P r o j e k t
U S T A W A
z dnia
o ratyfikacji Konwencji o udzielaniu patentów europejskich, sporządzonej
w Monachium dnia 5 października 1973 r., zmienionej aktem zmieniającym art.
63 Konwencji z dnia 17 grudnia 1991 r. oraz decyzjami Rady Administracyjnej
Europejskiej Organizacji Patentowej z dnia 21 grudnia 1978 r., 13 grudnia
1994 r., 20 października 1995 r., 5 grudnia 1996 r. oraz 10 grudnia 1998r.,
wraz z protokołami stanowiącymi jej integralną część.
Art. 1. Wyraża się zgodę na dokonanie przez Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikacji Konwencji o udzielaniu patentów
europejskich, sporządzonej w Monachium dnia 5 października 1973 r.,
zmienionej aktem zmieniającym art. 63 Konwencji z dnia 17 grudnia 1991 r.
oraz decyzjami Rady Administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej z
dnia 21 grudnia 1978 r., 13 grudnia 1994 r., 20 października 1995 r., 5
grudnia 1996 r. oraz 10 grudnia 1998 r., wraz z protokołami stanowiącymi
jej integralną część.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
U Z A S A D N I E N I E
I. Potrzeba i cel związania Rzeczypospolitej Polskiej Konwencją o
udzielaniu patentów europejskich
Zgodnie z postanowieniami art. 66 ust. 2 (w związku z załącznikiem XIII (1))
Układu Europejskiego podpisanego w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 r.,
ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami
Europejskimi i ich państwami członkowskimi, Polska została zobowiązana do
złożenia do końca 1996 r. wniosku o przyjęcie do Konwencji o udzielaniu
patentów europejskich z dnia 5 października 1973 r. Stosownie do postanowień
art. 166 ust. 1(b) przedmiotowej Konwencji, przystąpienie do niej następuje
wyłącznie na zaproszenie Rady Administracyjnej Europejskiej Organizacji
Patentowej, organu powołanego przez tę Konwencję.
Polska złożyła wniosek o przyjęcie w listopadzie 1996 r. Rada Administracyjna,
zgodnie z postanowieniami art. 166 ust. 1 (b) Konwencji o udzielaniu patentów
europejskich, w dniu 29 stycznia 1999 r. podjęła Decyzję o wystosowaniu dla
Polski zaproszenia do przystąpienia do Konwencji. Zgodnie z art. 1 powyższej
Decyzji Polska może przystąpić do Konwencji od dnia 1 lipca 2002 r. Drugie
zdanie powołanego artykułu stanowi, że jeżeli przed złożeniem dokumentu
ratyfikacyjnego przez Polskę, dokonana zostanie rewizja Konwencji zgodnie z
postanowieniami art. 172 Konwencji, wówczas Polska może przystąpić jedynie do
zrewidowanego tekstu Konwencji, a do chwili wejścia w życie zrewidowanego
tekstu Konwencji, przystąpienie do zrewidowanego tekstu będzie traktowane jako
przystąpienie do tekstu obowiązującego w chwili przystąpienia.
Rewizja Konwencji została uchwalona przez umawiające się państwa w dniu
29 listopada 2000 r. W dniu 12 września 2002 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
uchwalił ustawę o ratyfikacji Aktu z dnia 29 listopada 2000 r. rewidującego
Konwencję o udzielaniu patentów europejskich. Dokument ratyfikacyjny został
podpisany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 19 grudnia 2002 r.
Jednakże art. 5 Aktu z dnia 29 listopada 2000 r. rewidującego Konwencję o
udzielaniu patentów europejskich, noszącego późniejszą datę niż wspomniana
wyżej decyzja Rady Administracyjnej postanawia, że do chwili wejścia w życie
tego Aktu, mogą do niego przystąpić umawiające się państwa Konwencji oraz
państwa, które ratyfikują Konwencję lub do niej przystąpią. Ponieważ Akt
rewidujący nie wszedł jeszcze w życie (dotychczas ratyfikowało go jedynie
siedem, a wymagana jest ratyfikacja przez co najmniej piętnaście państw)
przepis ten stawia wymóg ratyfikacji przez Rzeczpospolitą Polską Konwencji
o udzielaniu patentów europejskich z dnia 5 października 1973 r., stanowiąc
jednocześnie podstawę prawną tej ratyfikacji.
II. Różnice między dotychczasowym i projektowanym stanem prawnym
Konwencja o udzielaniu patentów europejskich wprowadziła w krajach będących
stronami tej Konwencji system uzyskiwania, na podstawie jednego europejskiego
zgłoszenia patentowego, tytułu ochronnego na wynalazek w postaci patentu
europejskiego. W odróżnieniu od zasady terytorialności, stanowiącej cechę
charakterystyczną dla uzyskania ochrony patentowej, patent europejski daje
możliwość uzyskania ochrony w dowolnie wybranej przez zgłaszającego liczbie
państw (aktualnie 27) będących stronami przedmiotowej Konwencji. Patent taki,
w każdym z państw stron Konwencji, dla których został wydany, wywiera ten sam
skutek prawny i przyznaje uprawnionemu z tego patentu takie same prawa, jakie
wynikają z patentu krajowego udzielanego w tym państwie. Innymi słowy, w celu
uzyskania ochrony patentowej w państwach stronach Konwencji, zgłaszający nie
potrzebuje wszczynać postępowania przed krajowymi urzędami patentowymi, lecz
może uzyskać patent europejski w jednym postępowaniu przed, powołanym
Konwencją, Europejskim Urzędem Patentowym. Nie jest to jednak patent jednolity
rozciągający swoją moc prawną na obszar wszystkich państw członkowskich
Konwencji.
Po zakończeniu procedury dotyczącej wydania patentu, kończą się kompetencje
Europejskiego Urzędu Patentowego, a wszelkie sprawy związane z patentem
europejskim są prowadzone przez odpowiednie organy poszczególnych państw
członkowskich. Prawo konwencyjne reguluje jedynie takie kwestie jak: czas
trwania patentu europejskiego (20 lat), zakres ochrony wynikającej z patentu
europejskiego brany pod uwagę przy orzekaniu o naruszeniu patentu, podstawy do
złożenia sprzeciwu i ustalenie, że uchylenie patentu europejskiego w wyniku
sprzeciwu wywiera skutki na terytorium wszystkich wyznaczonych przez
zgłaszającego państw oraz przesłanki, na podstawie których może nastąpić
orzeczenie o nieważności patentu europejskiego.
Postępowanie przed Europejskim Urzędem Patentowym wszczyna się przez złożenie
podania o udzielenie patentu europejskiego. O udzielenie patentu europejskiego
może ubiegać się każda osoba fizyczna lub prawna, uznana za taką na podstawie
prawa, któremu podlega. Jest to więc system otwarty, dostępny również dla
podmiotów pochodzących z państw nie związanych Konwencją. Ochronę można
uzyskać na rozwiązania nowe, charakteryzujące się odpowiednim poziomem
wynalazczym i nadające się do przemysłowego stosowania oraz nie podlegające
wymienionym w Konwencji wyłączeniom spod ochrony.
W postępowaniu przed Europejskim Urzędem Patentowym można wyróżnić
następujące etapy:
1) etap badania formalnego, kończący się publikacją zgłoszenia europejskiego,
2) etap badania mający na celu ustalenie, czy na wynalazek będący przedmiotem
zgłoszenia może zostać udzielony patent europejski, kończący się publikacją
wzmianki o udzieleniu patentu europejskiego i publikacją europejskiego opisu
patentowego,
3) etap tzw. postępowania sprzeciwowego, w przypadku wniesienia przez
jakąkolwiek osobę trzecią sprzeciwu w stosunku do udzielonego patentu
europejskiego.
Wynikiem postępowania sprzeciwowego może być utrzymanie patentu w mocy,
uchylenie patentu w całości lub w części lub utrzymanie patentu w postaci
zmienionej.
Od wszystkich decyzji wydanych w postępowaniu przed Europejskim Urzędem
Patentowym służy odwołanie. Uprawnionym do wniesienia odwołania w sprawie jest
każda strona postępowania, która uważa, że jej żądania nie zostały w decyzji
uwzględnione. Odwołania od decyzji wydawanych w trakcie postępowania można
wnieść z zasady jedynie wraz z odwołaniem od decyzji kończącej postępowanie w
sprawie (chyba że w samej decyzji przewidziano możliwość takiego odwołania).
Integralną część Konwencji stanowią, zgodnie z art. 164 ust. 1:
- Regulamin wykonawczy,
- Protokół w sprawie uznawania (dotyczący właściwości sądowej i uznawania
decyzji dotyczących prawa do udzielenia patentu europejskiego),
- Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów (dotyczy przywilejów
i immunitetów europejskiej organizacji patentowej),
- Protokół w sprawie centralizacji (dotyczący centralizacji europejskiego
systemu patentowego i jej wprowadzeniu),
- Protokół w sprawie interpretacji art. 69 (dotyczy interpretacji art. 69
Konwencji o udzielaniu patentów europejskich).
III. Przewidywane skutki prawne, gospodarcze, społeczne, finansowe i polityczne
1. Skutki prawne
Stosownie do obowiązującego stanu prawnego uzyskanie patentu w Polsce może
nastąpić jedynie przez wydanie decyzji w tej sprawie przez Urząd Patentowy
Rzeczypospolitej Polskiej, po przeprowadzeniu procedur przewidzianych w
ustawie Ś Prawo własności przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000 r. oraz w jej
aktach wykonawczych. Z chwilą przystąpienia do Konwencji o udzielaniu
patentów europejskich uzyskanie patentu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej będzie możliwe zarówno na drodze procedury krajowej, jak
i procedury przed Europejskim Urzędem Patentowym. Konwencja nie nakłada
bezpośrednio obowiązku na państwa strony do harmonizacji wewnętrznych
ustawodawstw patentowych.
Niemniej jednak zakres ochrony przedmiotowej przyznanej uprawnionemu na
podstawie patentu europejskiego musi być we wszystkich państwach stronach
taki sam jak patentu krajowego (patent europejski jest traktowany tak jak
patent krajowy), gdyż poziom ochrony jaki daje patent europejski ma mieć
charakter ponadterytorialny, niezależnie od tego, na jakie państwo został
on udzielony. Oznacza to w praktyce konieczność ujednolicenia
obowiązującego krajowego prawa patentowego. Ustawa Ś Prawo własności
przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000 r. spełniła te zadania. Obecnie
obowiązujące przepisy prawa patentowego zapewniają, że poziom ochrony
przyznany patentem krajowym nie odbiega od poziomu ochrony przyznanego
patentem europejskim. Należy podkreślić, że po zakończeniu procedury
związanej z udzieleniem patentu europejskiego, patent ten, z wyjątkiem
ściśle wskazanych kwestii, które są regulowane przez prawo konwencyjne,
podlega ustawodawstwu krajowemu i właściwe stają się wyłącznie organy
krajowe.
2. Skutki gospodarcze
Z chwilą przystąpienia Polski do Konwencji o udzielaniu patentów europejskich
można oczekiwać zwiększenia liczby patentów udzielonych na terytorium
Polski w trybie patentu europejskiego. Nastąpić to jednak może dopiero po 3-
4 latach od chwili przystąpienia, ze względu na czas trwania procedury
udzielenia patentu przed Europejskim Urzędem Patentowym. Nie można jednak
również wykluczyć spadku liczby zgłoszeń załatwianych przez Urząd Patentowy
w trybie procedury krajowej. Dotyczy to zarówno zgłoszeń zagranicznych,
które będą załatwiane w trybie patentu europejskiego, jak i w trybie EURO-
PCT.
W ostatnich latach liczba patentów udzielonych w Polsce wynosiła około 2600
rocznie. Liczba ta może ulec kilkukrotnemu zwiększeniu w przypadku
korzystania przez zgłaszających zagranicznych z procedury regionalnej, jaką
jest procedura europejska. Oznacza to, że może ona osiągnąć poziom podobny
jak w Hiszpanii, na terytorium której udziela się rocznie około 18 000
patentów europejskich. Włączając patenty udzielane na drodze procedury
krajowej, oznacza to, że liczba patentów udzielanych rocznie na terytorium
Polski może za 3-4 lat wynieść około 19 000.
Liczba zgłoszeń w ostatnich latach kształtowała się odpowiednio na
poziomie 6500-7200 rocznie (łącznie ze zgłoszeniami w trybie PCT, które
weszły w fazę krajową). Po przystąpieniu do Konwencji może ona ulec
znacznemu spadkowi, gdyż ochrona na wynalazki zagraniczne będzie uzyskiwana
w Polsce na drodze patentu europejskiego. Przewiduje się, że na drodze
procedury krajowej o patent ubiegać się będą jedynie zgłaszający krajowi i
to tylko ci, którzy pragną uzyskać ochronę jedynie na terytorium Polski.
Szacuje się, że po przystąpieniu do przedmiotowej Konwencji takich zgłoszeń
będzie około 1000 rocznie. Zmiany te spowodują widoczne zmniejszenie
obciążenia pracą Urzędu Patentowego po upływie czasu niezbędnego do
załatwienia zgłoszeń będących w toku rozpatrywania w chwili wejścia w życie
Konwencji. W tym samym okresie nastąpi jednak zwiększenie zakresu zadań
Urzędu, wynikających z obsługi administracyjnej związanej, między innymi, z
pełnieniem funkcji urzędu przyjmującego dla zgłaszających krajowych, którzy
ubiegają się o patent europejski, uzyskaniem przez zgłaszającego ochrony
tymczasowej na terenie Polski (wymóg udostępnienia do wiadomości publicznej
dostarczonego przez zgłaszającego tłumaczenia zastrzeżeń na język polski),
procedurą nadania mocy krajowej dla udzielonego patentu europejskiego
(publikacja tłumaczenia na język polski europejskiego opisu patentowego
oraz przyjmowanie opłat za ochronę i przekazywanie części tych opłat do
Europejskiego Urzędu Patentowego).
Przystępując do Konwencji, Polska uzyska automatycznie szeroki
i bezpłatny dostęp do najnowszej informacji o rozwiązaniach technicznych,
co ma istotne znaczenie dla rozwoju gospodarczego kraju. Polskie Ośrodki
Informacji Patentowej (aktualnie 16) zostaną włączone do sieci Patlib
(europejskie ośrodki informacji patentowej) i będą miały możliwość
uzyskania dofinansowania ze strony Europejskiego Urzędu Patentowego.
Obecnie ośrodki te, pomimo posiadania dobrze przygotowanej kadry, nie są w
stanie sprostać ani wymaganiom gospodarki, ani nauki ze względu na brak
odpowiednich środków technicznych.
3. Skutki społeczne
Zmniejszenie liczby zgłoszeń zagranicznych rozpatrywanych przez Urząd
Patentowy, zarówno tych, które są rozpatrywane obecnie w trybie krajowym,
jak i tych, które weszły w fazę krajową po zakończeniu procedury PCT,
będzie miało wpływ na zapotrzebowanie na usługi rzeczników patentowych,
gdyż zgłoszenia te, od momentu związania Polski Konwencją o udzielaniu
patentów europejskich, będą załatwiane przez Europejski Urząd Patentowy.
W ostatnich latach do Urzędu wpływało rocznie około 4500 - 4900 zgłoszeń
zagranicznych, w tym około 3500 - 3700 poprzedzonych procedurą PCT. W
sprawach tych istnieje obowiązek reprezentacji przed Europejskim Urzędem
Patentowym, który dotyczy osób fizycznych i prawnych nie mających miejsca
zamieszkania lub siedziby firmy na terytorium jednej z umawiających się
stron. Należy jednak podkreślić, że wybór pełnomocnika do reprezentowania
przed Europejskim Urzędem Patentowym zależy od zgłaszającego, w związku z
czym, polscy rzecznicy wpisani na listę przedstawicieli europejskich będą
posiadali takie same uprawnienia do reprezentacji jak rzecznicy innych
państw stron Konwencji.
4. Skutki finansowe
Urząd Patentowy w postępowaniu o udzielenie patentu pobiera od zgłaszających
opłaty na pokrycie kosztów tego postępowania, a po udzieleniu patentu opłaty
za utrzymanie patentu w mocy. Opłaty należą do przychodów budżetowych. Jak
wspomniano wyżej, po przystąpieniu do Konwencji, liczba zgłoszeń patentowych
ulegnie znacznemu zmniejszeniu, co w konsekwencji spowoduje mniejsze
przychody budżetowe z tego tytułu. Wzrosną natomiast wpływy z tytułu
pobieranych przez Urząd Patentowy opłat za utrzymanie patentów europejskich w
mocy na terytorium Polski i pomimo, że Urząd, stosownie do postanowień
Konwencji, zobowiązany będzie do przekazywania 50% tych opłat na rzecz
Europejskiej Organizacji Patentowej, to spodziewane kilkukrotne zwiększenie
liczby patentów może oznaczać wzrost dochodów budżetowych z tego tytułu, w
pełni rekompensujący, a nawet przewyższający, straty spowodowane spadkiem
liczby zgłoszeń patentowych. Ten wzrost dochodów będzie pochodził z opłat
uzyskiwanych od firm zagranicznych.
Przystąpienie do Konwencji oznacza konieczność jednorazowego wniesienia na
rzecz Europejskiej Organizacji Patentowej tzw. początkowego wkładu
finansowego, którego wysokość została obliczona przez Europejski Urząd
Patentowy i wynosi 1 700 EUR. Kwota ta powinna zostać sfinansowana ze
środków budżetowych.
5. Skutki polityczne
Poza zobowiązaniami wynikającymi z postanowień wspomnianego wyżej Układu
Europejskiego celowość i potrzebę związania Polski Konwencją o udzielaniu
patentów europejskich uzasadnia również fakt, że przynależność do Konwencji
i powołanej przez nią Europejskiej Organizacji Patentowej stanowi część
acquis communautaire, w związku z czym jej ratyfikacja stanowi niezbędny
element w staraniach Polski o członkostwo w Unii Europejskiej.
IV. Uzasadnienie trybu ratyfikacji Konwencji
Z faktu, że związanie Rzeczypospolitej Polskiej Konwencją o udzielaniu patentów
europejskich z dnia 5 października 1973 r.:
- dotyczy członkostwa w organizacji międzynarodowej, jaką jest Europejska
Organizacja Patentowa, oraz
- dotyczy spraw uregulowanych w ustawie Ś Prawo własności przemysłowej
i w ustawie o dokonywaniu europejskich zgłoszeń patentowych oraz skutkach
patentu europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej,
- dotyczy przywilejów i immunitetów Europejskiej Organizacji Patentowej i jej
funkcjonariuszy,
wynika, że ratyfikacja wyczerpuje przesłanki określone w art. 89 ust. 1 pkt 3 i
pkt 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., co
oznacza, że ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską Konwencji o udzielaniu
patentów europejskich wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie.
V. Środki prawne niezbędne do wykonania po ratyfikacji Konwencji
Wejście w życie Konwencji nie będzie wymagało uchwalenia dodatkowych przepisów
prawnych. Kwestie pozostawione przez Konwencję do decyzji umawiających się
stron zostały uregulowane w ustawie z dnia 14 marca 2003 r. o dokonywaniu
europejskich zgłoszeń patentowych oraz skutkach patentu europejskiego
w Rzeczypospolitej Polskiej. Dotyczy ona między innymi dokonywania
europejskich zgłoszeń patentowych w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej
Polskiej, warunków udzielenia ochrony tymczasowej, obowiązku wniesienia
tłumaczenia opisu patentowego na język polski oraz opłat za publikację opisu,
zabezpieczenia praw osób trzecich, wymagalności opłat za utrzymanie ochrony,
zamiany europejskiego zgłoszenia patentowego na zgłoszenie krajowe, czy
ochrony równoległej, które to kwestie nie są uregulowane w ustawie z dnia
30 czerwca 2000 r. Ś Prawo własności przemysłowej oraz przepisach
wykonawczych.
Nie przewiduje się zgłaszania tekstów zastrzeżeń, deklaracji lub sprzeciwów,
złożonych przez stronę polską, ani inne umawiające się strony.