Projekt ustawy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

P r o j e k t

USTAWA
z dnia ....................... 2001 r.

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

DZIAŁ I
Zasady ogólne

Art. 1.
§1. Postępowanie w sprawach o wykroczenia toczy się według przepisów
niniejszego kodeksu.
§2. W postępowaniu, o którym mowa w § 1, przepisy Kodeksu postępowania
karnego stosuje się jedynie, gdy niniejszy kodeks tak stanowi.

Art. 2.
§1. Orzekanie następuje w postępowaniu:
1) zwyczajnym,
2) przyspieszonym,
3) nakazowym.
§2. W wypadkach wskazanych w ustawie i na zasadach w niej określonych
uprawniony organ może nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego.

Art. 3.
W razie stwierdzenia w toku postępowania istotnego uchybienia
w czynnościach instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej,
sprzyjającego naruszeniom prawa, sąd, a w toku czynności wyjaśniających
organ je prowadzący, zawiadamia o stwierdzonym uchybieniu tę instytucję bądź
organ powołany do sprawowania nad nią nadzoru.

Art. 4.
Obwinionemu przysługuje prawo do obrony, w tym do korzystania z pomocy jednego
obrońcy, o czym należy go pouczyć.

Art. 5.
§1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:
1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających
podejrzenie jego popełnienia,
2) czyn nie zawiera znamion wykroczenia albo ustawa stanowi, że sprawca nie
popełnia wykroczenia,
3) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
4) nastąpiło przedawnienie orzekania,
5) obwiniony zmarł,
6) obwiniony jest:
a) uwierzytelnionym w Rzeczypospolitej Polskiej, szefem
przedstawicielstwa dyplomatycznego państwa obcego,
b) osobą należącą do personelu dyplomatycznego tego przedstawicielstwa,
c) osobą należącą do personelu administracyjnego lub technicznego tego
przedstawicielstwa,
d) członkiem rodziny osób wymienionych pod lit. a-c i pozostaje z nimi
we wspólnocie domowej,
e) inną osobą korzystającą z immunitetu dyplomatycznego, na podstawie
ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych,
f) kierownikiem urzędu konsularnego lub innym urzędnikiem konsularnym
państwa obcego albo inną osobą zrównaną z nimi na podstawie ustaw,
umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych,
7) obwiniony z mocy przepisów szczególnych nie podlega orzecznictwu na
podstawie niniejszego kodeksu,
8) postępowanie co do tego samego czynu obwinionego zostało prawomocnie
zakończone lub wcześniej wszczęte, toczy się,
9) brak jest skargi uprawnionego oskarżyciela albo żądania ścigania
pochodzącego od osoby uprawnionej lub zezwolenia na ściganie, gdy ustawa
tego wymaga,
10) zachodzi inna okoliczność wyłączająca z mocy ustawy orzekanie w
postępowaniu na podstawie niniejszego kodeksu.
§2. Przepisu § 1 pkt 6 nie stosuje się:
1) do osób w nim wymienionych, jeżeli są obywatelami polskimi lub mają w
Polsce miejsce stałego zamieszkania, przy czym osoby, o których mowa
pod lit. f, nie podlegają orzecznictwu na podstawie niniejszego,
kodeksu tylko w zakresie czynności popełnionych w toku i w wykonaniu
funkcji urzędowych;
3) jeżeli umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest
stroną, stanowi inaczej.
§3. Przepisu § 1 pkt 6 można nie stosować do obywatela państwa obcego,
z którym nie ma w tym przedmiocie umowy, a państwo to nie zapewnia
wzajemności.
§4. Do chwili otrzymania wymaganego przez ustawę zezwolenia na ściganie lub
żądanie ścigania organ prowadzący czynności wyjaśniające może dokonywać
czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów,
a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy żądanie będzie
złożone lub zezwolenie będzie wydane.

Art. 6.
§1. W sprawach o wykroczenia ścigane na żądanie pokrzywdzonego występujący z
wnioskiem o ukaranie, jeżeli nie jest nim pokrzywdzony, powinien uzyskać
wymagane żądanie od osoby uprawnionej do jego złożenia. Żądanie może
być złożone na piśmie albo ustnie do protokołu.
§2. Żądanie złożone co do niektórych tylko uczestników czynu pozostaje
skuteczne także wobec osób nie wskazanych w żądaniu, jeżeli nie są to
osoby najbliższe dla pokrzywdzonego, o czym należy pouczyć
składającego żądanie przed jego przyjęciem.
§3. Żądanie może być cofnięte. Niedopuszczalne jest cofnięcie żądania
wobec niektórych tylko uczestników czynu, chyba że są to osoby najbliższe
dla pokrzywdzonego. Cofnięcie może nastąpić do momentu rozpoczęcia
przewodu sądowego na pierwszej rozprawie. W razie cofnięcia żądania
ponowne jego złożenie jest niedopuszczalne.
§4. Jeżeli wniosek o ukaranie pochodzi od pokrzywdzonego, cofnięcie
takiego wniosku oznacza także cofnięcie żądania ścigania.

Art. 7.
Policja i inne organy w zakresie postępowania w sprawach o wykroczenia
wykonują polecenia sądu oraz prowadzą w granicach określonych w ustawie
czynności wyjaśniające.

Art. 8.
W postępowaniu uregulowanym w niniejszym kodeksie stosuje się odpowiednio art.
2, 4, 5, 7-9, 13, 14, 15 § 2, art. 16, 18 § 2, art. 20 i 23 Kodeksu
postępowania karnego.

DZIAŁ II
Sąd

Rozdział 1
Właściwość i skład sądu

Art. 9.
§1. W sprawach o wykroczenia w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy,
z wyjątkiem określonym w art. 10.
§2. Sąd właściwy do rozpoznania sprawy rozpoznaje także środki zaskarżenia
w wypadkach wskazanych w ustawie oraz przeprowadza inne czynności, gdy
ustawa to przewiduje.

Art. 10.
§1. W sprawach o wykroczenia popełnione przez:
1) żołnierzy w czynnej służbie wojskowej,
2) żołnierzy sił zbrojnych państw obcych, przebywających na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz członków ich personelu cywilnego, jeżeli
pozostają w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, o ile ustawa lub
umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną nie
stanowi inaczej
- orzekają wojskowe sądy garnizonowe.
§2. Przepis art. 9 § 2 stosuje się odpowiednio do sądów wojskowych.

Art. 11.
§1. Przy ustalaniu właściwości sądu stosuje się odpowiednio art. 31, 32, 33
§ 1, art. 35, 36 i 39 Kodeksu postępowania karnego, a w odniesieniu do
sądu, o którym mowa w art. 10, także art. 651 Kodeksu postępowania
karnego.
§2. Sąd okręgowy może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do
rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu w ramach okręgu tego samego sądu
okręgowego, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.
§3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio do wojskowego sądu okręgowego w
wypadku, w którym inicjatywa pochodzi od wojskowego sądu garnizonowego.

Art. 12.
§1. Spory o właściwość miedzy sądami rejonowymi rozstrzyga sąd okręgowy,
właściwy dla okręgu, w którym działa sąd, który pierwszy wszczął spór.
§2. Spory o właściwość między wojskowymi sądami garnizonowymi rozstrzyga
okręgowy sąd wojskowy, nadrzędny nad sądem, który pierwszy wszczął spór.

Art. 13.
§1. Sąd rejonowy orzeka na rozprawie i na posiedzeniu jednoosobowo.
§2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do wojskowego sądu garnizonowego
oraz do sądu, o którym mowa w art. 12 § 1 i 2.

Art. 14.
§1. Sądem odwoławczym w sprawach o wykroczenia jest:
1) sąd rejonowy w innym równorzędnym składzie w sprawach rozpoznawanych w
pierwszej instancji, należących do właściwości sądów powszechnych,
2) wojskowy sąd garnizonowy w innym równorzędnym składzie w sprawach
rozpoznawanych w pierwszej instancji, należących do właściwości sądów
wojskowych.
§2. Sądy wskazane w § 1 orzekają na rozprawie i na posiedzeniu jednoosobowo.

Art. 15.
§1. Do rozpoznawania kasacji właściwy jest Sąd Najwyższy.
§2. W sprawach, w których orzekały sądy wojskowe uprawnienia sądu okręgowego
ma wojskowy sąd okręgowy, a Sądu Najwyższego - Izba Wojskowa Sądu
Najwyższego.
§3. Sądy, o których mowa w § 1 i 2 orzekają jednoosobowo, chyba że właściwy
prezes sądu zarządzi orzekanie w składzie trzech sędziów.

Rozdział 2
Wyłączenie sędziego

Art. 16.
§1. Do wyłączenia sędziego stosuje się odpowiednio art. 40, 41 i 42 § 1-3
Kodeksu postępowania karnego.
§2. O wyłączeniu sędziego rozstrzyga inny równorzędny skład sądu, przed
którym sprawa się toczy. W razie niemożności utworzenia takiego składu o
wyłączeniu orzeka sąd wyższego rzędu.

DZIAŁ III
Strony, obrońcy i pełnomocnicy

Rozdział 3
Oskarżyciel publiczny

Art. 17.
§1. Oskarżycielem publicznym we wszystkich sprawach o wykroczenia jest
Policja, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§2. W sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika określonym w
Kodeksie pracy, a także w sprawach o inne wykroczenia związane z
wykonywaniem pracy zarobkowej, jeżeli ustawa tak stanowi, oskarżycielem
publicznym jest inspektor pracy.
§3. Organom administracji rządowej i samorządowej, organom kontroli
państwowej i kontroli samorządu terytorialnego oraz strażom gminnym
(miejskim) uprawnienia oskarżyciela publicznego przysługują tylko
wówczas, gdy w zakresie swego działania ujawniły wykroczenie i wystąpiły
z wnioskiem o ukaranie.
§4. Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia, nadać w sprawach o
wykroczenia uprawnienia oskarżyciela publicznego także innym instytucjom
państwowym, samorządowym lub społecznym, określając zakres spraw, w
których w ramach swego działania mogą występować z wnioskiem o ukaranie
za ujawnione przez siebie wykroczenia.
§5. Udział w rozprawie organu, który złożył wniosek o ukaranie, wyłącza
Policję od udziału w rozprawie.

Art. 18.
§1. W każdej sprawie o wykroczenie wniosek o ukaranie może wnieść
prokurator, stając się oskarżycielem publicznym.
§2. Prokurator może także wstąpić do postępowania wszczętego na podstawie
wniosku o ukaranie wniesionego przez innego oskarżyciela; w takim wypadku
udział prokuratora wyłącza udział innego oskarżyciela publicznego.

Art. 19.
§1. Przepisy art. 40 § 1 pkt 1-4 i 6, § 2 oraz art. 41 i 42 Kodeksu
postępowania karnego stosuje się odpowiednio do oskarżyciela publicznego
oraz prowadzącego czynności wyjaśniające.
§2. W sprawie wyłączenia orzeka organ bezpośrednio przełożony nad osobą
podlegającą wyłączeniu. Przepis art.. 48 § 2 Kodeksu postępowania karnego
stosuje się odpowiednio.

Rozdział 4
Obwiniony i jego obrońca

Art. 20.
§1. Obwinionym jest osoba, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w
sprawie o wykroczenie.
§2. Jeżeli obwiniony nie zna języka polskiego, wniosek o ukaranie oraz
rozstrzygnięcia podlegające zaskarżeniu lub kończące postępowanie,
ogłasza się lub doręcza obwinionemu wraz z tłumaczeniem.
§3. Do obwinionego stosuje się odpowiednio art. 74 § 1 i 2, art. 75, 76 i
175 Kodeksu postępowania karnego.

Art. 21.
§1. W postępowaniu w sprawie o wykroczenia obwiniony musi mieć obrońcę przed
sądem, jeżeli:
1) jest głuchy, niemy lub niewidomy,
2) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.
§2. W wypadku, o którym mowa w § 1 pkt 2 obowiązek korzystania z pomocy
obrońcy ustaje, jeżeli powołany biegły stwierdzi, że poczytalność
obwinionego nie budzi wątpliwości, chyba że sąd postanowi inaczej.
§3. W wypadkach, o których mowa w § 1, udział obrońcy w rozprawie jest
obowiązkowy, a na posiedzeniu, jeżeli ustawa tak stanowi.

Art. 22.
Gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, obwinionemu, który nie ma
obrońcy z wyboru, wyznacza się na jego wniosek obrońcę z urzędu, jeżeli w
sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez
poważnego uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Przepis art.
78 § 2 Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio.

Art. 23.
Obrońcę z urzędu wyznacza prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

Art. 24.
Do obrońcy obwinionego stosuje się odpowiednio art. 82-86 Kodeksu postępowania
karnego.

Rozdział 5
Pokrzywdzony, oskarżyciel posiłkowy i pełnomocnicy

Art. 25.
§1. Pokrzywdzonym jest ten, czyje dobro prawne zostało bezpośrednio
naruszone lub zagrożone przez wykroczenie.
§2. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały mogą
wykonywać osoby najbliższe.
§3. Do pokrzywdzonego stosuje się odpowiednio art. 49 § 3 i 4 oraz art. 51
Kodeksu postępowania karnego.
§4. Pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela
posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.

Art. 26.
§1. O przesłaniu wniosku o ukaranie do sądu oskarżyciel publiczny zawiadamia
ujawnionego pokrzywdzonego.
§2. Sąd zawiadamia ujawnionego pokrzywdzonego o terminie rozprawy.
§3. Pokrzywdzony może do rozpoczęcia przewodu sądowego albo bezpośrednio po
rozpoczęciu posiedzenia, o którym mowa w art. 60 § 1 pkt 1-3 i 6,
oświadczyć, że będzie działał obok oskarżyciela publicznego jako
oskarżyciel posiłkowy.
§4. Pokrzywdzony, który nie uczestniczył w rozprawie z powodu braku
prawidłowego powiadomienia o jej terminie, może złożyć oświadczenie, o
którym mowa w § 3, najpóźniej bezpośrednio po wywołaniu sprawy na
pierwszej rozprawie, o której został prawidłowo powiadomiony.
§5. Art. 54 § 2 i art. 56 § 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego stosuje się
odpowiednio.

Art. 27.
§1. W sprawach o wykroczenia ścigane na żądanie pokrzywdzonego, pokrzywdzony
może samodzielnie wnieść wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy.
§2. W sprawach o wykroczenia inne niż określone w § 1, pokrzywdzony może
samodzielnie wnieść wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy, jeżeli
w ciągu miesiąca od powiadomienia o wykroczeniu organu uprawnionego do
występowania w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego nie
zostanie powiadomiony o wniesieniu przez ten organ wniosku o ukaranie.
§3. Jeżeli pokrzywdzony złożył wniosek o ukaranie pomimo, że oskarżyciel
publiczny także złożył wniosek o ukaranie, wniosek pokrzywdzonego
traktuje się jako oświadczenie wskazane w art. 26 § 3.
§4. Prezes sądu zawiadamia o wniesieniu wniosku o ukaranie, o którym mowa w
§ 1 i 2, właściwego oskarżyciela publicznego. Jeżeli oskarżyciel ten w
ciągu 14 dni od otrzymania zawiadomienia wniesie w sprawie o ten sam czyn
tej samej osoby publiczny wniosek o ukaranie, wniosek pokrzywdzonego
traktuje się jak oświadczenie wskazane w art. 26 § 3.

Art. 28.
§1. Odstąpienie od oskarżenia oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art.
27 § 1 i 2, powoduje umorzenie postępowania.
§2. Odstąpienie od oskarżenia oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art.
26 § 3 nie tamuje rozpoznania sprawy. Art. 57 § 1 Kodeksu postępowania
karnego stosuje się odpowiednio.

Art. 29.
§1. Niestawiennictwo prawidłowo powiadomionego pokrzywdzonego i oskarżyciela
posiłkowego na rozprawę lub posiedzenie nie tamuje toku sprawy, chyba że
ustawa stanowi inaczej.
§2. Niestawiennictwo oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art. 27 § 1 i
2 bez usprawiedliwienia, uważa się za odstąpienie od oskarżenia; w takim
przypadku sąd umarza postępowanie.

Art. 30.
§1. Pokrzywdzony i oskarżyciel posiłkowy może korzystać z pomocy jednego
pełnomocnika. Pełnomocnikiem może być adwokat, radca prawny, a w wypadku,
gdy pokrzywdzonym jest instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna,
także pracownik tej instytucji lub jej organu nadrzędnego.
§2. Do pełnomocnika stosuje się odpowiednio art. 22-24 niniejszego kodeksu
oraz art. 88 § 1 i 89 Kodeksu postępowania karnego.

Art. 31.
§1. W razie śmierci oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art. 27 § 1 i
2, sąd zawiesza postępowanie, a osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa
zmarłego. Jeżeli w terminie zawitym miesiąca od dnia śmierci oskarżyciela
osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego, sąd umarza postępowanie.
§2. W razie śmierci oskarżyciela posiłkowego, wskazanego w art. 26 § 3,
osoby najbliższe mogą przystąpić do postępowania w każdym jego stadium.

DZIAŁ IV
Czynności procesowe

Art. 32.
§1. Rozstrzygnięcia zapadają w postaci orzeczeń, zarządzeń albo mandatów
karnych.
§2. Orzeczenie wydaje się w formie wyroku lub postanowienia. Postanowieniem
rozstrzyga się, gdy ustawa nie wymaga wydania wyroku.
§3. Postanowienie wydaje sąd, prezes sądu i upoważniony sędzia, a w toku
czynności wyjaśniających również organ prowadzący te czynności. W kwestii
nie wymagającej postanowienia wydaje się zarządzenie.
§4. W sprawach osób podlegających orzecznictwu sądów wojskowych przepis § 3
odnosi się także do prokuratora wojskowego.
§5. Przepisy art. 94, 95 i 97 Kodeksu postępowania karnego stosuje się
odpowiednio.

Art. 33.
Strony mogą uczestniczyć w posiedzeniu jeżeli ustawa to przewiduje albo gdy
prezes sądu lub sąd tak zarządzi.

Art. 34.
Podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w
postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Art. 35.
§1. Wyrok sądu pierwszej instancji uzasadnia się i doręcza stronie wraz z
uzasadnieniem jedynie na jej żądanie zgłoszone w zawitym terminie 7 dni
od daty jego ogłoszenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§2. Wyrok zaoczny doręcza się z urzędu obwinionemu i jego obrońcy, jeżeli
został ustanowiony; termin do żądania doręczenia uzasadnienia tego wyroku
biegnie od daty jego doręczenia.
§3. Wyrok wydany na posiedzeniu doręcza się stronie z urzędu, gdy nie
uczestniczyła ona w posiedzeniu; termin do żądania doręczenia
uzasadnienia wyroku biegnie wówczas od daty jego doręczenia.

Art. 36.
§1. Postanowienie i zarządzenie uzasadnia się jedynie, gdy podlega ono
zaskarżeniu. Uzasadnienie sporządza się wówczas z urzędu i doręcza się je
wraz z rozstrzygnięciem osobom, którym przysługuje środek odwoławczy,
jeżeli nie brały udziału w rozprawie lub posiedzeniu albo nie były obecne
przy ogłoszeniu rozstrzygnięcia, chyba, że oddaliły się samowolnie.
§2. Orzeczenie wydane w wyniku rozpoznania środka zaskarżenia uzasadnia się
z urzędu, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Art. 37.
§1. Protokół spisuje się z każdej czynności mającej istotne znaczenie dla
sprawy, a w szczególności z rozprawy i posiedzenia, a także z dokonanych
poza rozprawą czynności dowodowych, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§2. Czynności, z których nie sporządza się protokołu, a także inne
zdarzenia, które mają znaczenie dla postępowania, utrwala się w aktach w
formie notatki urzędowej podpisanej przez osobę, która dokonała tych
czynności.
§3. Przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą
urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy uprzedzić osoby
uczestniczące w czynności. Zapis taki i jego przekład są załącznikami do
protokołu.
§4. Strony i osoby mające w tym interes prawny mogą złożyć wniosek o
sprostowanie protokołu rozprawy lub posiedzenia, wskazując na
nieścisłości i opuszczenia. O sprostowaniu protokołu rozstrzyga, po
wysłuchaniu protokolanta, sędzia, który prowadził czynność.
§5. Do protokołów stosuje się odpowiednio przepisy art. 144-146, 148, 149 §
1 i 2, art. 150, 151, 153 § 3 i 4, art. 154 oraz 155 Kodeksu postępowania
karnego oraz przepisy wydane na podstawie art. 147 § 5 Kodeksu
postępowania karnego.

Art. 38.
Do czynności procesowych prowadzonych w postępowaniu w sprawach o wykroczenia
stosuje się odpowiednio także przepisy art. 105, 107, 108, 116-121, 122-127,
128-134, 136-142, 156 § 1-4, 157, 158 i 160-166 Kodeksu postępowania karnego,
a gdy sąd nie orzeka jednoosobowo również art. 109-115 Kodeksu postępowania
karnego.

DZIAŁ V
Dowody

Rozdział 6
Przepisy ogólne

Art. 39.
§1. Dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzędu. Art. 168 Kodeksu
postępowania karnego stosuje się odpowiednio.
§2. Do wniosku dowodowego stosuje się odpowiednio przepisy art. 169 i 170
Kodeksu postępowania karnego, a przy przeprowadzaniu dowodu także art.
171, 172 i 173 Kodeksu postępowania karnego, z tym, że podczas okazania,
osoba okazywana powinna znajdować się w grupie obejmującej łącznie co
najmniej trzy osoby.
§3. Poza rozprawą o dopuszczeniu dowodu lub o jego zabezpieczeniu rozstrzyga
prezes sądu, sąd albo organ prowadzący czynności wyjaśniające, a w
sprawach osób podlegających orzecznictwu sądów wojskowych także
prokurator wojskowy.
§4. Dowodu z wyjaśnień lub zeznań nie wolno zastępować treścią pism,
zapisków lub notatek urzędowych, chyba, że ustawa stanowi inaczej.

Art. 40.
Jeżeli osoba przesłuchiwana oświadczy, że pragnie złożyć oświadczenie na
piśmie, należy umożliwić jej sporządzenie takiego oświadczenia w warunkach
uniemożliwiających porozumienie się z innymi osobami, a następnie przesłuchać
ją w celu wyjaśnienia, uzupełnienia lub uściślenia okoliczności zawartych w
oświadczeniu pisemnym. Oświadczenie pisemne stanowi załącznik do protokołu.

Rozdział 7
Przeprowadzanie poszczególnych dowodów. Przeszukanie

Art. 41.
§1. Przy przeprowadzaniu dowodu z zeznań świadka stosuje się odpowiednio
art. 177, 178, 182, 183, 185-190 oraz 191 § 1 i 2 Kodeksu postępowania
karnego.
§2. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej mogą być
przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek,
tylko po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy przez
uprawniony organ przełożony.
§3. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy
związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do
okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd zwolni te
osoby od obowiązku zachowania tajemnicy. Na postanowienie sądu służy
zażalenie.
§4. Sąd nie może zwolnić jednak od obowiązku zachowania tajemnicy związanej
z wykonywaniem zawodu adwokata, radcy prawnego, lekarza lub dziennikarza.
§5. W wypadkach wskazanych w § 2 i 3 sąd przesłuchuje taką osobę na
rozprawie z wyłączeniem jawności. Przepisy wydane na podstawie art. 181 §
2 Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio.

Art. 42.
§1. Przy przeprowadzaniu dowodu z opinii biegłego stosuje się odpowiednio
art. 193-201 Kodeksu postępowania karnego.
§2. W razie uzasadnionych wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego
obwinionego należy powołać biegłego psychiatrę. Art. 202 § 4 Kodeksu
postępowania karnego stosuje się odpowiednio.
§3. Do tłumacza i specjalistów stosuje się odpowiednio art. 204-206 Kodeksu
postępowania karnego.

Art. 43.
Przy przeprowadzaniu oględzin i eksperymentu procesowego stosuje się
odpowiednio przepisy art. 207, 208, 211 i 212 Kodeksu postępowania karnego.

Art. 44.
§1. W celu znalezienia i zatrzymania przedmiotów podlegających oględzinom
lub mogących stanowić dowód rzeczowy, Policja, a w toku czynności
wyjaśniających również inne organy je prowadzące, mogą dokonać
przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione
podstawy do przypuszczenia, że przedmioty te lub dowody tam się znajdują.
§2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do przeszukania osoby, jej odzieży
lub podręcznych przedmiotów.
§3. Przeszukanie następuje na mocy postanowienia prokuratora lub sądu.
§4. W wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie nie mogło być
uprzednio wydane, można przeprowadzić przeszukanie bez takiego
postanowienia, jednak organ dokonujący tej czynności zobowiązany jest
następnie zwrócić się niezwłocznie do prokuratora o zatwierdzenie
przeszukania. Na żądanie osoby, u której dokonano przeszukania doręcza
się jej w terminie 14 dni postanowienie o zatwierdzeniu przeszukania. O
prawie wystąpienia z takim żądaniem należy ją pouczyć.
§5. Przy przeprowadzaniu przeszukania i zatrzymania przedmiotów stosuje się
odpowiednio art. 221- 234 i 236 Kodeksu postępowania karnego.

DZIAŁ VI
Środki przymusu

Rozdział 8
Zatrzymanie

Art. 45.
§1. Policja ma prawo zatrzymać osobę ujętą na gorącym uczynku popełnienia
wykroczenia lub bezpośrednio potem, jeżeli:
1) zachodzą podstawy do zastosowania wobec niej postępowania
przyspieszonego,
2) nie można ustalić jej tożsamości.
§2. Art. 243 Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio.

Art. 46.
§1. Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i
o przysługujących mu uprawnieniach oraz wysłuchać go.
§2. Z zatrzymania sporządza się protokół, którego odpis doręcza się
zatrzymanemu za pokwitowaniem. W protokole należy podać imię i nazwisko
oraz funkcję osoby dokonującej zatrzymania, imię i nazwisko zatrzymanego,
a w razie niemożności ustalenia tożsamości - rysopis tej osoby, a ponadto
dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z określeniem
wykroczenia, jakie się jej zarzuca. Należy również zapisać złożone przez
zatrzymanego oświadczenia i zaznaczyć udzielenie mu informacji o
przysługujących prawach.
§3. Na żądanie zatrzymanego zawiadamia się o zatrzymaniu osobę najbliższą, a
także pracodawcę. O zatrzymaniu osoby wskazanej w art. 10 § 1 zawiadamia
się niezwłocznie właściwego dowódcę jednostki wojskowej, nawet gdy
zatrzymany tego nie żąda.
§4. Zatrzymanemu należy na jego żądanie umożliwić nawiązanie w dostępnej
formie kontaktu z adwokatem oraz zapewnić możliwość bezpośredniej z nim
rozmowy; zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny.
§5. Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna
zatrzymania, a także z upływem czasu zatrzymania.
§6. Czas zatrzymania osoby liczy się od chwili jej ujęcia i nie może
przekroczyć 24 godzin, a w wypadkach wskazanych w art. 45 § 1 pkt 1 - 48
godzin. Art. 248 § 3 Kodeksu postępowania karnego stosuje się
odpowiednio.

Art. 47.
§1. Zatrzymanemu przysługuje zażalenie na zatrzymanie do sądu właściwego do
rozpoznania sprawy. W zażaleniu zatrzymany może domagać się zbadania
zasadności i legalności zatrzymania.
§2. Zażalenie rozpoznaje niezwłocznie sąd miejsca zatrzymania.
§3. Przy rozpoznawaniu zażalenia sąd stosuje odpowiednio art. 246 § 3 i 4
Kodeksu postępowania karnego.
§4. W razie uznania zatrzymania za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanemu
przysługuje odszkodowanie, którego może dochodzić w trybie określonym w
Kodeksie postępowania karnego.

Rozdział 9
Zabezpieczenie i zajęcie przedmiotów

Art. 48.
§1. Policja i inne organy uprawnione do prowadzenia czynności określonych w
dziale VII mogą dokonać tymczasowego zajęcia przedmiotu, jeżeli w
zakresie swego działania dowiedziały się lub ujawniły wykroczenie
zagrożone przepadkiem przedmiotów, a zajęcie takie jest niezbędne dla
zabezpieczenia wykonania tego przepadku. Z czynności zajęcia sporządza
się protokół.
§2. Tymczasowe zajęcie upada, jeżeli w ciągu 7 dni nie zostanie wydane
postanowienie o zabezpieczeniu albo rozstrzygnięcie orzekające przepadek.
Postanowienie o zabezpieczeniu wydaje sąd właściwy do rozpoznania sprawy;
doręcza się je niezwłocznie osobie, u której dokonano zajęcia.
§3. Zabezpieczenie może nastąpić także na mocy postanowienia sądu po
wszczęciu postępowania w sprawie o wykroczenie zagrożone przepadkiem
rzeczy, jeżeli nie dokonano tymczasowego zajęcia. Postanowienie to
wykonuje Policja, stosując odpowiednio przepisy o przeszukaniu i
doręczając je osobie, u której dokonuje zajęcia.
§4. Na postanowienia, o których mowa w § 2 i 3 przysługuje zażalenie osobie,
której prawa zostały naruszone.
§5. Przy dokonywaniu czynności, o których mowa w § 1-3, stosuje się
odpowiednio przepisy art. 227-233 Kodeksu postępowania karnego.
§6. Zabezpieczenie majątkowe upada, jeżeli nie zostanie prawomocnie
orzeczony przepadek przedmiotów.

Rozdział 10
Kary porządkowe i pozostałe środki przymusu

Art. 49.
§1. Na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, który bez
usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie uprawnionego organu lub bez
zezwolenia tego organu samowolnie wydalił się z miejsca czynności przed
jej zakończeniem albo bezpodstawnie odmówił złożenia zeznań, wykonania
czynności biegłego, tłumacza lub specjalisty można nałożyć karę
porządkową do 250 złotych, a w razie ponownego nie zastosowania się do
wezwania do 500 złotych.
§2. Przepis § 1 stosuje się również do osoby, która będąc obowiązana do
okazania albo wydania przedmiotu oględzin lub dowodu rzeczowego odmówiła
jego okazania lub wydania.
§3. Nałożoną karę należy uchylić, jeżeli osoba ukarana w ciągu 7 dni od daty
doręczenia lub ogłoszenia jej postanowienia o nałożeniu kary porządkowej
dostatecznie usprawiedliwi swoje niestawiennictwo, samowolne oddalenie
się, odmowę złożenia zeznań albo wykonania innego obowiązku, o którym
mowa w § 1 lub 2.
§4. W przypadku uchybienia obowiązkom wskazanym w § 1 lub 2 przez żołnierza
w czynnej służbie wojskowej, sąd występuje do dowódcy jednostki
wojskowej, w której żołnierz pełni służbę o pociągnięcie go do
odpowiedzialności dyscyplinarnej.
§5. Przepis § 4 stosuje się także w wypadku określonym w art. 288 § 2
Kodeksu postępowania karnego.

Art. 50.
§1. W razie niestawienia się świadka na wezwanie bez usprawiedliwienia
można, niezależnie od nałożenia kary porządkowej, zarządzić jego
przymusowe doprowadzenie przez Policję.
§2. W razie nieusprawiedliwionej odmowy okazania albo wydania przedmiotu
oględzin lub dowodu rzeczowego można zarządzić jego odebranie przez
Policję.

Art. 51.
§1. Środki przymusu, o których mowa w art. 49 i 50, stosuje sąd właściwy do
rozpoznania sprawy. W toku czynności wyjaśniających, środki przymusu, o
których mowa w art. 50 § 1, stosuje sąd właściwy do rozpoznania sprawy na
wniosek organu dokonującego tych czynności, a pozostałe środki przymusu -
organ dokonujący czynności wyjaśniających.
§2. Karę porządkową wskazaną w art. 49 § 1 i 2 uchyla odpowiednio sąd lub
organ przełożony nad organem, który daną karę nałożył.
§3. Na postanowienie odmawiające uchylenia kary porządkowej przysługuje
ukaranemu zażalenie; jeżeli wydano je w toku czynności wyjaśniających
zażalenie rozpoznaje sąd właściwy do rozpoznania sprawy.
§4. Kary porządkowe nałożone w toku czynności wyjaśniających ściąga się w
trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Kary te
przypadają Skarbowi Państwa.

Art. 52.
Wykonując zarządzenie o przymusowym doprowadzeniu obwinionego lub świadka,
Policja może, gdy jest to niezbędne, zatrzymać osobę, którą ma doprowadzić na
czas konieczny do wykonania zarządzenia. Art. 47 nie stosuje się.

Art. 53.
Jeżeli miejsce pobytu sprawcy wykroczenia nie jest znane, sąd, a w toku
czynności wyjaśniających także organ dokonujący tych czynności, mogą zarządzić
ustalenie przez Policję miejsca pobytu. Sąd może także zarządzić przymusowe
doprowadzenie obwinionego.

DZIAŁ VII
CZYNNOŚCI WYJAŚNIAJĄCE

Art. 54.
§1. W celu ustalenia, czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o
ukaranie oraz zebrania danych niezbędnych dla sporządzenia wniosku o
ukaranie, Policja może przeprowadzać czynności wyjaśniające. Czynności te
w miarę możności należy podjąć w miejscu popełnienia czynu bezpośrednio
po jego ujawnieniu i zakończyć w ciągu miesiąca.
§2. Jeżeli czynności wyjaśniające nie dostarczyły podstaw do wniesienia
wniosku o ukaranie, zawiadamia się o tym ujawnionych pokrzywdzonych. W
zawiadomieniu należy wskazać przyczynę niewniesienia wniosku o ukaranie.
§3. W ramach czynności, o których mowa w § 1, można w szczególności
przesłuchiwać świadków, dokonywać oględzin i przeszukania, wzywać do
wydania lub okazania dokumentu lub przedmiotu mającego znaczenie dowodowe
dla sprawy, a także powoływać i przesłuchiwać biegłych oraz wzywać
specjalistów.
§4. W stosunku do osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia stosuje się
odpowiednio art. 74 § 3 i 308 § 1 Kodeksu postępowania karnego.
§5. Przy utrwalaniu czynności określonych w § 3 można ograniczyć się do
sporządzenia notatki urzędowej; nie dotyczy to jednak czynności, której
nie będzie można powtórzyć w postępowaniu przed sądem. Notatka powinna
zawierać wskazanie rodzaju czynności, jej czasu i miejsca oraz osób
uczestniczących a także krótki opis przebiegu czynności i podpis osoby,
która ją przeprowadziła.
§6. W toku czynności wyjaśniających wolno także przesłuchać osobę, co do
której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej
wniosku o ukaranie. Osoba taka ma prawo odmówić złożenia wyjaśnień oraz
zgłosić wnioski dowodowe, o czym należy ją pouczyć. Przed przesłuchaniem
należy jej wyjaśnić, o jakie wykroczenie może być obwiniona, a zarzut ten
wpisuje się do protokołu przesłuchania.

Art. 55.
§1. Czynności wyjaśniające przeprowadza się także w celu uzupełnienia lub
sprawdzenia faktów podanych we wniosku o ukaranie w wypadku wskazanym w
art. 60 § 1 pkt 5 lit. b.
§2. Czynności wskazane w § 1 należy przeprowadzić w terminie oraz w zakresie
określonym poleceniem sądu, chyba że w toku wykonywania tych czynności
wyjdą na jaw okoliczności wymagające utrwalenia dowodu, którego nie
będzie można powtórzyć przed sądem, lub znalezienia i zatrzymania
przedmiotu.
§3. W razie przesłuchiwania w ramach czynności, o których mowa w § 1,
obwinionego wskazanego we wniosku o ukaranie, przepis art. 54 § 4 stosuje
się odpowiednio.

Art. 56.
§1. Czynności wyjaśniające, o których mowa w art. 54 może także
przeprowadzić prokurator lub zlecić je Policji.
§2. Uprawnienia Policji, o których mowa w art. 54 i 55, posiadają także w
granicach swej właściwości organy wskazane w art. 17 § 2 i 3, a inne
organy, gdy ustawa tak stanowi.
§3. Nadzór nad czynnościami wyjaśniającymi sprawuje organ nadrzędny nad
organem prowadzącym te czynności.

DZIAŁ VIII
POSTĘPOWANIE ZWYCZAJNE

Rozdział 11
Wszczęcie postępowania. Orzekanie przed rozprawą.

Art. 57.
§1. Podstawę do wszczęcia postępowania stanowi wniosek o ukaranie złożony
przez organ uprawniony do występowania w charakterze oskarżyciela
publicznego w danej sprawie, a w wypadkach określonych w art. 27 § 1 i 2
także wniosek złożony przez pokrzywdzonego.
§2. Wniosek o ukaranie powinien zawierać:
1) imię i nazwisko oraz adres obwinionego, a także inne dane niezbędne do
ustalenia jego tożsamości,
2) określenie zarzucanego obwinionemu czynu ze wskazaniem miejsca, czasu,
sposobu i okoliczności jego popełnienia,
3) wskazanie dowodów,
4) imię i nazwisko oraz podpis sporządzającego wniosek, a także adres gdy
wniosek pochodzi od pokrzywdzonego.
§3. Wniosek o ukaranie składany przez oskarżyciela publicznego powinien
ponadto zawierać wskazanie:
1) przepisu, pod który zarzucany czyn podpada,
2) miejsca zatrudnienia obwinionego i danych o jego warunkach materialnych,
rodzinnych i osobistych,
3) pokrzywdzonych, o ile takich ujawniono,
4) wysokości wyrządzonej szkody,
5) stanowiska osoby sporządzającej wniosek,
6) sądu właściwego do rozpoznania sprawy.
§4. Do wniosku o ukaranie należy dołączyć materiały dochodzenia lub
czynności wyjaśniających, jeżeli były one prowadzone, a także do
wiadomości sądu adresy świadków i pokrzywdzonych.
§5. W razie wniesienia wniosku o ukaranie przez pokrzywdzonego, prezes sądu
przesyłając właściwemu oskarżycielowi publicznemu zawiadomienie, o którym
mowa w art. 27 § 4, wzywa go jednocześnie do nadesłania w terminie 7 dni
materiału dowodowego w razie niewnoszenia przez niego wniosku o ukaranie,
jeżeli w sprawie przeprowadzono czynności wyjaśniające lub dochodzenie
albo do nadesłania oświadczenia o braku takiego materiału.

Art. 58.
§1. Oskarżyciel publiczny może, za zgodą obwinionego, przesłuchanego
uprzednio w toku czynności wyjaśniających w trybie art. 54 § 6, umieścić
we wniosku o ukaranie wniosek o skazanie obwinionego za zarzucany mu czyn
bez przeprowadzania rozprawy i wymierzenie mu określonej kary lub środka
karnego albo odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego.
§2. Wniosek, o którym mowa w § 1, jest możliwy tylko wówczas, gdy w świetle
zebranych dowodów wyjaśnienia obwinionego oraz okoliczności popełnienia
wykroczenia nie budzą wątpliwości, a cele postępowania zostaną osiągnięte
mimo nieprzeprowadzenia rozprawy.
§3. Obwiniony, jeżeli nie dotyczy go wniosek określony w § 1, może po
wezwaniu na rozprawę lub zawiadomieniu o jej terminie, wystąpić z
wnioskiem o skazanie w określony sposób bez przeprowadzania rozprawy.

Art. 59.
§1. Jeżeli wniosek o ukaranie nie odpowiada warunkom formalnym wskazanym w
art. 57 § 2-4 prezes sądu zwraca wniosek w celu usunięcia braków w
terminie 7 dni.
§2. Jeżeli wniosek o ukaranie odpowiada warunkom formalnym prezes sądu
wszczynając postępowanie zarządzeniem, kieruje sprawę do rozpoznania na
rozprawie lub na posiedzeniu albo - w razie zaistnienia okoliczności
wyłączających postępowanie lub wskazanych w art. 61 § 1 - odmawia
wszczęcia postępowania. Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania
służy zażalenie.
§3. W razie złożenia wniosku o ukaranie przez oskarżyciela posiłkowego, w
przedmiocie wszczęcia rozstrzyga się po przekazaniu przez oskarżyciela
publicznego materiału dowodowego lub oświadczenia, o którym mowa w art.
57 § 5.

Art. 60.
§1. Prezes sądu, po wszczęciu postępowania, kieruje sprawę na posiedzenie
jeżeli:
1) oskarżyciel publiczny wystąpił z wnioskiem o skazanie obwinionego bez
przeprowadzania rozprawy,
2) obwiniony po wezwaniu go na rozprawę lub zawiadomieniu o jej terminie
wystąpił z wnioskiem o skazanie bez przeprowadzania rozprawy,
3) ujawniły się przed rozprawą okoliczności wyłączające postępowanie,
4) zachodzi potrzeba wydania postanowienia o niewłaściwości sądu,
5) w sprawie, w której wniosek o ukaranie złożył oskarżyciel posiłkowy:
a) zachodzi potrzeba zbadania, czy nie istnieje podstawa do umorzenia
postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw
oskarżenia,
b) niezbędne jest polecenie Policji lub innemu organowi dokonania
określonych czynności dowodowych,
6) zachodzi możliwość wydania nakazu karnego,
7) zachodzi potrzeba wydania innego rozstrzygnięcia przekraczającego
uprawnienia prezesa.
§2. O terminie posiedzenia, w wypadkach wskazanych w § 1 pkt 1, 2, 3, 5 lit.
a i 6, powiadamia się strony i ich przedstawicieli procesowych, a w
wypadkach wskazanych w § 1 pkt 1-3 i 6 także pokrzywdzonego.
Niestawiennictwo prawidłowo powiadomionych osób nie tamuje toku
postępowania. Udział obrońcy, o którym mowa w art. 21 § 1, jest jednak
obowiązkowy na posiedzeniu określonym w § 1 pkt 1 i 2.
§3. W wypadku wskazanym w § 1 pkt 2 prezes sądu może zarządzić rozpoznanie
wniosku obwinionego na rozprawie, jeżeli przyśpieszy to bieg
postępowania. Wniosek ten rozpoznaje się wówczas przed rozpoczęciem
przewodu sądowego.
§4. W dalszym postępowaniu sąd nie jest związany oceną faktyczną ani prawną
przyjętą za podstawę rozstrzygnięć wydanych w trybie określonym w § 1-3.

Art. 61.
§1. Odmawia się wszczęcia postępowania, a wszczęte umarza także wtedy, gdy w
sprawie o ten sam czyn, jako mający jednocześnie znamiona przestępstwa i
wykroczenia, postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone
orzeczeniem skazującym, chyba, że za wykroczenie orzeczonoby karę inną
lub surowszą albo inny lub surowszy środek karny niż już orzeczono za
przestępstwo.
§2. Można odmówić wszczęcia postępowania, a wszczęte umorzyć, jeżeli:
1) o ten sam czyn, jako mający jednocześnie znamiona przestępstwa i
wykroczenia, toczy się postępowanie karne z oskarżenia publicznego,
chyba, że za wykroczenie orzeczonoby karę inną lub surowszą albo inny lub
surowszy środek karny niż za przestępstwo,
2) wobec sprawcy zastosowano środek oddziaływania w postaci pouczenia,
zwrócenia uwagi lub ostrzeżenia albo środek przewidziany w przepisach o
odpowiedzialności dyscyplinarnej lub porządkowej, a środek ten jest
wystarczającą reakcją na wykroczenie.
§3. W sprawie o wykroczenie, w której odmówiono wszczęcia postępowania lub
je umorzono, można podjąć postępowanie w terminie 3 miesięcy od
uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie o przestępstwo, jeżeli
orzeczeniem tym nie wymierzono kary albo środka karnego, o którym mowa w
§ 2 pkt 1.

Art. 62.
§1. Okoliczności wyłączające orzekanie na podstawie niniejszego kodeksu
uwzględnia się z urzędu w każdym stadium postępowania.
§2. W razie stwierdzenia okoliczności wyłączających orzekanie po wszczęciu
postępowania, sąd wydaje postanowienie o jego umorzeniu, a jeżeli
rozpoczęto już przewód sądowy - wyrok o umorzeniu postępowania, z
wyjątkiem określonym w § 3. Na postanowienie o umorzeniu przysługuje
zażalenie.
§3. W razie stwierdzenia okoliczności, o których mowa w art. 5 § 1 pkt 1 i
2, po rozpoczęciu przewodu sądowego sąd wydaje wyrok uniewinniający,
chyba że sprawca był w chwili czynu niepoczytalny.

Art. 63.
§1. Uwzględniając wniosek oskarżyciela publicznego, o którym mowa w art. 58
§ 1, sąd uznaje za ujawnione dowody dołączone do wniosku o ukaranie.
§2. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim przez
oskarżyciela określonych przez siebie zmian. Wniosek ze zmianami nie może
zostać uwzględniony jeżeli obwiniony, należycie o zmianach tych
powiadomiony, zgłosi wobec nich sprzeciw w terminie określonym przez sąd.
§3. Wniosek nie może zostać uwzględniony, jeżeli w terminie określonym przez
sąd, zgłosi wobec niego sprzeciw pokrzywdzony, który złożył już
oświadczenie o przyłączeniu się do postępowania w charakterze
oskarżyciela posiłkowego.
§4. Jeżeli sąd uzna, że nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku, sprawa
podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych.

Art. 64.
§1. Przy rozpoznawaniu wniosku obwinionego o skazanie go w określony sposób
bez przeprowadzania rozprawy, zgłoszonego przed jej rozpoczęciem, sąd
stosuje odpowiednio art. 63.
§2. Jeżeli obwiniony nie był przesłuchany w toku czynności wyjaśniających
sąd przesłuchuje go na posiedzeniu, chyba że obwiniony bez
usprawiedliwienia nie stawił się na posiedzenie albo nadesłał swoje
wyjaśnienia na piśmie w trybie określonym w art. 67 § 3.
§3. Sąd może uwzględnić wniosek, o którym mowa w § 1, jeżeli nie zgłosił
wobec niego sprzeciwu oskarżyciel publiczny, a także oskarżyciel
posiłkowy, gdy występuje w sprawie i jedynie wtedy, gdy okoliczności
popełnienia czynu oraz wyjaśnienia obwinionego w świetle ujawnionego
materiału dowodowego nie budzą wątpliwości.
§4. Brak stanowiska oskarżyciela w przedmiocie sprzeciwu, o którym mowa w §
3, nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku jeżeli oskarżyciel
prawidłowo powiadomiony o terminie posiedzenia nie stawił się bez
usprawiedliwienia.

Rozdział 12
Przygotowanie do rozprawy

Art. 65.
§1. Jeżeli sprawę skierowano na rozprawę, prezes sądu zarządza zawiadomienie
o jej miejscu i terminie oskarżyciela, pokrzywdzonego i obwinionego oraz
obrońcę i pełnomocnika, gdy zostali ustanowieni; zarządza on także
wezwanie na rozprawę świadków oraz sprowadzenie innych dowodów.
§2. Oskarżyciela publicznego zawiadamia się o rozprawie i posiedzeniu przez
dostarczenie mu wykazu spraw, które mają być rozpoznane w danym dniu.
§3. Jeżeli prezes sądu lub sąd uzna udział obwinionego na rozprawie za
niezbędny, zarządzając zawiadomienie go o jej miejscu i terminie,
zarządza jednocześnie wezwanie obwinionego do osobistego stawiennictwa,
pod rygorem przymusowego doprowadzenia. Przepis ten stosuje się
odpowiednio do posiedzeń.
§4. W wyjątkowych wypadkach, zwłaszcza gdy sprawa ma być rozpoznana w trybie
przyspieszonym, można wezwać świadka lub biegłego oraz zawiadomić o
rozprawie stronę, obrońcę i pełnomocnika telegraficznie, telefonicznie
lub w inny sposób, stosownie do okoliczności.

Art. 66.
§1. Osoby wymienione w art. 5 § 1 pkt 6 lit. a-e nie są obowiązane do
składania zeznań w charakterze świadka lub do występowania w charakterze
biegłego, można jednak zwrócić się o wyrażenie przez te osoby zgody na
złożenie zeznań lub wystąpienie w charakterze biegłego. W razie wyrażenia
zgody, wezwania dla tych osób nie mogą zawierać zagrożenia zastosowania
środków przymusu, a w razie niestawiennictwa na wezwanie lub odmowy
złożenia zeznań nie można do nich stosować tych środków.
§2. Do osób wymienionych w art. 5 § 1 pkt 6 lit. f stosuje się odpowiednio §
1, jeżeli okoliczności, których zeznania lub opinie mają dotyczyć,
związane są z wykonywaniem przez te osoby funkcji urzędowych lub
służbowych.
§3. Art. 5 § 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 67.
§1. Zawiadamiając obwinionego o terminie pierwszej rozprawy lub posiedzeniu,
o którym mowa w art. 60 § 1 pkt 1, dołącza się do zawiadomienia odpis
wniosku o ukaranie.
§2. Zawiadomienie obwinionego o terminie rozprawy powinno zawierać pouczenie
o tym, że może on sprowadzić na rozprawę świadków i przedstawić inne
dowody na swoją obronę lub wskazać je sądowi w takim czasie, aby dowody
te mogły być przeprowadzone na rozprawie, a także o przysługującym mu
prawie do odmowy złożenia wyjaśnień lub udzielenia odpowiedzi na pytanie
i do korzystania z pomocy obrońcy oraz o prawie przeglądania akt sprawy,
jak również o obowiązku powiadomienia sądu o każdej zmianie miejsca
pobytu lub zamieszkania na okres dłuższy niż 7 dni, a w razie pobytu za
granicą o konieczności wskazania w kraju adresu dla doręczeń i o
konsekwencjach uchybienia tym obowiązkom. W zawiadomieniu należy pouczyć
obwinionego o przysługującym mu prawie wystąpienia z wnioskiem, o którym
mowa w art. 58 § 3. Zawiadomienie lub wezwanie powinno także zawierać
pouczenie, iż rozprawa może być prowadzona pod nieobecność obwinionego
jako zaoczna.
§3. Zawiadomienie kierowane do obwinionego, którego obecności na rozprawie
nie uznano za obowiązkową powinno zawierać pouczenie, że może on nie
stawiając się do sądu nadesłać swoje wyjaśnienia. Wyjaśnienia takie
podlegają odczytaniu na rozprawie. Rozprawa ma wówczas charakter zaoczny.
§4. W zawiadomieniu kierowanym do oskarżyciela posiłkowego należy pouczyć go
o obowiązku powiadomienia sądu o zmianie miejsca zamieszkania oraz
podania adresu dla doręczeń w czasie pobytu za granicą i konsekwencjach
niedopełnienia tego obowiązku, a w zawiadomieniu kierowanym do
pokrzywdzonego - o uprawnieniach, o których mowa w art. 26 § 3 i 27 § 1.
§5. Sąd może, uznając obecność obwinionego na rozprawie za niezbędną,
zmienić decyzję, o której mowa w § 3 i wezwać obwinionego, odraczając w
tym celu rozprawę.

Art. 68.
Jeżeli obwiniony lub świadek mieszka poza miejscowością, w której ma siedzibę
dany sąd, prezes sądu lub sąd może zwrócić się do sądu, na którego terenie
działania mieszkają te osoby, o przesłuchanie ich co do wskazanych
okoliczności.

Art. 69.
Przy przygotowaniu do rozprawy stosuje się odpowiednio art. 348, 349, 350, 352
i 353 Kodeksu postępowania karnego.

Rozdział 13
Rozprawa

Art. 70.
§1. Rozprawa odbywa się ustnie i jawnie.
§2. Sąd wyłącza jawność całości lub części rozprawy, jeżeli jawność mogłaby
obrażać dobre obyczaje, wywołać zakłócenie spokoju publicznego lub gdy
ważny interes prywatny tego wymaga. Sąd wyłącza jawność w całości lub
części rozprawy, także wówczas gdy ustawa tak stanowi.
§3. W razie wyłączenia jawności na rozprawie mogą być obecni, poza osobami
biorącymi udział w postępowaniu, po jednej osobie wskazanej przez każdą
ze stron, chyba że zachodzi obawa ujawnienia tajemnicy państwowej. Sąd
może zezwolić poszczególnym osobom na obecność na rozprawie prowadzonej z
wyłączeniem jawności.
§4. Rozstrzygnięcie ogłasza się jawnie. Jeżeli jawność rozprawy wyłączono w
całości lub części, podanie ustnych motywów rozstrzygnięcia może nastąpić
również z wyłączeniem jawności.
§5. Przepisy art. 357, 358, 362, 363, 366 i 367 Kodeksu postępowania karnego
stosuje się odpowiednio.

Art. 71.
§1. Rozprawę rozpoczyna wywołanie sprawy. Następnie sąd sprawdza, czy
wszyscy wezwani i zawiadomieni o terminie rozprawy stawili się oraz czy
nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy.
§2. Jeżeli oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, pokrzywdzony lub
obwiniony nie stawił się na rozprawę i w aktach sprawy brak jest dowodu
doręczenia im wezwania lub zawiadomienia, rozprawę odracza się, przy czym
sąd może, jeżeli uzna to za celowe, przeprowadzić postępowanie dowodowe,
a w szczególności przesłuchać świadków, którzy stawili się na rozprawę.
Na następnej rozprawie dowody te należy przeprowadzić ponownie, jeżeli
zażąda tego strona nieobecna na poprzedniej rozprawie, chyba że była o
jej terminie prawidłowo powiadomiona.
§3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w razie niestawiennictwa prawidłowo
powiadomionego obrońcy, gdy jego stawiennictwo jest obowiązkowe.
§4. W razie nie usprawiedliwionej nieobecności obwinionego, któremu
doręczono wezwanie na rozprawę, przeprowadza się rozprawę zaocznie
chociażby nie był on przesłuchany w toku czynności wyjaśniających, chyba,
że sąd uzna udział obwinionego za konieczny i rozprawę odroczy, po
ewentualnym przeprowadzeniu postępowania dowodowego, w szczególności po
przesłuchaniu świadków, którzy stawili się na rozprawę. Jeżeli jednak
obecność obwinionego jest konieczna, a nie stawił się on bez
usprawiedliwienia, sąd może zarządzić jego przymusowe doprowadzenie przez
Policję.
§5. W razie usprawiedliwionego niestawiennictwa obwinionego, któremu
doręczono wezwanie, stosuje się odpowiednio § 2.

Art. 72.
§1. Przewód sądowy rozpoczyna się od odczytania wniosku o ukaranie.
§2. Wniosek o ukaranie odczytuje oskarżyciel publiczny, jeżeli bierze udział
w rozprawie, a w innym wypadku protokolant.
§3. Jeżeli obwiniony przyznaje się do winy, a jego wyjaśnienia nie budzą
wątpliwości, można nie przeprowadzać dalszych dowodów w razie, gdy żadna
z obecnych stron temu się nie sprzeciwia.

Art. 73.
Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania na rozprawie obwiniony może
złożyć wniosek o skazanie go w określony sposób bez przeprowadzania
postępowania dowodowego. Przy rozpoznawaniu tego wniosku stosuje się
odpowiednio art. 64.

Art. 74.
§1. Jeżeli obwiniony odmawia złożenia wyjaśnień albo wyjaśnia odmiennie niż
poprzednio lub oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta, wolno
odczytywać w niezbędnym zakresie protokoły jego poprzednich wyjaśnień
złożonych w toku czynności wyjaśniających bądź przed sądem w tej lub
innej sprawie albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Po
odczytaniu protokołu sąd wzywa obecnego obwinionego do wypowiedzenia się
co do treści protokołu i o wyjaśnienie zachodzących sprzeczności.
§2. Na rozprawie zaocznej złożone uprzednio przez obwinionego w tej sprawie
wyjaśnienia podlegają odczytaniu.

Art. 75.
§1. Przepis art. 74 § 1 stosuje się odpowiednio do świadka, który
bezpodstawnie odmawia złożenia zeznań lub oświadcza, że pewnych
okoliczności nie pamięta.
§2. Na rozprawie wolno też odczytywać protokoły zeznań świadków, jeżeli
bezpośrednie przeprowadzenie dowodu jest niemożliwe lub utrudnione.
§3. Protokoły, o których mowa w § 2 można uznać za ujawnione bez
odczytywania. Należy je jednak odczytać, jeżeli którakolwiek z obecnych
stron o to wnosi.
§4. Protokoły zeznań świadków wolno odczytywać również, gdy bezpośrednie
przesłuchanie świadka na rozprawie nie jest niezbędne, jeżeli żadna z
obecnych stron temu się nie sprzeciwia; sprzeciw strony, której zeznania
nie dotyczą nie stoi na przeszkodzie odczytaniu protokołów. Przepis § 3
stosuje się odpowiednio.
§5. W wypadkach wskazanych w § 1 i 2 wolno również odczytywać protokoły
złożonych poprzednio przez świadka wyjaśnień w charakterze obwinionego
lub oskarżonego.

Art. 76.
§1. Sąd może odczytywać na rozprawie protokoły oględzin, przeszukania,
zajęcia, zatrzymania przedmiotów, opinie, notatki urzędowe, o których
mowa w art. 37 § 2 oraz inne dokumenty znajdujące się w aktach sprawy lub
przedkładane przez strony; można je uznać za ujawnione bez odczytywania,
jeżeli żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia. Sprzeciw strony,
której dowody lub dokumenty nie dotyczą nie stoi na przeszkodzie ich
uznaniu za ujawnione bez odczytywania.
§2. Przepis § 1 stosuje się także do notatek urzędowych, o których mowa w
art. 54 § 5, z tym że na żądanie strony sąd przeprowadza na rozprawie
czynności dowodowe, której dotyczy notatka, chyba że stwierdza ona
okoliczności, którym obwiniony w wyjaśnieniach swych nie zaprzeczał.

Art. 77.
Obwinionemu, świadkom i biegłym zarówno sąd jak i strony zadają pytania
bezpośrednio, chyba że sąd zarządzi inaczej. Sąd uchyla pytania nieistotne dla
sprawy lub sugerujące treść odpowiedzi albo które z innych powodów uznaje za
niestosowne.

Art. 78.
Jeżeli po rozpoczęciu rozprawy obwiniony lub obrońca wypowiedział stosunek
obrończy w sprawie, w której obwiniony nie musi mieć obrońcy, sąd na
uzasadniony wniosek obwinionego zakreśla mu termin do ustanowienia nowego
obrońcy i w razie potrzeby rozprawę przerywa lub odracza, podejmując
jednocześnie decyzję, czy dotychczasowy obrońca może bez uszczerbku dla prawa
obwinionego do obrony pełnić swe obowiązki do czasu podjęcia obrony przez
nowego obrońcę. Po bezskutecznym upływie tego terminu rozprawę można prowadzić
bez udziału obrońcy. W sprawach, w których obwiniony musi mieć obrońcę lub
korzysta z obrońcy z urzędu art. 378 Kodeksu postępowania karnego stosuje się
odpowiednio.

Art. 79.
§1. Sąd może zarządzić przerwę w rozprawie w celu doprowadzenia obwinionego,
sprowadzenia dowodu, dla wypoczynku lub z innej ważnej przyczyny.
Każdorazowa przerwa nie może trwać dłużej niż 21 dni; w razie
przekroczenia tego terminu rozprawę uważa się za odroczoną.
§2. Zarządzając przerwę oznacza się czas i miejsce dalszego ciągu rozprawy a
osoby obecne na rozprawie poucza się o obowiązku stawiennictwa bez
wezwania oraz o konsekwencjach nieusprawiedliwionego niestawiennictwa.
§3. Sąd odracza rozprawę, gdy ustawa tak stanowi, a także gdy zarządzenie
przerwy nie byłoby wystarczające. W razie odroczenia rozprawy na
określony termin przepis § 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 80.
Rozprawę przerwaną lub odroczoną prowadzi się w dalszym ciągu, chociażby skład
sądu uległ zmianie, chyba, że sąd po wysłuchaniu stron postanowi inaczej.

Art. 81.
Przy przeprowadzaniu rozprawy stosuje się odpowiednio art. 369, 371, 372, 374
§ 2, art. 375-377, 379, 384, 386, 395, 396, 399, 405-407 Kodeksu postępowania
karnego.

Art. 82.
§1. Przy wyrokowaniu stosuje się odpowiednio art. 408-412, 413 § 1, 418 § 1
i 3, 419, 422-424 Kodeksu postępowania karnego.
§2. Wyrok skazujący powinien zawierać także:
1) dokładne określenie przypisanego obwinionemu czynu oraz jego
kwalifikację prawną,
2) rozstrzygnięcie co do kary i środków karnych, a w razie potrzeby co do
zaliczenia na poczet zakazu prowadzenia pojazdów okresu zatrzymania
dokumentu stwierdzającego uprawnienie do ich prowadzenia oraz zaliczenie
okresu zatrzymania na poczet wymierzonej kary pozbawienia wolności lub
grzywny.
§3. Okres zatrzymania zalicza się na poczet wymierzonej kary pozbawienia
wolności przyjmując jeden dzień zatrzymania, z zaokrągleniem do pełnego
dnia, za równoważny jednemu dniowi kary pozbawienia wolności, a na poczet
grzywny - przyjmując za równoważny grzywnie w wysokości 200 zł.
§4. Jeżeli obwiniony jest osobą czasowo przebywającą na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej albo nie ma na nim stałego miejsca zamieszkania
lub miejsca stałego pobytu, można orzec natychmiastową wykonalność wyroku
skazującego, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że jego wykonanie będzie
niemożliwe lub znacznie utrudnione. Orzeczenie takie podlega wykonaniu z
chwilą wydania. W razie skazania na karę pozbawienia wolności sąd
zarządza natychmiastowe osadzenie skazanego w zakładzie karnym, zaś wobec
skazanego na grzywnę sąd orzeka zastępczą karę pozbawienia wolności, na
wypadek jej nieuiszczenia w terminie 3 dni, zarządzając zatrzymanie
paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy.

Art. 83.
W razie niedoręczenia obwinionemu wyroku zaocznego, w terminie 3 miesięcy od
dnia wydania, sąd może umorzyć postępowanie jeżeli upłynął już termin
przedawnienia karalności wykroczenia.

Art. 84.
§1. Jeżeli w wyroku nie rozstrzygnięto lub rozstrzygnięto wadliwie o
zaliczeniu na poczet środków karnych lub kar okresów, o których mowa w
art. 82 § 2 pkt 2 albo odnośnie kosztów postępowania lub dowodów
rzeczowych, sąd rozstrzyga o tym postanowieniem na posiedzeniu.
§2. O terminie posiedzenia zawiadamia się strony. Niestawiennictwo
prawidłowo powiadomionych stron nie tamuje biegu sprawy.
§3. Na postanowienie, o którym mowa w § 1, przysługuje zażalenie. W razie
złożenia apelacji, zażalenie to rozpoznaje łącznie z apelacją właściwy
sąd odwoławczy.

Rozdział 14
Postępowanie w sprawach osób podlegających orzecznictwu sądów wojskowych

Art. 85.
§1. W postępowaniu przed sądem wojskowym podstawę do wszczęcia postępowania
stanowi wniosek o ukaranie sporządzony lub zatwierdzony przez prokuratora
wojskowego.
§2. Żandarmerii Wojskowej, w stosunku do osoby wskazanej w art. 10 § 1,
która popełniła wykroczenie podlegające orzecznictwu sądów wojskowych,
przysługują uprawnienia i obowiązki procesowe Policji wynikające z
niniejszego kodeksu, z tym, że oskarżycielem publicznym jest wyłącznie
prokurator wojskowy.
§3. Prawo zatrzymania osoby wskazanej w art. 10 § 1 przysługuje także
wojskowym organom porządkowym oraz przełożonemu wojskowemu.
§4. Przymusowego doprowadzenia osoby, o której mowa w art. 10 § 1, jeżeli
zachodzi przypadek wymieniony w art. 50 § 1, 52, 53 i art. 71 § 4,
dokonują właściwe organy wojskowe, chyba, że ważne powody stoją temu na
przeszkodzie.

Art. 86.
§1. O popełnieniu przez osobę wskazaną w art. 10 § 1 wykroczenia
podlegającego orzecznictwu sądów wojskowych, w tym także o odmowie
przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczeniu w terminie grzywny nałożonej
w drodze takiego mandatu, zawiadamia się prokuratora wojskowego.
§2. O wszczęciu postępowania przeciwko żołnierzowi powiadamia się właściwego
dowódcę jednostki wojskowej.

Art. 87.
§1. Sąd wojskowy może odmówić wszczęcia postępowania, a wszczęte umorzyć i
sprawę przekazać właściwemu dowódcy z wnioskiem o wymierzenie kary
przewidzianej w wojskowych przepisach dyscyplinarnych, jeżeli uzna to za
wystarczającą reakcję za wykroczenie.
§2. Na postanowienie wskazane w § 1 przysługuje zażalenie.
§3. Na wymierzenie kary przez dowódcę, któremu przekazano sprawę w trybie
określonym w § 1, przysługuje zażalenie do sądu wojskowego, który
przekazał tę sprawę.

Art. 88.
Pokrzywdzony może korzystać przed sądem wojskowym z praw oskarżyciela
posiłkowego jedynie w sytuacjach określonych w art. 26 § 3 i art. 27 § 2.

DZIAł IX
Postępowania szczególne

Rozdział 15
Postępowanie przyspieszone

Art. 89.
W postępowaniu przyspieszonym stosuje się przepisy o postępowaniu zwyczajnym,
jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.

Art. 90.
§1. Postępowanie przyspieszone stosuje się do osób nie mających stałego
miejsca zamieszkania lub miejsca stałego pobytu, jeżeli zachodzi
uzasadniona obawa, że rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwyczajnym będzie
niemożliwe lub znacznie utrudnione.
§2. Postępowanie przyspieszone stosuje się również do osób przebywających
jedynie czasowo na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zachodzi
uzasadniona obawa, że rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwyczajnym będzie
niemożliwe lub znacznie utrudnione.
§3. Postępowanie przyspieszone stosuje się także wobec sprawców wykroczeń
przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu, określonych w art. 124 i
143 Kodeksu wykroczeń oraz przeciwko urządzeniom użytku publicznego,
określonych w art. 50, 51 i 52a Kodeksu wykroczeń, popełnionych w związku
z imprezami masowymi, określonymi w przepisach o bezpieczeństwie imprez
masowych.
§4. Postępowanie przyspieszone stosuje się ponadto, gdy ustawa tak stanowi.
§5. Postępowania przyspieszonego nie stosuje się wobec osób podlegających
orzecznictwu sądów wojskowych.

Art. 91.
§1. W wypadkach, o których mowa w art. 90, w postępowaniu przyspieszonym
orzeka się tylko wówczas, gdy sprawca został ujęty na gorącym uczynku lub
bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia i niezwłocznie doprowadzono go do
sądu.
§2. Policja lub inny organ, któremu szczególne ustawy powierzają zadania w
zakresie ochrony porządku lub bezpieczeństwa publicznego, w wypadku
schwytania na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem sprawcy wykroczenia,
o którym mowa w art. 90, może go zatrzymać i doprowadzić do sądu.
§3. Organ określony w § 2 może odstąpić od zatrzymania i przymusowego
doprowadzenia sprawcy do sądu, zobowiązując go do stawienia się w sądzie
w wyznaczonym czasie i miejscu ze skutkami wezwania, o których mowa w
art. 71 § 4. Wydanego wówczas pod nieobecność obwinionego wyroku nie
uważa się za zaoczny.
§4. W wypadku wskazanym w § 3 Policja i Straż Graniczna mogą zatrzymać
sprawcy paszport lub inny dokument uprawniający do przekroczenia granicy,
który wraz z wnioskiem o ukaranie przekazują sądowi.
§5. Osoba wezwana przez organ, o którym mowa w § 2 do stawienia się w sądzie
w charakterze świadka obowiązana jest stawić się we wskazanym czasie i
miejscu; art. 49 stosuje się odpowiednio.

Art. 92.
§1. W postępowaniu przyspieszonym:
1) wniosek o ukaranie może ograniczyć się do wymogów wskazanych w art. 57 §
2 i § 3 pkt 1 i 3; może też być złożony ustnie do protokołu,
2) sąd bez zbędnej zwłoki przystępuje do rozpoznania sprawy, zaznaczając w
protokóle, że prowadzi ją w trybie przyspieszonym oraz odnotowując
godzinę doprowadzenia obwinionego,
3) sąd zobowiązuje obwinionego do pozostania do dyspozycji sądu do
zakończenia rozprawy pod rygorem wydania orzeczenia pod jego nieobecność;
tak wydanego wyroku nie uważa się za zaoczny,
4) w razie przerwania rozprawy na okres dłuższy niż 3 dni sprawę rozpoznaje
się w postępowaniu zwyczajnym,
5) wyrok powinien zawierać uzasadnienie,
6) termin do wniesienia środka odwoławczego wynosi 3 dni od daty ogłoszenia
rozstrzygnięcia,
7) sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę najpóźniej w ciągu miesiąca od daty jej
wpływu do tego sądu.
§2. W razie ustalenia, że brak jest warunków uzasadniających prowadzenie
sprawy w trybie przyspieszonym:
1) prezes sądu przed wszczęciem postępowania zwraca oskarżycielowi wniosek
o ukaranie do uzupełnienia braków formalnych, gdy wniosek ten ograniczał
się do wymogów wskazanych w § 1 pkt 1, jeżeli jednak wniosek o ukaranie
odpowiada wymogom określonym w art. 57 § 2 - 4, rozpoznaje się go w
postępowaniu zwyczajnym,
2) sąd wydaje postanowienie o zmianie trybu na zwyczajny, gdy brak podstaw
do prowadzenia postępowania przyspieszonego ustalono po wszczęciu
postępowania.

Rozdział 16
Postępowanie nakazowe

Art. 93.
§1. Sąd na posiedzeniu może orzec wyrokiem nakaz karny w sprawach o
wykroczenia, w których wystarczające jest wymierzenie grzywny w kwocie
nie wyższej niż połowa przewidzianej w ustawie górnej granicy wysokości
grzywny.
§2. Orzekanie w postępowaniu nakazowym może nastąpić wyłącznie na podstawie
wniosku o ukaranie złożonego przez oskarżyciela publicznego,
sporządzonego w wyniku ustaleń popartych wiarygodnymi dowodami, jeżeli z
dowodów tych wynika, że obwiniony nie kwestionuje popełnienia zarzucanego
mu czynu, a okoliczności tego czynu i wina obwinionego nie budzą
wątpliwości. Dowodu, o którym wyżej mowa, nie stanowi notatka wskazana w
art. 54 § 5.
§3. Nakazem karnym można obok kary wskazanej w § 1 orzec także środek karny,
z tym, że zakaz prowadzenia pojazdów na okres nie dłuższy niż rok.
§4. Postępowanie nakazowe jest niedopuszczalne, jeżeli zachodzą okoliczności
określone w art. 21 § 1.

Art. 94.
§1. Do nakazu stosuje się odpowiednio art. 504 pkt 1-5 i art. 505 § 2
Kodeksu postępowania karnego.
§2. Nakaz karny powinien zawierać pouczenie o terminie i sposobie
zaskarżenia.

Rozdział 17
Postępowanie mandatowe

Art. 95.
§1. Postępowanie mandatowe prowadzi Policja, a inne organy, gdy przepis
szczególny tak stanowi.
§2. Wykaz wykroczeń, za które funkcjonariusze Policji oraz Żandarmerii
Wojskowej uprawnieni są do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego
określą w drodze rozporządzeń odpowiednio minister właściwy do spraw
wewnętrznych oraz Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem
Sprawiedliwości, mając na względzie konieczność zapewnienia szybkiej
reakcji na fakt popełnienia wykroczenia, a także potrzebę należnej
ochrony dóbr szczególnie narażonych na naruszenia ze strony sprawców
wykroczeń.
§3. W sprawach określonych w art. 17 § 2 postępowanie mandatowe prowadzi
inspektor pracy. Inspektor pracy może nałożyć grzywnę w drodze mandatu
karnego także po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających, jeżeli uzna,
że kara ta będzie wystarczająca.
§4. Jeżeli uprawnienie dla funkcjonariuszy określonego organu do nakładania
grzywien w drodze mandatu karnego wynika z innej ustawy, a ustawa ta nie
określa wykroczeń, do których stosuje się postępowanie mandatowe, zakres
wykroczeń za które można nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego
określi, z uwzględnieniem wymogów wskazanych w § 2, rozporządzeniem
właściwy minister w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości.
Rozporządzenie to określa jednocześnie zasady i sposób nadawania
upoważnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego.
§5. Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw
wewnętrznych złożony w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości może
nadać w drodze rozporządzenia uprawnienia do nakładania grzywien w drodze
mandatu karnego funkcjonariuszom innych organów, określając jednocześnie
wykaz wykroczeń, za które funkcjonariusze ci upoważnieni są do nakładania
grzywien oraz zasady i sposób wydawania upoważnień do nakładania
grzywien, mając na względzie zakres ustawowych uprawnień takich organów,
potrzebę szybkiej reakcji na fakt popełnienia wykroczenia oraz potrzebę
ochrony dóbr szczególnie narażonych na naruszenia ze strony sprawców
wykroczeń.
§6. Rozporządzenia, o których mowa w § 2, 4 i 5, mogą także określić
zróżnicowaną wysokość mandatów karnych za poszczególne rodzaje wykroczeń
w zależności od stopnia społecznej szkodliwości czynu i rodzaju
naruszonego dobra - w granicach grzywny określonej w art. 96 § 1; przy
czym rozporządzenia nie mogą wyłączyć stosowania mandatów karnych w
wysokości równej dolnej granicy grzywny przewidzianej w ustawie za
wykroczenie, za które grzywna może zostać nałożona w drodze mandatu
karnego.

Art. 96.
§1. W postępowaniu mandatowym można nałożyć grzywnę w wysokości do 1000
złotych.
§2. W drodze mandatu karnego nie nakłada się grzywny za wykroczenia, za
które należałoby orzec środek karny, a także w wypadku określonym w art.
10 § 1 Kodeksu wykroczeń. W sytuacji określonej w art. 9 § 1 Kodeksu
wykroczeń nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego jest możliwe
jedynie, gdy w zakresie wszystkich naruszonych przepisów postępowanie
mandatowe jest dopuszczalne.
§3. Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia określi wzory formularzy
mandatu karnego oraz szczegółowy sposób nakładania grzywien w drodze
mandatu karnego, mając na względzie potrzebę ujednolicenia zasad
wymierzania przez funkcjonariuszy uprawnionych organów grzywny w drodze
mandatu karnego, a także pouczenia osób ukaranych mandatem o ich prawach
i obowiązkach.

Art. 97.
§1. W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej,
funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego,
może ją nałożyć jedynie, gdy:
1) schwyta sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po
popełnieniu wykroczenia,
2) pod nieobecność sprawcy stwierdzi naocznie albo za pomocą urządzenia
pomiarowego lub kontrolnego popełnienie wykroczenia, a nie zachodzi
wątpliwość co do osoby sprawcy czynu, w tym, w razie potrzeby także po
przeprowadzeniu czynności wyjaśniających.
§2. Sprawca wykroczenia może odmówić przyjęcia mandatu karnego.
§3. Funkcjonariusz nakładający grzywnę obowiązany jest określić jej
wysokość, wykroczenie zarzucone sprawcy oraz poinformować sprawcę
wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach
prawnych takiej odmowy.

Art. 98.
§1. W postępowaniu mandatowym można nakładać grzywnę w drodze mandatu
karnego:
1) wydawanego ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio
funkcjonariuszowi, który ją nałożył,
2) kredytowanego, wydawanego za potwierdzeniem odbioru ukaranemu,
3) zaocznego.
§2. Mandatem karnym, o którym mowa w § 1 pkt 1, może być nałożona grzywna
jedynie wobec osób czasowo tylko przebywających na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej. Mandat taki staje się prawomocny z chwilą
uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi, który ją nałożył.
§3. Mandat karny, o którym mowa w § 1 pkt 2, powinien zawierać pouczenie o
obowiązku uiszczenia grzywny w terminie 7 dni oraz o skutkach jej
nieuiszczenia w tym terminie. Staje się on prawomocny z chwilą
pokwitowania jego odbioru przez ukaranego.
§4. Mandatem karnym można również nałożyć grzywnę zaocznie w razie
stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego
popełnienia, gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby tego sprawcy; mandat
taki pozostawia się wówczas w takim miejscu, aby sprawca mógł go
niezwłocznie odebrać.
§5. Mandat karny, o którym mowa w § 1 pkt 3 powinien wskazywać, gdzie w
terminie 7 dni ukarany może uiścić grzywnę, oraz informować o skutkach
jej nieuiszczenia w tym terminie. Staje się on prawomocny z chwilą
uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie.

Art. 99.
W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczenia w wyznaczonym
terminie grzywny nałożonej zaocznie, organ, którego funkcjonariusz nałożył
grzywnę występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. We wniosku tym należy
zaznaczyć, że obwiniony odmówił przyjęcia mandatu, a w miarę możności podać
także przyczyny odmowy.

Art. 100.
Ściąganie grzywny nałożonej w drodze mandatu karnego następuje w trybie
przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Grzywna ta przypada
Skarbowi Państwa, a gdy wymierzył ją funkcjonariusz organu podległego
samorządowi terytorialnemu - temu samorządowi.

Art. 101.
§1. Prawomocny mandat karny podlega uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za
czyn nie będący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje
na wniosek ukaranego złożony w zawitym terminie 7 dni lub z urzędu.
§2. Uprawnionym do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy
do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania grzywna została
nałożona. W przedmiocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na
posiedzeniu. Przed wydaniem postanowienia sąd może zarządzić stosowne
czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia grzywny nałożonej w
drodze mandatu karnego.
§3. Uchylając mandat nakazuje się podmiotowi, na rachunek którego pobrano
grzywnę, zwrot uiszczonej kwoty.

Art. 102.
Nadzór nad postępowaniem mandatowym sprawuje minister właściwy do spraw
wewnętrznych, a w sprawach, o których mowa w art. 95 § 3 - Główny Inspektor
Pracy.

DZIAł X
Środki odwoławcze

Art. 103.
§1. Środkami odwoławczymi są apelacja i zażalenie.
§2. Od wyroku sądu pierwszej instancji służy stronom apelacja.
§3. Zażalenie przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie stronom, a gdy
ustawa tak stanowi także innym osobom, na postanowienia, zarządzenia i
inne czynności.

Art. 104.
Sąd odwoławczy uchyla na posiedzeniu zaskarżone orzeczenie, niezależnie od
granic zaskarżenia, podniesionych zarzutów i wpływu uchybienia na treść
orzeczenia, jeżeli:
1) orzeczenie wydała osoba nieuprawniona do orzekania albo sędzia
podlegający wyłączeniu z mocy prawa lub niezdolny do orzekania,
2) sąd był nienależycie obsadzony albo sędzia nie brał udziału w całej
rozprawie lub orzeczenie nie zostało podpisane przez któregokolwiek z
członków składu,
3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wojskowego
albo sąd wojskowy orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu
powszechnego,
4) orzeczono karę lub środek karny nieznany ustawie,
5) obwiniony nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 21 § 1 lub
obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był
obowiązkowy,
6) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w
art. 5 § 1 pkt 4-10.

Art. 105.
§1. Apelację wnosi się na piśmie w terminie 7 dni od daty otrzymania odpisu
orzeczenia wraz z uzasadnieniem, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§2. Wniesienie apelacji przed upływem terminu do złożenia wniosku o
uzasadnienie orzeczenia, wywołuje skutki wskazane w art. 35 § 1 i podlega
rozpoznaniu; można ją uzupełnić w terminie wskazanym w § 1.

Art. 106.
§1. Udział stron w rozprawie i w posiedzeniu sądu odwoławczego nie jest
obowiązkowy, chyba że sąd postanowi inaczej. Obowiązkowy jest jednak
udział obrońcy w wypadku określonym w art. 21 § 1.
§2. Niestawiennictwo prawidłowo zawiadomionych o terminie stron i ich
przedstawicieli procesowych nie tamuje rozpoznania sprawy, chyba że
stawiennictwo było obowiązkowe.

Art. 107.
§1. Uzasadnienie wyroku sąd odwoławczy sporządza w terminie 7 dni.
§2. Uzasadnienie wyroku utrzymującego w mocy wyrok sądu pierwszej instancji
sporządza się wyłącznie na żądanie strony, złożone w terminie zawitym 7
dni od dnia wydania wyroku przez sąd odwoławczy.

Art. 108.
Zażalenie wnosi się na piśmie w terminie 7 dni od daty ogłoszenia
rozstrzygnięcia albo ustnie do protokołu rozprawy lub posiedzenia, a gdy
podlega ono doręczeniu, od daty doręczenia lub od daty dokonania zaskarżonej
czynności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Art. 109.
Przy rozpoznawaniu środka odwoławczego stosuje się odpowiednio art. 425 § 2-4,
art. 426-438, 440-443, 447-449, 451-453, 454 § 1 i 2, art. 455, 456, 457 § 2,
art. 458, 462-464, 465 § 1 i 2, art. 466 i 467 Kodeksu postępowania karnego.

DZIAŁ XI
Nadzwyczajne środki zaskarżenia

Rozdział 18
Kasacja

Art. 110.
§1. Kasację w sprawach o wykroczenia może wnieść wyłącznie Minister
Sprawiedliwości-Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich, a w
sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych także Naczelny
Prokurator Wojskowy. Kasację tę można wnieść od każdego prawomocnego
orzeczenia kończącego postępowanie sądowe.
§2. Niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść obwinionego
wniesionej po upływie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.
§3. Kasację wnosi się bezpośrednio do Sądu Najwyższego.

Art. 111.
Kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wskazanych w art. 104 lub
innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść
orzeczenia; kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu
niewspółmierności kary.

Art. 112.
W postępowaniu w przedmiocie kasacji stosuje się odpowiednio art. 518, 522,
526 § 1, 529, 530 § 2 i 3, 531, 532 § 1, 534-537, 538 § 1 oraz 539 Kodeksu
postępowania karnego.

Rozdział 19
Wznowienie postępowania

Art. 113.
§1. Do wznowienia postępowania prawomocnie zakończonego w trybie przepisów
niniejszego Kodeksu stosuje się odpowiednio art. 540 - 542, 544 § 3, art.
545-548 Kodeksu postępowania karnego.
§2. W kwestii wznowienia orzeka na posiedzeniu jednoosobowo sąd okręgowy.
Jeżeli w sprawie orzekał Sąd Najwyższy w kwestii wznowienia orzeka Sąd
Najwyższy na posiedzeniu w składzie trzech sędziów.
§3. W sprawach należących do właściwości sądów wojskowych w kwestii
wznowienia orzeka na posiedzeniu jednoosobowo wojskowy sąd okręgowy, a w
sprawie zakończonej orzeczeniem tego sądu lub Sądu Najwyższego, Izba
Wojskowa Sądu Najwyższego. Przepis § 2 zdanie drugie stosuje się
odpowiednio.

DZIAŁ XII
Odszkodowanie za niesłuszne ukaranie

Art. 114.
§1. Obwinionemu, który w wyniku kasacji lub wznowienia postępowania został
następnie uniewinniony albo wobec którego umorzono postępowanie wskutek
okoliczności nie uwzględnionych we wcześniejszym postępowaniu,
przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz
zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłą z wykonania względem niego w
całości lub części kary lub środka karnego, których nie powinien był
ponieść.
§2. W razie śmierci obwinionego, który żądanie odszkodowania i
zadośćuczynienia zgłosił za życia, prawa jego przechodzą na małżonka,
dzieci i rodziców.

Art. 115.
§1. Roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie należy zgłosić w sądzie
okręgowym, w okręgu którego wydano orzeczenie w pierwszej instancji.
§2. Roszczenia, o których mowa w § 1, przedawniają się po upływie 6 miesięcy
od daty uprawomocnienia się orzeczenia uniewinniającego lub umarzającego
postępowanie, o którym mowa w art. 114 § 1.

Art. 116.
Przy rozpoznawaniu roszczeń o odszkodowanie oraz zadośćuczynienie stosuje się
odpowiednio art. 553, 554 § 2 i art. 557-559 Kodeksu postępowania karnego.

DZIAŁ XIII
Koszty postępowania

Art. 117.
§1. Wszelkie wydatki w toku postępowania w sprawach o wykroczenia wykłada
tymczasowo Skarb Państwa.
§2. Koszty obrońcy i pełnomocnika ponosi strona, która go ustanowiła. Koszty
obrońcy wyznaczonego w sytuacji określonej w art. 21 § 1 i art. 22
wykłada tymczasowo Skarb Państwa.

Art. 118.
§1. W razie skazania, obwinionego obciąża się zryczałtowanymi wydatkami
postępowania oraz innymi należnościami, o których mowa w art. 118 § 2,
jeżeli należności takie powstały w postępowaniu.
§2. W razie uniewinnienia obwinionego lub umorzenia postępowania w sprawie,
w której wniosek o ukaranie złożył oskarżyciel publiczny, koszty
postępowania ponosi Skarb Państwa, a gdy wniosek taki złożył oskarżyciel
posiłkowy - ten oskarżyciel; w razie jednak umorzenia postępowania w
wypadku określonym w art. 31 § 1 koszty postępowania ponosi Skarb
Państwa.
§3. Wydatki wykładane przez Skarb Państwa mają charakter zryczałtowany.
Zryczałtowane wydatki postępowania nie obejmują jednak należności dla
osób, zakładów, instytutów i instytucji powołanych do wydania opinii oraz
należności obrońcy z urzędu i należności pełnomocnika oskarżyciela
posiłkowego.
§4. Wysokość zryczałtowanych wydatków postępowania określi, w drodze
rozporządzenia, Minister Sprawiedliwości, uwzględniając realnie ponoszone
koszty poszczególnych czynności.

Art. 119.
Do kosztów postępowania stosuje się odpowiednio przepisy art. 616, 618 § 1 i
3, art. 623, 624 § 1, art. 625-627, 630, 633-635, 636 § 1 i 2, art. 637-639 i
641 Kodeksu postępowania karnego, przy czym wydatkami Skarbu Państwa są także
wydatki ponoszone w toku czynności wyjaśniających.