Dz.U. z 2001 r. Nr 89, poz. 967
USTAWA
z dnia 25 maja 2001 r.
o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1.
1. Ustawa określa odpowiedzialność majątkową żołnierzy za szkody wyrządzone
przez nich, wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków
służbowych, w mieniu Skarbu Państwa znajdującym się w dyspozycji komórek
organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz jednostek organizacyjnych
podporządkowanych albo nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej, zwanych
dalej "jednostkami organizacyjnymi".
2. W sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, do odpowiedzialności
majątkowej żołnierzy za szkody wyrządzone przez nich wskutek niewykonania lub
nienależytego wykonania obowiązków służbowych, stosuje się przepisy Kodeksu
cywilnego, z zastrzeżeniem art. 17 ust. 1.
Art. 2.
Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) żołnierzu - należy przez to rozumieć żołnierza w czynnej służbie
wojskowej, o którym mowa w ustawie z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie
wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55, Nr 28,
poz. 153, Nr 106, poz. 678, Nr 107, poz. 688, Nr 117, poz. 753, Nr 121,
poz. 770, Nr 141, poz. 944, z 1998 r. Nr 162, poz. 1117 oraz z 1999 r. Nr
1, poz. 7) oraz w ustawie z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym
obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1992 r. Nr 4, poz. 16,
Nr 40, poz. 174, Nr 54, poz. 254, z 1994 r. Nr 43, poz. 165, z 1996 r. Nr
7, poz. 44, Nr 10, poz. 56, Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 6, poz. 31, Nr
28, poz. 153, Nr 80, poz. 495, Nr 88, poz. 554, Nr 121, poz. 770, Nr 141,
poz. 944, z 1998 r. Nr 146, poz. 961, Nr 162, poz. 1114 i 1126, z 1999 r.
Nr 50, poz. 500, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 109, poz. 1156 oraz z 2001
r. Nr 48, poz. 506),
2) uposażeniu przysługującym żołnierzowi - należy przez to rozumieć
uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym należne
żołnierzowi w dniu wyrządzenia szkody, o którym mowa w ustawie z dnia 17
grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (Dz.U. z 1992 r. Nr 5, poz. 18, z
1995 r. Nr 4, poz. 17, Nr 34, poz. 163, z 1996 r. Nr 7, poz. 44, Nr 139,
poz. 647, z 1997 r. Nr 80, poz. 496, Nr 106, poz. 678 i Nr 141, poz. 943 i
944 oraz z 1999 r. Nr 50, poz. 500 i Nr 110, poz. 1255), po odliczeniu
składki na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe, określonej w
przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych jeśli żołnierz podlega temu
ubezpieczeniu,
3) właściwym organie jednostki organizacyjnej - należy przez to rozumieć
dowódcę (szefa, komendanta, dyrektora, kierownika, rektora) jednostki
organizacyjnej, spełniającej funkcję organu zaopatrującego w mienie.
Rozdział 2
Zasady odpowiedzialności majątkowej żołnierza
Art. 3.
Żołnierz, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków
służbowych ze swojej winy wyrządził szkodę w mieniu, o którym mowa w art. 1 ust.
1, ponosi odpowiedzialność majątkową w granicach rzeczywistej straty i tylko za
normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.
Art. 4.
Właściwy organ jednostki organizacyjnej jest obowiązany wykazać okoliczności
uzasadniające odpowiedzialność majątkową żołnierza oraz wysokość wyrządzonej
szkody.
Art. 5.
Żołnierz nie ponosi odpowiedzialności majątkowej za szkodę:
1) w takim zakresie, w jakim jednostka organizacyjna albo inna osoba
przyczyniła się do powstania szkody lub jej zwiększenia,
2) wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.
Art. 6.
W razie wyrządzenia szkody przez kilku żołnierzy, każdy z nich ponosi
odpowiedzialność majątkową za część szkody, stosownie do przyczynienia się do
niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia przyczynienia się
poszczególnych żołnierzy do powstania szkody lub stopnia ich winy, odpowiadają
oni w częściach równych.
Art. 7.
Żołnierz odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną nieumyślnie jest obowiązany do
zapłaty odszkodowania w wysokości rzeczywistej straty, jednak odszkodowanie nie
może przewyższać kwoty trzymiesięcznego uposażenia przysługującego żołnierzowi.
Art. 8.
Jeżeli naprawienie szkody wyrządzonej nieumyślnie następuje na podstawie ugody
między właściwym organem jednostki organizacyjnej, a żołnierzem, który wyrządził
szkodę, wysokość odszkodowania może być obniżona, przy uwzględnieniu wszystkich
okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy żołnierza i jego
dotychczasowego stosunku do obowiązków służbowych.
Art. 9.
Jeżeli żołnierz wyrządził szkodę umyślnie, jest obowiązany do jej naprawienia w
pełnej wysokości.
Art. 10.
1. W razie wyrządzenia szkody osobie trzeciej przez żołnierza przy wykonywaniu
obowiązków służbowych, obowiązany do naprawienia tej szkody jest Skarb
Państwa, reprezentowany przez jednostkę organizacyjną, spełniającą funkcję
organu zaopatrującego w mienie jednostkę organizacyjną, w której żołnierz
pełnił służbę w chwili wyrządzenia szkody.
2. Żołnierz ponosi odpowiedzialność majątkową przewidzianą w przepisach ustawy
wobec Skarbu Państwa reprezentowanego przez jednostkę organizacyjną, która
naprawiła szkodę.
Rozdział 3
Odpowiedzialność majątkowa za szkodę wyrządzoną w mieniu
powierzonym żołnierzowi
Art. 11.
1. Żołnierz odpowiada, w granicach określonych w art. 3, za szkodę w mieniu
powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się, zwanym dalej
"mieniem powierzonym".
2. Żołnierz może uwolnić się od odpowiedzialności majątkowej za szkodę w mieniu
powierzonym, jeżeli wykaże, że powstała ona z przyczyn od niego niezależnych,
a w szczególności wskutek niezapewnienia przez jednostkę organizacyjną
warunków umożliwiających prawidłowe zabezpieczenie powierzonego mienia.
Art. 12.
1. Żołnierze mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność majątkową za mienie łącznie
im powierzone. Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o wspólnej
odpowiedzialności majątkowej zawarta, pod rygorem nieważności, w formie
pisemnej przez żołnierzy z właściwym organem jednostki organizacyjnej, w
dyspozycji której znajduje się powierzone mienie.
2. Żołnierze ponoszący wspólną odpowiedzialność majątkową odpowiadają w
częściach określonych w umowie, a jeżeli umowa nie określa tych części - w
częściach równych.
3. W razie ustalenia, że szkoda w całości albo w części została spowodowana
przez niektórych żołnierzy, za całość szkody albo za stosowną jej część
odpowiadają tylko żołnierze będący sprawcami szkody.
Art. 13.
Do odpowiedzialności majątkowej, określonej w art. 11 i 12, stosuje się
odpowiednio przepisy art. 5, 8 i 9.
Art. 14.
1. Minister Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe
warunki i tryb powierzania żołnierzom mienia, o którym mowa w art. 11 ust. 1,
uwzględniając w szczególności rodzaje mienia, które może być powierzone
żołnierzowi, oraz terminy związane z jego przekazywaniem i zwrotem jednostce
organizacyjnej.
2. Minister Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe
warunki i tryb łącznego powierzania żołnierzom mienia, o którym mowa w art.
12 ust. 1, jak również szczegółowe warunki i tryb zawierania i rozwiązywania
umowy o wspólnej odpowiedzialności majątkowej żołnierzy oraz wzór tej umowy.
Rozporządzenie to powinno w szczególności określać rodzaje mienia, które może
być łącznie powierzane żołnierzom oraz warunki wspólnej odpowiedzialności za
szkodę w mieniu powierzonym łącznie żołnierzom, przy uwzględnieniu
kwalifikacji tych żołnierzy i wykonywanych przez nich funkcji, z jednoczesnym
wykluczeniem przypadków ich podległości służbowej.
Rozdział 4
Dochodzenie roszczeń o odszkodowanie
Art. 15.
1. Właściwy organ jednostki organizacyjnej, po stwierdzeniu szkody i ustaleniu
jej wysokości, wzywa żołnierza do dobrowolnej zapłaty odszkodowania w
określonym terminie lub złożenia pisemnego zobowiązania do zapłaty odszko
dowania.
2. Jeżeli sprawcą szkody jest dowódca (szef, komendant, dyrektor, kierownik,
rektor) jednostki organizacyjnej, czynności, o których mowa w ust. 1,
wykonuje jego bezpośredni przełożony.
3. Minister Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób i tryb stwierdzania szkody i ustalania jej wysokości,
2) wzór pisemnego zobowiązania żołnierza do zapłaty odszkodowania.
Rozporządzenie to powinno w szczególności określać sposób przeprowadzania
postępowania wyjaśniającego powstanie szkody oraz okoliczności uwzględniane
przy ustalaniu jej wysokości; wzór zobowiązania żołnierza powinien wskazywać
rodzaj szkody i wysokość odszkodowania, termin jego zapłaty oraz zawierać
uprzedzenie o skutkach niedotrzymania zobowiązania.
Art. 16.
1. Właściwy organ wojskowy, na wniosek żołnierza będącego sprawcą szkody, może
w całości lub w części umorzyć należność stanowiącą odszkodowanie, odroczyć
lub rozłożyć na raty jej spłatę, jeżeli przemawia za tym szczególna sytuacja
materialna lub rodzinna żołnierza oraz pozwala na to uzasadniony interes
poszkodowanej jednostki organizacyjnej.
2. Umorzenie należności, którą stanowi odszkodowanie oraz odroczenie lub
rozłożenie na raty spłaty należności, następuje w drodze umowy zawartej
między właściwym organem wojskowym a żołnierzem.
3. Minister Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, organy wojskowe
właściwe, w zależności od wysokości odszkodowania, do zawierania umów w
sprawie odraczania, rozkładania na raty lub umarzania spłaty odszkodowań, z
uwzględnieniem przepisów o finansach publicznych oraz struktury
organizacyjnej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 17.
1. Do przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez żołnierza
stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, przepisy działu czternastego Kodeksu
pracy.
2. W razie wyrządzenia przez żołnierza szkody osobie trzeciej, termin
przedawnienia biegnie od dnia zaspokojenia roszczenia tej osoby przez Skarb
Państwa.
Art. 18.
Spory dotyczące odpowiedzialności majątkowej żołnierzy rozpoznają sądy pracy
oraz sądy pracy i ubezpieczeń społecznych.
Rozdział 5
Przepisy przejściowe i końcowe
Art. 19.
Do spraw o odszkodowanie wszczętych i nie zakończonych przed dniem wejścia w
życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe, chyba że zostanie zawarta
ugoda.
Art. 20.
1. Traci moc dekret z dnia 5 października 1955 r. o odpowiedzialności
materialnej żołnierzy za szkody wyrządzone jednostce wojskowej (Dz.U. Nr 40,
poz. 247, z 1967 r. Nr 44, poz. 220, z 1974 r. Nr 24, poz. 142 oraz z 1999 r.
Nr 53, poz. 548).
2. Do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie, zachowują
moc przepisy dotychczas obowiązujące, jeżeli nie są z nią sprzeczne, nie
dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
Art. 21.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.