoliczności sprawy, zachodzi
konieczność przedłużenia pobytu nieletniego w schronisku dla
nieletnich, można ten pobyt przedłużyć na okres nie
przekraczający dalszych 3 miesięcy.
§5. O przedłużeniu pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich
orzeka na posiedzeniu sąd rodzinny w składzie jednego sędziego i
dwóch ławników. O terminie posiedzenia zawiadamia się strony i
obrońcę nieletniego.
§6. Łączny pobyt nieletniego w schronisku dla nieletnich do chwili
uprawomocnienia się wyroku nie może być dłuższy niż jeden rok. Do
okresu tego nie wlicza się nieusprawiedliwionej nieobecności
nieletniego w schronisku dla nieletnich trwającej dłużej niż 3
dni oraz okresu obserwacji psychiatrycznej.
§7. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek sądu
prowadzącego sprawę, sąd okręgowy, w którego okręgu toczy się
postępowanie, może przedłużyć okres pobytu nieletniego w
schronisku dla nieletnich, o którym mowa w § 6, na czas
oznaczony.";
18) art. 29 otrzymuje brzmienie:
"Art. 29. Postanowienie o zastosowaniu środków, o których mowa w art. 25a
§ 2, w art. 26, art. 27 § 1 i 4 oraz w art. 28, doręcza się
stronom. Na postanowienie przysługuje zażalenie. Zażalenie nie
wstrzymuje wykonania postanowienia.";
19) w art. 30:
a) § 4 otrzymuje brzmienie:
"§4. Sąd rodzinny może dopuścić przedstawiciela organizacji społecznej,
do której zadań statutowych należy oddziaływanie wychowawcze na
nieletnich lub wspomaganie procesu ich resocjalizacji, do udziału w
postępowaniu w charakterze przedstawiciela społecznego.",
b) dodaje się § 6 w brzmieniu:
"§6. Na rozprawie może być obecny pokrzywdzony.";
20) w art. 31 dodaje się § 3 w brzmieniu:
"§3. Pokrzywdzonego zawiadamia się o wszczęciu postępowania oraz o treści
orzeczenia kończącego postępowanie.";
21) w art. 32:
a) w § 1 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu: "Koszty postępowania
mediacyjnego po-nosi Skarb Państwa.",
b) w § 2 po wyrazach "z tytułu:" dodaje się wyrazy "postępowania
mediacyjnego,",
c) § 3 otrzymuje brzmienie:
"§3. Zasady ponoszenia odpłatności za pobyt nieletnich umieszczonych
przez sąd w publicznych zakładach opieki zdrowotnej regulują odrębne
przepisy.",
d) po § 3 dodaje się § 4 w brzmieniu:
"§4. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw oświaty i wychowania, ministrem właściwym do spraw finansów
publicznych i ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określi, w
drodze rozporządzenia, wysokość i szczegółowe zasady ustalania kosztów
postępowania w sprawach nieletnich, regulując zwłaszcza potrzebę
okresowego uwzględniania sytuacji materialnej osób zobowiązanych do
ich uiszczania w toku postępowania.";
22) w art. 35 dodaje się § 3 w brzmieniu:
"§3. Strony, pokrzywdzony, obrońcy i pełnomocnicy mogą zgłaszać wnioski
dowodowe.";
23) w art. 36 § 2 otrzymuje brzmienie:
"§2. Strony oraz obrońcy i pełnomocnicy mogą, za zezwoleniem sędziego
rodzinnego, przeglądać akta sprawy i robić z nich odpisy. Obowiązek
uzyskania zezwolenia nie dotyczy prokuratora. Uprawnienie do
przeglądania akt i robienia z nich odpisów, z wyłączeniem wywiadów
środowiskowych i opinii o nieletnim, przysługuje także
pokrzywdzonemu.";
24) w art. 39 po wyrazie "społecznej" dodaje się przecinek, a wyrazy
"zainteresowanej sprawami wychowania" zastępuje się wyrazami "do której
zadań statutowych należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich lub
wspomaganie procesu ich resocjalizacji";
25) art. 40 otrzymuje brzmienie:
"Art. 40. §1. Jeżeli jest to konieczne ze względu na okoliczności
sprawy, Policja może zatrzymać, a następnie umieścić w
policyjnej izbie dziecka nieletniego, co do którego istnieje
uzasadnione przekonanie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi
uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów
tego czynu, albo gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego.
§2. Zatrzymanego nieletniego informuje się natychmiast o przyczynach
zatrzymania, prawie do złożenia zażalenia, o którym mowa w art.
38 i innych przysługujących mu prawach.
§3. Z zatrzymania nieletniego sporządza się protokół.
§4. Policja niezwłocznie zawiadamia rodziców lub opiekunów
nieletniego o zatrzymaniu. Zawiadomienie przekazywane rodzicom
lub opiekunom nieletniego powinno zawierać informacje, o których
mowa w § 2.
§5. O zatrzymaniu nieletniego należy niezwłocznie, nie później niż w
ciągu 24 godzin od chwili zatrzymania, zawiadomić właściwy sąd
rodzinny.
§6. Zatrzymanego nieletniego należy natychmiast zwolnić i przekazać
rodzicom lub opiekunom, jeżeli:
1) ustanie przyczyna zatrzymania,
2) poleci to sąd rodzinny,
3) nie został zachowany termin, o którym mowa w § 5,
4) w ciągu 72 godzin od chwili zatrzymania nie ogłoszono
nieletniemu postanowienia o umieszczeniu w schronisku dla
nieletnich, placówce pogotowia opiekuńczego lub tymczasowym
umieszczeniu w zakładzie lub placówce, o których mowa w art. 12.
§7. W policyjnej izbie dziecka można również umieścić nieletniego w
trakcie samowolnego pobytu poza schroniskiem dla nieletnich lub
zakładem poprawczym na czas niezbędny do przekazania nieletniego
właściwemu zakładowi, nie dłużej jednak, niż na 5 dni.";
26) w art. 42 § 3 otrzymuje brzmienie:
"§3. Jeżeli w toku postępowania wyjaśniającego ujawnione zostaną
okoliczności uzasadniające orzeczenie wobec nieletniego kary na
podstawie art. 10 § 2 Kodeksu karnego, sędzia rodzinny wydaje
postanowienie o przekazaniu sprawy prokuratorowi. W razie ujawnienia
nowych okoliczności wskazujących, iż nie zachodzi potrzeba orzeczenia
kary, prokurator nie sporządza aktu oskarżenia i przekazuje sprawę
sędziemu rodzinnemu.";
27) w art. 43:
a) § 3 otrzymuje brzmienie:
"§3. Postanowienia, o których mowa w art. 42 doręcza się stronom i
obrońcy nieletniego. O treści tego postanowienia zawiadamia się
pokrzywdzonego.",
b) dodaje się § 4 w brzmieniu:
"§4. Postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu poprawczym
zastępuje akt oskarżenia.";
28) w art. 46 w § 2 po wyrazie "odwołania" dodaje się przecinek i wyrazy "o
ile nie były obecne na posiedzeniu, na którym zostało ono ogłoszone";
29) po art. 47 dodaje się art. 47a w brzmieniu:
"Art. 47a. Środki, o których mowa w art. 12, stosuje się przy
zachowaniu przepisów art. 36 § 1, art. 45 - 46 oraz art. 49.";
30) art. 48 otrzymuje brzmienie:
"Art. 48. W sprawach nieletnich nie stosuje się przepisów:
1) o postępowaniu uproszczonym,
2) o postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego,
3) o powództwie cywilnym,
4) o warunkowym umorzeniu postępowania,
5) o oskarżycielu posiłkowym,
6) art. 335, art. 351 i art. 387 Kodeksu postępowania karnego,";
31) w art. 51:
a) § 3 otrzymuje brzmienie:
"§3. Udział prokuratora w rozprawie jest obowiązkowy w sprawach o czyny
karalne określone w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub
3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3,
art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280 Kodeksu karnego. W sprawach o inne
czyny karalne niestawiennictwo prokuratora nie tamuje rozpoznania
sprawy.",
b) dodaje się § 4 w brzmieniu:
"§4. Niestawiennictwo rodziców lub opiekuna nie tamuje rozpoznania
sprawy, chyba że sąd uzna ich obecność za niezbędną.";
32) w Dziale III rozdział 6 skreśla się;
33) w art. 59 dodaje się § 3 w brzmieniu:
"§3. Udział nieletniego w rozprawie nie jest obowiązkowy. Sąd zarządza
jednak doprowadzenie nieletniego umieszczonego w placówce lub
zakładzie, o których mowa w art. 26 i art. 27, jeżeli uzna to za
konieczne, a także gdy domagają się tego strony lub obrońca
nieletniego.";
34) po art. 63 dodaje się art. 63a w brzmieniu:
"Art. 63a. Przepisy art. 62 i 63 mają odpowiednie zastosowanie w razie
orzeczenia środka wychowawczego lub poprawczego na podstawie art.
10 § 4 Kodeksu karnego.";
35) po art. 65 dodaje się art. 65a w brzmieniu:
"Art. 65a. Nieletni jest obowiązany podporządkować się wydanemu w
stosunku do niego orzeczeniu oraz stosować się do poleceń
podmiotu realizującego orzeczenie.";
36) art. 66 otrzymuje brzmienie:
"Art. 66. §1. Organizacja i system wychowawczy w zakładach
wychowawczych, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, placówkach
pogotowia opiekuńczego i schroniskach dla nieletnich oraz w
zakładach poprawczych powinny zapewniać możliwość indywidualnego
oddziaływania na nieletnich odpowiednio do ich osobowości i
potrzeb wychowawczych.
§2. W placówkach, zakładach i schroniskach dla nieletnich, o których
mowa w § 1, prowadzi się w szczególności nauczanie
ogólnokształcące i zawodowe, działalność kulturalno-oświatową, a
także działalność, mającą na celu rozwijanie aktywności
społecznej nieletnich i wdrożenie ich do pracy społecznie
użytecznej, jak również prowadzi się leczenie ogólne i
specjalistyczne nieletnich.
§3. Korespondencja nieletniego umieszczonego w placówce, zakładzie
lub schronisku dla nieletnich, o których mowa w § 1, z wyjątkiem
korespondencji z organami państwowymi i samorządowymi, z
Rzecznikiem Praw Obywatelskich oraz organami powołanymi na
podstawie ratyfikowanych w drodze ustawy przez Rzeczpospolitą
Polską umów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka,
może być kontrolowana przez dyrektora zakładu lub placówki, bądź
przez upoważnionego przez niego pracownika pedagogicznego,
wyłącznie w przypadkach uzasadnionego podejrzenia, iż zawiera ona
treści godzące w porządek prawny, bezpieczeństwo zakładu lub
placówki, w zasady moralne, bądź może wpłynąć niekorzystnie na
przebieg toczącego się postępowania lub resocjalizacji
nieletniego. W razie ujawnienia takich treści korespondencja
podlega ocenzurowaniu lub nie doręcza się jej powiadamiając o tym
nieletniego i podając powody tej decyzji. Zatrzymaną
korespondencję włącza się do akt osobowych nieletniego.
§4. Z przyczyn, o których mowa w § 3, ograniczeniom mogą podlegać
także kontakty nieletniego z osobami spoza placówki, zakładu i
schroniska dla nieletnich.";
37) po art. 66 dodaje się art. 66a w brzmieniu:
"Art. 66a. §1. Nieletni ma prawo do wykonywania praktyk religijnych i
korzystania z posług religijnych oraz bezpośredniego
uczestniczenia w nabożeństwach odprawianych w zakładach
poprawczych i schroniskach dla nieletnich w dni świąteczne i
słuchania nabożeństw transmitowanych przez środki masowego
przekazu, a także do posiadania niezbędnych do wykonywania
praktyk religijnych książek, pism i przedmiotów.
§2. Nieletni ma prawo do uczestniczenia w prowadzonym w placówkach,
zakładach i schroniskach dla nieletnich, o których mowa w art. 66
§ 1, nauczaniu religii, działalności charytatywnej lub społecznej
kościoła lub innego związku wyznaniowego, a także do spotkań
indywidualnych z duchownym kościoła lub innego związku
wyznaniowego, do którego należy. Duchowni ci mogą odwiedzać
nieletnich w pomieszczeniach, w których przebywają.
§3. Korzystanie z wolności religijnej nie może naruszać zasad
tolerancji ani zakłócać ustalonego porządku w zakładzie
poprawczym lub schronisku dla nieletnich.
§4. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia,
szczegółowe zasady uczestniczenia w lekcjach religii, wykonywania
praktyk religijnych, organizacji pracy duszpasterskiej i
korzystania z posług religijnych w zakładach poprawczych i
schroniskach dla nieletnich, mając na uwadze równe traktowanie
wszystkich kościołów i innych związków wyznaniowych, jak również
nieletnich.";
38) w art. 69:
a) w § 1 wyrazy "9 § 3" zastępuje się wyrazami "10 § 4",
b) dodaje się § 3 w brzmieniu:
"§3. Sąd rodzinny wykonując środki wychowawcze, o których mowa w art. 6
pkt 7 i 8, stosuje odpowiednio przepisy Kodeksu karnego
wykonawczego.";
39) art. 70 otrzymuje brzmienie:
"Art. 70. §1. Strony postępowania oraz obrońca nieletniego mogą składać
wnioski, a w przypadkach przewidzianych w ustawie wnosić
zażalenia na postanowienia wydane w postępowaniu wykonawczym.
§2. W sprawach nieletnich umieszczonych w zakładach wychowawczych,
placówkach opiekuńczo-wychowawczych, placówkach pogotowia
opiekuńczego, publicznych zakładach opieki zdrowotnej, domach
pomocy społecznej oraz w schroniskach dla nieletnich i zakładach
poprawczych wnioski w postępowaniu wykonawczym może również
składać dyrektor właściwego zakładu.";
40) w art. 73 w § 1 wyrazy "6 pkt 2 i 3" zastępuje się wyrazami "6 pkt 2, 3 i
6", a wyrazy "9 § 3" zastępuje się wyrazami "10 § 4";
41) w art. 74 w § 2 wyrazy "6 miesięcy" zastępuje się wyrazami "3 miesięcy";
42) art. 76 otrzymuje brzmienie:
"Art. 76. §1. Jeżeli rodzice lub opiekun nie mogą zapewnić nieletniemu
zwalnianemu z zakładu wychowawczego albo placówki opiekuńczo-
wychowawczej, publicznego zakładu opieki zdrowotnej, domu pomocy
społecznej, zakładu poprawczego, schroniska dla nieletnich albo
opuszczającemu rodzinę zastępczą niezbędnych warunków
wychowawczych i bytowych - udziela się nieletniemu pomocy.
§2. Zasady i zakres udzielania pomocy, o której mowa w § 1, regulują
przepisy o pomocy społecznej.
§3. Pomocy nieletnim mogą udzielać również stowarzyszenia, fundacje
i organizacje społeczne, których celem jest pomoc w społecznej
readaptacji nieletniego oraz osoby godne zaufania.";
43) w art. 79 w § 3 skreśla się wyraz "mechanicznych";
44) art. 81 otrzymuje brzmienie:
"Art. 81. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu
z Ministrem Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia,
szczegółowe zasady pobytu nieletnich w zakładach wychowawczych,
placówkach opiekuńczo-wychowawczych i placówkach pogotowia
opiekuńczego, w szczególności wskazując organ odpowiedzialny za
kierowanie nieletnich do odpowiednich placówek i uwzględniając
sprawność postępowania, konieczność rozdzielania nieletnich
kierowanych do tych placówek na podstawie niniejszej ustawy od
małoletnich skierowanych na innych podstawach oraz określając
szczegółowe zasady kontrolowania, cenzurowania i zatrzymywania
korespondencji, a także ograniczania kontaktów z osobami spoza
placówek.";
45) art. 82 otrzymuje brzmienie:
"Art. 82. §1. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z
Ministrem Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia,
szczegółowe zasady pobytu nieletnich w publicznych zakładach
opieki zdrowotnej, w szczególności wskazując organ
odpowiedzialny za kierowanie nieletnich do odpowiednich
zakładów, biorąc pod uwagę zapewnienie sprawności postępowania
oraz określając szczegółowe zasady kontrolowania, cenzurowania i
zatrzymywania korespondencji oraz ograniczania kontaktów z
osobami spoza tych zakładów.
§2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w
porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości określi, w drodze
rozporządzenia, szczegółowe zasady pobytu nieletnich w domach
pomocy społecznej, w szczególności wskazując organ odpowiedzialny
za kierowanie nieletnich do odpowiednich domów, formy opieki, a
także szczegółowe zasady ograniczania kontaktów nieletnich z
osobami spoza tych domów";
46) w art. 83:
a) § 2 otrzymuje brzmienie:
"§2. Minister właściwy do spraw wewnętrznych w drodze zarządzenia tworzy
i znosi policyjne izby dziecka.",
b) dodaje się § 3 w brzmieniu:
"§3. Minister właściwy do spraw wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem
Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady
pobytu nieletnich w policyjnych izbach dziecka mając na uwadze
zapewnienie sprawności postępowania, względy bezpieczeństwa, właściwe
warunki pobytu nieletnich, przestrzeganie ich praw oraz odpowiednie
rozdzielenie nieletnich ze względu na charakter czynu i stopień
demoralizacji nieletniego.";
47) art. 84 otrzymuje brzmienie:
"Art. 84. §1. Minister Sprawiedliwości sprawuje zwierzchni nadzór nad
rodzinnymi ośrodkami diagnostyczno-konsultacyjnymi oraz
kuratorskimi ośrodkami pracy z młodzieżą.
§2. Minister Sprawiedliwości w drodze zarządzenia tworzy i znosi
rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne.
§3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia,
organizację i zakres działania rodzinnych ośrodków diagnostyczno-
konsultacyjnych, w szczególności obejmujący diagnozowanie
nieletnich i ich środowiska rodzinnego, poradnictwo i opiekę
specjalistyczną nad nieletnimi, a także diagnozowanie i
poradnictwo w zakresie przeciwdziałania i zapobiegania
demoralizacji.
§4. Na wniosek prezesów sądów rejonowych prezesi sądów okręgowych
tworzą kuratorskie ośrodki pracy z młodzieżą.
§5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, tryb
i szczegółowe zasady tworzenia kuratorskich ośrodków pracy z
młodzieżą, ich organizację i zakres działania, mając w
szczególności na względzie dobór właściwych metod wychowania
resocjalizacyjnego w środowisku pobytu nieletniego.";
48) w art. 87 po § 3 dodaje się § 3a w brzmieniu:
"§3a. W razie popełnienia przez nieletniego czynu karalnego określonego w
art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub
3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz
w art. 280 Kodeksu karnego i braku podstaw do rozpoznania sprawy przez
sąd właściwy według przepisów Kodeksu postępowania karnego, sąd
odwołuje warunkowe zwolnienie i zarządza umieszczenie nieletniego w
zakładzie poprawczym. Warunkowego zwolnienia oraz art. 90 nie stosuje
się przez okres 1 roku od chwili ponownego umieszczenia nieletniego w
zakładzie poprawczym.";
49) art. 90 otrzymuje brzmienie:
"Art. 90. §1. Dyrektor zakładu poprawczego może umieścić nieletniego na
czas określony poza zakładem, jeżeli przemawiają za tym:
1) względy szkoleniowo-wychowawcze, a w szczególności możliwość
zdobycia wykształcenia, zawodu, a także niezbędnych kwalifikacji
lub uprawnień,
2) możliwość podjęcia zatrudnienia,
3) potrzeba specjalistycznego leczenia lub
4) szczególne względy rodzinne,
a ocena zachowania nieletniego wskazuje, iż będzie możliwe
roztoczenie nad nim skutecznego nadzoru.
§2. Nieletni umieszczony poza zakładem poprawczym jest nadal
wychowankiem tego zakładu. Zakład jest obowiązany roztoczyć nad
nim nadzór. Dyrektor zakładu poprawczego może w każdym czasie
odwołać umieszczenie nieletniego poza zakładem.
§3. O decyzji w sprawie umieszczenia nieletniego poza zakładem
poprawczym dyrektor zakładu zawiadamia sąd rodzinny, który
wykonuje orzeczenie. Do wykonania decyzji, o której mowa w § 1,
dyrektor zakładu może przystąpić po zaakceptowaniu jej przez sąd
rodzinny. Sąd rodzinny zajmuje stanowisko w terminie 14 dni od
otrzymania decyzji dyrektora.
§4. Sąd rodzinny może w każdym czasie uchylić decyzję dyrektora
zakładu poprawczego.";
50) art. 91 otrzymuje brzmienie:
"Art. 91. §1. W braku podstaw do rozpoznania sprawy przez sąd właściwy
według przepisów Kodeksu postępowania karnego, fakt popełnienia
przez wychowanka zakładu poprawczego czynu karalnego przed
ukończeniem lat 17 stwierdza postanowieniem sąd rodzinny na
podstawie wyników postępowania wyjaśniającego. Odpis
prawomocnego postanowienia sąd rodzinny przesyła dyrektorowi
zakładu poprawczego w celu zastosowania wobec wychowanka środka
dyscyplinarnego.
§2. Stwierdzając popełnienie przez wychowanka zakładu poprawczego
czynu karalnego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3,
art. 156 § l lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1
lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280
Kodeksu karnego, sąd rodzinny orzeka także o potrzebie
przeniesienia nieletniego do zakładu poprawczego o wzmożonym
nadzorze wychowawczym, bądź zastosowania art. 79 § 4. Od
postanowienia sądu przysługuje apelacja.
§3. Do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy nieletniego umieszcza
się w schronisku dla nieletnich.
§4. Wobec nieletniego przeniesionego zgodnie z § 2 do zakładu
poprawczego o wzmożonym nadzorze wychowawczym nie stosuje się
przez okres oznaczony w orzeczeniu sądu, nie krótszy niż jeden
rok , warunkowego zwolnienia oraz art. 90.
§5. Do ustalania właściwości sądu stosuje się art. 17. W przypadku,
gdy czyn karalny został popełniony na terenie zakładu poprawczego
właściwy jest sąd rodzinny miejsca położenia zakładu, który o
podjętych czynnościach zawiadamia sąd rodzinny właściwości
ogólnej.
§6. Dyrektor zakładu poprawczego powiadamia sąd rodzinny wykonujący
orzeczenie i sędziego rodzinnego sprawującego nadzór nad zakładem
poprawczym o każdym przypadku popełnienia przez wychowanka
zakładu poprawczego czynu karalnego, a jeżeli nieletni popełnił
czyn zabroniony po ukończeniu lat 17 - także prokuratora.";
51) art. 92 otrzymuje brzmienie:
"Art. 92. §1. Jeżeli sprawca, wobec którego orzeczono umieszczenie w
zakładzie poprawczym, został skazany na karę pozbawienia
wolności, wykonuje się karę pozbawienia wolności.
§2. Sąd rodzinny umarza postępowanie w przedmiocie wykonania środka
poprawczego po otrzymaniu zawiadomienia o osadzeniu nieletniego w
zakładzie karnym.";
52) art. 95 otrzymuje brzmienie:
"Art. 95. §1. Minister Sprawiedliwości sprawuje zwierzchni nadzór nad
schroniskami dla nieletnich i zakładami poprawczymi.
§2. Minister Sprawiedliwości w drodze zarządzenia tworzy i znosi
schroniska dla nieletnich i zakłady poprawcze.
§3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia,
rodzaje schronisk dla nieletnich i zakładów poprawczych, w
zależności od stosowanych wobec nieletnich środków i form
oddziaływania wychowawczego, resocjalizacyjnego i
terapeutycznego, organizację tych schronisk i zakładów oraz
szczegółowe zasady kierowania i pobytu w nich nieletnich,
uwzględniając konieczność zapewnienia bezpieczeństwa, właściwych
warunków pobytu, sprawności postępowania, przestrzegania praw
nieletnich, a także szczegółowe zasady kontrolowania, cenzury i
zatrzymywania korespondencji oraz ograniczania kontaktów z
osobami spoza tych placówek.
§4. Zasady kształcenia i wychowania oraz nadzór pedagogiczny w
schroniskach dla nieletnich i zakładach poprawczych regulują
odrębne przepisy.";
53) w Dziale IV tytuł rozdziału 4 otrzymuje brzmienie:
"Rozdział 4
Stosowanie środków przymusu bezpośredniego wobec nieletniego umieszczonego w
zakładzie poprawczym, schronisku dla nieletnich, zakładzie wychowawczym,
placówce opiekuńczo-wychowawczej, placówce pogotowia opiekuńczego.";
54) art. 95a otrzymuje brzmienie:
"Art. 95a. §1. Środki przymusu bezpośredniego mogą być stosowane w razie
bezskuteczności środków oddziaływania psychologiczno-
pedagogicznego. Środki te stosuje się wyłącznie w celu
przeciwdziałania:
1) usiłowaniu targnięciu się nieletniego na życie lub zdrowie
własne albo innej osoby,
2) nawoływaniu do buntu,
3) zbiorowej ucieczce,
4) niszczeniu mienia powodującemu poważne zakłócenie porządku,
5) samowolnemu opuszczaniu przez nieletniego zakładu poprawczego,
schroniska dla nieletnich, zakładu wychowawczego, placówki
opiekuńczo-wychowawczej, placówki pogotowia opiekuńczego,
a także
6) w celu doprowadzenia nieletniego do takiego zakładu lub
placówki.
§2. Środków przymusu bezpośredniego nie można stosować dłużej niż
wymaga tego potrzeba, a także nie można ich stosować jako kary.
§3. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego powinno być
odpowiednie do stopnia zagrożenia i następować dopiero po
uprzednim ostrzeżeniu o możliwości ich użycia.
§4. Wobec nieletniego można stosować następujące środki przymusu
bezpośredniego:
1) siłę fizyczną,
2) umieszczenie w izbie izolacyjnej,
3) założenie pasa obezwładniającego lub kaftanu bezpieczeństwa.
§5. Środki przymusu bezpośredniego, o których mowa w § 4 pkt 2 i 3,
stosuje się wyłącznie wobec nieletniego umieszczonego w zakładzie
poprawczym lub schronisku dla nieletnich, jedynie w przypadku, o
którym mowa w § 1 pkt 1.
§6. Środków przymusu bezpośredniego wymienionych w § 4 pkt 3 nie
stosuje się względem nieletniego dotkniętego kalectwem. Wobec
nieletniej o widocznej ciąży stosuje się wyłącznie siłę
fizyczną.
§7. Jeżeli jest to konieczne, można stosować wobec nieletniego
umieszczonego w zakładzie poprawczym lub schronisku dla
nieletnich jednocześnie różne środki przymusu bezpośredniego, z
tym że środek określony w § 4 pkt 2 nie może być stosowany dłużej
niż 48 godzin, a wobec nieletniego w wieku do 14 lat - 12 godzin.
§8. Do określenia przypadków oraz warunków i sposobu użycia środków
przymusu bezpośredniego wobec nieletnich umieszczonych w
publicznych zakładach opieki zdrowotnej i domach pomocy
społecznej stosuje się odrębne przepisy.";
55) w art. 95b w § 1,2 i 4 użyte w różnych przypadkach wyrazy "zakład
poprawczy" lub "schronisko dla nieletnich" zastępuje się użytymi w
odpowiednich przypadkach wyrazami "zakład lub placówka, w której nieletni
jest umieszczony";
56) w art. 95c § 1 otrzymuje brzmienie:
"§1. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki
i sposób użycia środków przymusu bezpośredniego wobec nieletnich
umieszczonych w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich,
zakładach wychowawczych, placówkach opiekuńczo-wychowawczych i
placówkach pogotowia opiekuńczego oraz zasady kontroli nad decyzjami o
zastosowaniu tych środków.";
57) w art. 95d wyrazy "15 lat" zastępuje się wyrazami "16 lat", a wyrazy
"art. 191 Kodeksu pracy" zastępuje się wyrazami "w Kodeksie pracy.";
58) art. 99 skreśla się;
59) art. 100 skreśla się;
60) w art. 102 § 1 otrzymuje brzmienie:
"§1. Do dnia 31 grudnia 2000 r., z wyjątkiem przypadku, o którym mowa w
art. 40, można umieścić w policyjnej izbie dziecka również nieletniego
wymagającego natychmiastowej opieki na okres niezbędny do ustalenia
jego tożsamości i oddania rodzicom lub opiekunowi albo umieszczenia w
pogotowiu opiekuńczym, lub w innej placówce opiekuńczo-wychowawczej.".
Art. 2.
Ilekroć w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach
nieletnich (Dz.U. Nr 35, poz. 228, z 1992 r. Nr 24, poz. 101, z 1995 r. Nr
89, poz. 443 i z 1998 r. Nr 106, poz. 668) jest mowa o "zakładach pomocy
społecznej" należy przez to rozumieć "dom pomocy społecznej".
Art. 3.
Przepisy wykonawcze wydane na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r.
o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. Nr 35, poz. 228, z 1992 r., Nr
24, poz. 101, z 1995 r., Nr 89, poz. 443 i z 1998 r. Nr 106, poz. 668), przed
wejściem w życie niniejszej ustawy, zachowują moc do czasu wydania nowych
przepisów wykonawczych, nie dłużej jednak niż przez okres 9 miesięcy od dnia
wejścia w życie niniejszej ustawy - w zakresie w jakim nie są sprzeczne z jej
przepisami.
Art. 4.
Minister Sprawiedliwości ogłosi w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
jednolity tekst ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w
sprawach nieletnich (Dz. U. Nr 35, poz. 228, z 1992 r. Nr 24, poz. 101, z
1995 r. Nr 89, poz. 443 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668) z uwzględnieniem
zmian wynikających z przepisów ogłoszonych przed dniem wydania jednolitego
tekstu.
Art. 5.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.