P r o j e k t
U S T A W A
z dnia
o szczególnych uprawnieniach Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w spółkach
kapitałowych o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa
publicznego[1]
Art. 1. Ustawa określa szczególne uprawnienia Skarbu Państwa oraz ich
wykonywanie w spółkach kapitałowych lub grupach kapitałowych z ich udziałem,
zwanych dalej "spółkami", o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub
bezpieczeństwa publicznego i kryteria warunkujące uznanie spółek za istotne dla
porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego w rozumieniu prawa
wspólnotowego.
Art. 2. 1. Tak długo, jak Skarb Państwa bezpośrednio lub pośrednio
pozostaje akcjonariuszem lub wspólnikiem w spółce, minister właściwy do spraw
Skarbu Państwa może wyrazić sprzeciw wobec podjętej przez zarząd uchwały lub
innej dokonanej przez zarząd czynności prawnej, której przedmiotem jest
rozporządzenie składnikiem mienia spółki podstawowym z punktu widzenia
prowadzonej przez nią działalności. Sprzeciw dotyczy wyłącznie czynności prawnej
spółki o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa
publicznego, jeżeli czynność taka narusza porządek publiczny lub bezpieczeństwo
publiczne.
2. Sprzeciw obejmuje również uchwały walnego zgromadzenia albo zgromadzenia
wspólników dotyczące:
1) rozwiązania spółki,
2) przeniesienia siedziby spółki za granicę,
3) zmiany przedmiotu przedsiębiorstwa spółki,
4) zbycia albo wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego
zorganizowanej części oraz ustanowienia na nich ograniczonego
prawa rzeczowego
– jeżeli uchwała taka narusza porządek publiczny lub
bezpieczeństwo publiczne.
3. Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa wyraża sprzeciw, w formie decyzji
administracyjnej, zwanej dalej "decyzją", w terminie 14 dni roboczych od
uzyskania od obserwatora, o którym mowa w art. 5 ust. 1, informacji o dokonaniu
czynności prawnej, o której mowa w ust. 1 lub 2, jednak nie później niż w
terminie 21 dni roboczych od dokonania czynności prawnej. Spółka informuje
obserwatora o dokonaniu czynności prawnej niezwłocznie, jednak nie później niż w
terminie 3 dni roboczych od dokonania tej czynności.
4. Jeżeli dokonanie czynności prawnej, o której mowa w ust. 1, wymaga
uprzedniej uchwały obowiązek informacyjny, o którym mowa w ust. 3, powstaje dla
spółki z chwilą podjęcia tej uchwały.
5. Skutki czynności prawnej, o której mowa w ust. 1 lub 2, ulegają zawieszeniu:
1) na czas przysługujący ministrowi właściwemu do spraw Skarbu
Państwa na wniesienie sprzeciwu;
2) w razie złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy lub
zaskarżenia ostatecznej decyzji ministra właściwego do spraw
Skarbu Państwa na drodze sądowej do chwili zmiany decyzji,
jej uchylenia albo stwierdzenia nieważności decyzji.
6. W przypadku złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy termin na
załatwienie sprawy wynosi 14 dni roboczych od dnia otrzymania wniosku.
7. W przypadku zaskarżenia ostatecznej decyzji ministra właściwego do spraw
Skarbu Państwa sąd wyznacza rozprawę w terminie 14 dni od dnia wniesienia sprawy
przez stronę.
8. Ostateczna decyzja ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa o zgłoszeniu
sprzeciwu, w stosunku do której nie złożono wniosku o ponowne rozpatrzenie
sprawy, której nie zaskarżono lub której nie uchylono, skutkuje nieważnością
czynności prawnej od chwili jej dokonania. Dokonana czynność prawna, o której
mowa w ust. 1 lub 2, o której spółka nie powiadomiła w terminie określonym w
ust. 3, jest nieważna.
Art. 3. 1. Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa może wyrazić
sprzeciw w przypadku, gdy spółka, o której mowa w art. 8, ograniczy lub zmieni
rzeczywisty przedmiot swej działalności, a także wobec uchwały organu spółki
przewidującej zmianę przeznaczenia lub zaniechanie eksploatacji składnika mienia
spółki podstawowego z punktu widzenia kryteriów, o których mowa w art. 8 ust.
1, jeżeli zagraża to bezpośrednio porządkowi publicznemu lub bezpieczeństwu
publicznemu.
2. Spółka informuje ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa o wystąpieniu
zdarzeń, o których mowa w ust. 1, na zasadach określonych w art. 2 ust. 3.
3. Sprzeciw wydaje się w formie decyzji. Decyzja określa zakres obowiązku
kontynuacji dotychczasowej działalności spółki, a w razie potrzeby, także
odpowiedni termin przywrócenia dotychczasowej działalności przez spółkę.
Sprzeciw może być wydany przed zawiadomieniem przez obserwatora ministra
właściwego do spraw Skarbu Państwa o zdarzeniach, o których mowa w ust. 1.
4. Do zdarzeń, o których mowa w ust. 1, oraz do decyzji, o której mowa w ust.
3, stosuje się odpowiednio przepisy art. 2 ust. 4-8.
5. Do egzekucji obowiązków określonych w decyzji, o której mowa w ust. 3,
stosuje się przepisy Działu III ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968, z późn.
zm.)[2].
Art. 4. 1. Wydając decyzje, o których mowa w art. 2 ust. 3 i art. 3
ust. 3, minister właściwy do spraw Skarbu Państwa uwzględnia założenia polityki
państwa w dziedzinach życia społecznego lub gospodarczego posiadających istotne
znaczenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, o których
mowa w art. 11 ust. 1.
2. Podstawą decyzji ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, o których
mowa w art. 2 ust. 3 i art. 3 ust. 3, nie może być interes ekonomiczny państwa.
3. Do roszczeń o odszkodowanie z tytułu strat majątkowych poniesionych przez
spółki wskutek wydania przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa
zgodnych z prawem decyzji, o których mowa w art. 2 ust. 3 i art. 3 ust. 3,
stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 22 listopada 2002 r. o
wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu
nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (Dz. U. Nr 233, poz.
1955).
Art. 5. 1. W spółce, o której mowa w art. 8, minister właściwy do spraw Skarbu
Państwa może ustanowić jednego albo dwóch obserwatorów.
2. Uprawnienia i obowiązki obserwatora może wykonywać członek zarządu spółki
powołany przez Skarb Państwa, jeżeli na podstawie przepisów ustawy lub statutu
albo umowy spółki Skarb Państwa posiada uprawnienie do powołania członka zarządu
w spółce, o której mowa w art. 8.
3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, przepisu art. 7 ust. 1 i 2 nie stosuje się.
Art. 6. 1. Obserwatorowi, o którym mowa w art. 5 ust. 1, przysługuje
prawo żądania od organów spółki wszelkich dokumentów oraz wyjaśnień dotyczących
spraw, o których mowa w art. 2 ust. 1 i 2 oraz w art. 3 ust. 1.
2. Obserwator jest obowiązany do odbioru i analizy materiałów otrzymanych od
spółki oraz do przekazania ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa
otrzymanych materiałów wraz z pisemnym stanowiskiem odnośnie do ewentualnego
sprzeciwu oraz jego uzasadnieniem w terminie 4 dni roboczych od dnia przekazania
materiałów przez spółkę.
Art. 7. 1. Obserwatorem, o którym mowa w art. 5 ust. 1, jest mianowany
urzędnik służby cywilnej, mający uprawnienia do pełnienia funkcji członka rady
nadzorczej w spółce z udziałem Skarbu Państwa, określone w rozporządzeniu Rady
Ministrów wydanym na podstawie art. 12 ust. 7 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r.
o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397, z późn.
zm.)[3], posiadający doświadczenie niezbędne do prawidłowego wykonywania
uprawnień i obowiązków określonych w ustawie.
2. Obserwator z tytułu pełnionej funkcji otrzymuje wynagrodzenie z części
budżetu państwa, której dysponentem jest minister właściwy do ustanowienia
obserwatora, w wysokości jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku
poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
3. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb ustanawiania i
odwoływania obserwatorów, o których mowa w art. 5 ust. 1, sposób wykonywania
przez nich obowiązku monitorowania działalności spółki w zakresie, o którym mowa
w art. 2 ust. 1 i 2 i art. 3 ust. 1, oraz sposób i tryb zawiadamiania przez
spółkę obserwatora o dokonaniu czynności prawnych, o których mowa w art. 2 ust.
1 i 2, lub zdarzeń, o których mowa w art. 3 ust. 1.
Art. 8. 1. Szczególne uprawnienia Skarbu Państwa, o których mowa
w art. 2-6, przysługują Skarbowi Państwa wyłącznie w spółkach, mających
siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które:
1) wykonują działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii
elektrycznej, jeżeli łączny udział podmiotu lub grupy
kapitałowej z jego udziałem w ilości wytworzonej energii
elektrycznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przekracza
15%;
2) wykonują działalność operatora lub są właścicielami systemu
przesyłowego gazowego albo elektroenergetycznego, jeżeli
podmiot lub grupa kapitałowa z jego udziałem posiada lub
użytkuje ponad 50% sieci przesyłowej gazowej lub
elektroenergetycznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
3) zajmują się produkcją benzyn silnikowych lub oleju napędowego,
jeżeli łączny udział podmiotu lub grupy kapitałowej z jego
udziałem w produkcji tych paliw na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej przekracza 20%;
4) zajmują się transportem rurociągowym w zakresie ropy naftowej,
benzyn silnikowych lub oleju napędowego, jeżeli łączny udział
podmiotu lub grupy kapitałowej z jego udziałem w ogólnej
zdolności przesyłowej ropy naftowej, benzyn silnikowych lub
oleju napędowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
przekracza 50%;
5) zajmują się magazynowaniem i przechowywaniem towarów w zakresie
benzyn silnikowych, oleju napędowego, gazu ziemnego lub
podziemnym magazynowaniem ropy naftowej, jeżeli łączne
pojemności magazynowe podmiotu lub grupy kapitałowej z jego
udziałem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie
przechowywania benzyn silnikowych, oleju napędowego, gazu
ziemnego lub ropy naftowej przekraczają 30 dni konsumpcji tych
towarów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
6) zajmują się przeładunkiem towarów w portach morskich w zakresie
ropy naftowej i jej produktów, jeżeli łączny udział podmiotu
lub grupy kapitałowej z jego udziałem w zdolności do
przeładunku tych towarów na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej przekracza 50%;
7) zajmują się wydobywaniem węgla kamiennego lub gazu ziemnego,
jeżeli łączny udział podmiotu lub grupy kapitałowej z jego
udziałem w wydobyciu węgla kamiennego lub gazu ziemnego na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przekracza 50%;
8) samodzielnie lub w grupie kapitałowej są posiadaczami
infrastruktury telekomunikacyjnej umożliwiającej przesyłanie
sygnałów publicznej radiofonii i telewizji między nadawcą a
siecią nadajników na obszarze obejmującym co najmniej 70%
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
9) samodzielnie lub w grupie kapitałowej są posiadaczami
infrastruktury kolejowej stanowiącej co najmniej 50% tej
infrastruktury na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
2. W przypadku połączenia lub podziału spółek, o których mowa w ust. 1, Skarb
Państwa zachowuje szczególne uprawnienia w spółkach powstałych w wyniku takiego
połączenia lub podziału, jeżeli spełniają one kryteria określone w ust. 1.
3. Spółka powstała w wyniku podziału, o którym mowa w ust. 2, może wystąpić do
ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa o wyłączenie stosowania wobec niej
szczególnych uprawnień Skarbu Państwa określonych w ustawie, jeżeli straciła
istotne znaczenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego.
4. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, listę spółek o istotnym
znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego w terminie do
dnia 30 września każdego roku. Rada Ministrów ustala listę spółek, z
uwzględnieniem kryteriów określonych w ust. 1, na podstawie danych bazowych za
rok poprzedni, publikowanych lub udostępnionych przez: ministra właściwego do
spraw gospodarki, ministra właściwego do spraw transportu, Prezesa Głównego
Urzędu Statystycznego, Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki oraz Prezesa Urzędu
Regulacji Telekomunikacji i Poczty.
Art. 9. 1. W przypadku, o którym mowa w art. 8 ust. 3, wyłączenie
stosowania szczególnych uprawnień Skarbu Państwa następuje w drodze decyzji
administracyjnej ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa.
2. Określone w ustawie szczególne uprawnienia nie przysługują Skarbowi Państwa
w stosunku do spółek niewymienionych na liście, o której mowa w art. 8 ust 4, z
zastrzeżeniem art. 8 ust. 2.
Art. 10. W stosunku do spółek, w których prawa z akcji albo udziałów
należących do Skarbu Państwa wykonuje minister inny niż minister właściwy do
spraw Skarbu Państwa, szczególne uprawnienia Skarbu Państwa, określone
w ustawie, wykonuje ten inny minister.
Art. 11. 1. Rada Ministrów, na wniosek właściwego ministra, określa
założenia polityki Państwa w dziedzinach życia społecznego lub gospodarczego
posiadających istotne znaczenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa
publicznego.
2. Założenia polityki państwa, o których mowa w ust. 1, są ogłaszane, w drodze
obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".
Art. 12. W ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o publicznym
obrocie papierami wartościowymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447, z późn.
zm.)[4] w art. 161c w ust. 1 w pkt 1 dodaje się lit. e w brzmieniu:
,,e) obserwatorzy, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia
... o szczególnych uprawnieniach Skarbu Państwa oraz ich
wykonywaniu w spółkach kapitałowych o istotnym znaczeniu dla
porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego (Dz. U.
Nr ..., poz. ...), lub".
Art. 13. W ustawie z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych
(Dz. U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.)[5], wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 4 dodaje się § 3-5 w brzmieniu:
"§ 3. W przypadku gdy dwie spółki handlowe dysponują wzajemnie
większością głosów obliczoną zgodnie z § 1 pkt 4 lit. a,
za spółkę dominującą uważa się spółkę handlową, która
posiada większy procent głosów na zgromadzeniu wspólników
albo walnym zgromadzeniu drugiej spółki (spółki zależnej).
W przypadku gdy każda ze spółek handlowych posiada równy
procent głosów na zgromadzeniu wspólników albo walnym
zgromadzeniu drugiej spółki, za spółkę dominującą uważa się
tę spółkę, która wywiera wpływ na spółkę zależną także na
podstawie powiązania przewidzianego w § 1 pkt 4 lit. b-f.
§ 4. W przypadku gdy stosując kryteria przewidziane w § 3,
nie można ustalić stosunku dominacji i zależności między
dwiema spółkami handlowymi, za spółkę dominującą uważa się
tę spółkę handlową, która może wywierać wpływ na inną
spółkę na podstawie większej liczby powiązań, o których
mowa w § 1 pkt 4 lit. b-f.
§ 5. W przypadku niemożności ustalenia na podstawie § 3 i 4,
która ze spółek jest spółką dominującą, obie spółki są
spółkami wzajemnie dominującymi i zależnymi.";
2) art. 411 otrzymuje brzmienie:
,,Art. 411 § 1. Akcja daje prawo do jednego głosu na walnym
zgromadzeniu.
§ 2. Prawo głosu przysługuje od dnia pełnego pokrycia
akcji, chyba że statut stanowi inaczej.
§ 3. Statut może ograniczyć prawo głosu akcjonariuszy
dysponujących powyżej jednej piątej ogółu głosów w
spółce. Ograniczenie to może dotyczyć wyłącznie
wykonywania prawa głosu z akcji przekraczających
limit głosów określony w statucie.
§ 4. Statut może przewidywać także kumulację głosów
należących do akcjonariuszy, między którymi istnieje
stosunek dominacji lub zależności w rozumieniu
niniejszej lub odrębnej ustawy, a także określać
zasady redukcji głosów. W takim przypadku do głosów
z akcji spółki dominującej dolicza się głosy z akcji
spółki lub spółdzielni zależnej.";
3) w art. 625 § 2 otrzymuje brzmienie:
,,§ 2. Przepis § 1 traci moc z dniem przystąpienia
Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. Od dnia
przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii
Europejskiej w statutach spółek, w których akcjonariuszem
jest Skarb Państwa, dopuszcza się uprzywilejowanie akcji
lub udziałów Skarbu Państwa w sprawach, o których mowa
w art. 351-354.".
Art. 14. Rozporządzenie, o którym mowa w art. 8 ust. 4, zostanie wydane
po raz pierwszy nie później niż po upływie 4 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy
w oparciu o dane bazowe za 2003 r.
Art. 15. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 marca 2005 r., z wyjątkiem
art. 14, który wchodzi w życie z dniem ogłoszenia ustawy.
_____________________________
[1] Niniejszą ustawą zmienia się ustawy: ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. –
Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ustawę z dnia 15 września
2000 r. – Kodeks spółek handlowych.
[2] Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z
2002 r. Nr 113, poz. 984, Nr 127, poz. 1090, Nr 141, poz. 1178, Nr 153, poz.
1271, Nr 169, poz. 1387, Nr 199, poz. 1672, Nr 200, poz. 1679 i Nr 216, poz.
1824, z 2003 r. Nr 80, poz. 718, Nr 135, poz. 1268, Nr 137, poz. 1302, Nr 193,
poz. 1884, Nr 217, poz. 2124 i Nr 228, poz. 2255 oraz z 2004 r. Nr 68, poz.
623, Nr 91, poz. 870 i 871, Nr 96, poz. 959 i Nr 116, poz. 1203.
[3] Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z
2002 r. Nr 240, poz. 2055, z 2003 r. Nr 60, poz. 535 i Nr 90, poz. 844 oraz z
2004 r. Nr 6, poz. 39, Nr 116, poz. 1207 i Nr 123, poz. 1291.
[4] Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z
2002 r. Nr 240, poz. 2055, z 2003 r. Nr 50, poz. 424, Nr 84, poz. 774, Nr 124,
poz. 1151, Nr 170, poz. 1651 i Nr 223, poz. 2216 oraz z 2004 r. Nr 64, poz.
594, Nr 91, poz. 871, Nr 96, poz. 959, Nr 116, poz. 1205 i Nr 146, poz. 1546.
[5] Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 102, poz.
117 oraz z 2003 r. Nr 49, poz. 408 i Nr 229, poz. 2276.
UZASADNIENIE
1. Celem projektowanych zmian ustawowych jest uregulowanie szczególnych
uprawnień Skarbu Państwa w spółkach o istotnym znaczeniu dla porządku
publicznego lub bezpieczeństwa publicznego.(1)
Zgodnie z projektem ustawy Skarb Państwa będzie mógł realizować specjalne
uprawnienia jedynie w podmiotach, spełniających kryteria, określone w art. 8
ust. 1, które prowadzić będą działania w jednoznacznie zdefiniowanych
sektorach gospodarki. Przepis ten w pełni realizuje zasadę przejrzystości –
jedno z kryteriów warunkujących zgodność proponowanego w ustawie instrumentu
z prawem wspólnotowym. Jednocześnie projektodawca, wykorzystując
dotychczasowe orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS), w
tym w szczególności orzeczenie w sprawie Commission v. Belgium, sprawa sygn.
akt C-503/99 z 2002 r.(2), opiera się na jednoznacznie określonych warunkach
dopuszczających stosowanie specjalnych uprawnień w konkretnych sektorach
(udział w rynku, procent terytorium kraju).
W orzeczeniu zapadłym przeciwko Hiszpanii (Commission v. Spain – sprawa sygn. akt C-
463/00 z 2003 r.) ETS wymienił spółki pełniące znaczną rolę w organizacji
infrastruktury transportowo-zaopatrzeniowej oraz w produkcji produktów
naftowych i energii elektrycznej, jak również spółki telekomunikacyjne, jako
przedsiębiorstwa, które mogą być uznane za dostawców towarów i usług o
strategicznym znaczeniu dla państwa członkowskiego. Uprawnienia takie są
uzasadnione w celu zagwarantowania dostaw energii w przypadku kryzysu, a cel
ten jest usprawiedliwiony realizacją przez państwo obowiązku zagwarantowania
bezpieczeństwa publicznego, o którym mowa w art. 58 ust. 1b Traktatu
ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE). Pełna lista spółek spełniających
wymienione kryteria została przedstawiona w punkcie 2 uzasadnienia.
Należy zaznaczyć, że ustawa w proponowanym kształcie wyczerpuje całkowicie zakres
przedmiotowy dopuszczalnych przez Komisję Europejską specjalnych uprawnień
Skarbu Państwa i jednocześnie jest optymalnym rozwiązaniem z punktu widzenia
interesów Skarbu Państwa. Ewentualne modyfikacje proponowanej ustawy nie
powinny zmierzać w kierunku poszerzania zakresu podmiotowego i przedmiotowego
uregulowanych w projekcie specjalnych uprawnień, bowiem takie zmiany będą
skutkowały naruszeniem prawa wspólnotowego, a tym samym niezwłoczną
interwencją Komisji Europejskiej, która wystąpi w trybie przewidzianym w art.
226 TWE o ich modyfikację. W wypadku niedostosowania się do wymagań Komisji
Europejskiej, sprawa zostanie skierowana do ETS (który w omawianych
precedensach nakazał zmianę kwestionowanych uprawnień).
Z wyroku ETS w sprawie C-503/99 (w którym zakres dopuszczalnych uregulowań
prawnych, ustanawiających mechanizm "złotej akcji" został najprecyzyjniej
określony), a także z pozostałych orzeczeń ETS dotyczących przedmiotowej
problematyki jednoznacznie wynika, że stosowanie specjalnych uprawnień w
sektorach innych niż strategiczne, może być poważnie utrudnione i narażone na
orzeczenie o ich niezgodności z prawem wspólnotowym. W sprawie Commission v.
Portugal C-367/98 z 2002 r., ETS np. zakwestionował przypadek stosowania
"złotej akcji" w spółkach sektora finansowego, ubezpieczeniowego i
transportowego, gdyż nie spełniały one m.in. warunku dotyczącego aktywności w
obszarach świadczenia usług użyteczności publicznej lub natury strategicznej
(wrażliwej).
Dotychczas ETS uznał zasadność instrumentu "złotej akcji" jedynie w przypadku
2 konkretnych spółek (Distrigaz i Societe Nationale de Transport par
Canalisation – C-503/99), a nie całych sektorów.
Z uwagi na powyższe, projektodawca ze szczególną dbałością sformułował
kryteria dla podmiotów, wobec których będą stosowane przepisy ustawy, celem
uniknięcia poszerzania listy o takie spółki, które nie będą wypełniać
przesłanek ustawowych określonych w art. 8 ust. 1, i tym samym nie będą miały
istotnego wpływu na porządek publiczny lub bezpieczeństwo publiczne w
rozumieniu TWE i orzecznictwa ETS.
2. Obecnie kryteria z art. 8 ust 1 spełniają następujące spółki:
A. Przedsiębiorstwa zajmujące się wydobyciem, wytwarzaniem i składowaniem
paliw:
1) Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie;
2) Grupa LOTOS S.A. w Gdańsku;
3) Naftobazy Sp. z o.o. w Warszawie;
4) Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A. w Płocku;
5) Kompania Węglowa S.A. w Katowicach.
B. Przedsiębiorstwa działające na rzecz przesyłu surowców energetycznych
(węgla, gazu i produktów naftowych), wytwarzania energii elektrycznej oraz
infrastruktury kolejowej:
1) Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. w Warszawie;
2) PSE – Operator Sp. z o.o. w Warszawie;
3) PGNiG-Przesył Sp. z o.o. w Warszawie;
4) PERN "Przyjaźń" S.A. w Płocku;
5) Przedsiębiorstwo Przeładunku Paliw Płynnych "Naftoport" Sp. z o.o. w
Gdańsku;
6) PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie jako zarządca
infrastruktury kolejowej;
7) Południowy Koncern Energetyczny S.A. w Katowicach;
8) BOT Górnictwo i Energetyka S.A. w Łodzi.
C. Przedsiębiorstwa działające w sektorze łączności:
TP Emitel Sp. z o.o. jako główny operator przesyłania sygnałów publicznej
radiofonii i telewizji.
3. Projekt przewiduje, że w przypadku połączenia lub podziału spółek
zdefiniowanych w art. 8 ust. 1 projektu ustawy i wymienionych
w rozporządzeniu Rady Ministrów Skarb Państwa zachowuje szczególne
uprawnienia w spółkach powstałych w wyniku takiego połączenia lub podziału.
Zgodnie z art. 8 ust. 3 projektu, spółka, która straciła istotne znaczenie
dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, może wystąpić do
Ministra Skarbu Państwa o wyłączenie wobec niej szczególnych uprawnień Skarbu
Państwa.
4. Projekt zakłada, że nowa instytucja specjalnych uprawnień państwa powinna być
unormowana nie w Kodeksie spółek handlowych, lecz w odrębnej ustawie, gdyż
jej materia odbiega od uprawnień Skarbu Państwa określonych w art. 625 § 1-3
K.s.h. Obowiązujące przepisy nie uwzględniają najnowszego orzecznictwa ETS i
koncentrują uwagę na akcjach uprzywilejowanych oraz uprawnieniach przyznanych
Skarbowi Państwa osobiście (art. 354 K.s.h.), podczas gdy najbardziej istotny
precedens w Unii Europejskiej wskazuje, że państwo członkowskie ma największe
możliwości zachowania wpływu na strategiczne spółki w drodze prawa weta,
wykonywanego w formie decyzji administracyjnej, wykorzystując rekomendacje
ustanowionych przez siebie obserwatorów, mających prawo żądania od organów
spółki wszelkich dokumentów oraz wyjaśnień dotyczących spraw, o których mowa
w art. 2 ust. 1 i 2 oraz w art. 3 ust. 1 projektowanej ustawy.
5. Projekt zawiera także propozycje modyfikacji art. 4 i 411 K.s.h., które mają
na celu ochronę spółki przed tzw. "wrogim przejęciem". Instrument ten otwiera
przed Skarbem Państwa perspektywy zachowania wpływu na te spółki, w których
Państwo pragnie zachować znaczny, aczkolwiek nie większościowy pakiet akcji,
dążąc jednocześnie do zapewnienia w spółce w miarę rozproszonego
akcjonariatu. Ceną za takie rozwiązanie jest jednak rozszerzenie odstępstw od
zasady "jedna akcja jeden głos" w art. 411 K.s.h. Odstępstwo w postaci
ograniczeń prawa głosu (voting caps) toleruje jednak dotąd wiele państw Unii
Europejskiej. Oczekuje się jednak, że Komisja Europejska i inwestorzy
instytucjonalni mogą w przyszłości zakwestionować takie ograniczenia,
zwłaszcza, jeżeli ich beneficjentem jest wyłącznie Skarb Państwa lub
kontrolowany przez niego podmiot. Komisja Europejska podjęła już pierwszą
próbę w tym zakresie, kwestionując ograniczenia prawa głosu wspólników w
spółce Volkswagen Gmbh, które nie dotyczy rządu krajowego (Dolnej Saksonii)
(komunikat prasowy Komisji Europejskiej z dnia 13 października 2004 r.).
Jest to przywilej podobny do rozwiązania przegłosowanego na ostatnim WZA
ORLEN S.A. w interesie grupy spółek Skarbu Państwa (uchwała walnego
zgromadzenia w tej sprawie została zaskarżona). Z tych względów Skarb Państwa
powinien w przyszłości korzystać z ograniczeń prawa głosu bez przywilejów,
które mogą być uznane za sprzeczne z art. 20 K.s.h. i art. 56 TWE.
Instytucję ograniczania prawa głosu przy zastosowaniu zasady kumulacji głosów
spółek należących do jednej grupy kapitałowej Skarb Państwa może
wykorzystywać w strategicznych spółkach, w których zachowa pakiet 15-20%
głosów.
6. Propozycja wprowadzenia szczególnych uprawnień określonych w art. 2-6
projektu ustawy jest podyktowana tym, że nowe uregulowanie specjalnych
uprawnień państwa, które jest wzorowane na ustawodawstwie belgijskim nie jest
powiązane z przepisami art. 351-354 K.s.h. (akcjami uprzywilejowanymi i
uprawnieniami przyznanymi akcjonariuszowi osobiście), lecz wprowadza
całkowicie nowe rozwiązanie, wykorzystujące instytucje prawa cywilnego i
administracyjnego. Projekt nie kopiuje metody przyjętej w Belgii między
innymi dlatego, że wydawanie odrębnych ustaw lub rozporządzeń dla każdej ze
spółek uznanych za istotne z punktu widzenia interesu publicznego byłoby
uciążliwe i tryb taki nie jest bynajmniej wymagany przez prawo unijne.
7. Przepisy art. 2 projektu ustawy zakładają, że ministrowi reprezentującemu
Skarb Państwa w spółce przysługują przede wszystkim uprawnienia władcze (iure
imperii) w postaci prawa weta wobec określonych uchwał organów spółek o
istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego.
Właściwy minister wykonuje prawo weta wobec uchwał i innych czynności
prawnych organów spółki kapitałowej w drodze decyzji administracyjnej.
Zapewniona jest w ten sposób kontrola sądowa.
8. Tak ukształtowana instytucja szczególnych uprawnień Skarbu Państwa
jest niezależna od liczby akcji posiadanych przez Skarb Państwa w spółce –
jednakże trwa tak długo, jak długo Skarb Państwa posiada co najmniej jedną
akcję w spółce (por. art. 2 ust. 1 zdanie 1 projektu ustawy). Minister
właściwy do spraw Skarbu Państwa może ustanowić dla takiej spółki do dwóch
obserwatorów, niezależnie od liczby przysługujących mu akcji. Obserwatorzy
mogą żądać od organów spółki wszelkich dokumentów oraz wyjaśnień jedynie w
odniesieniu do określonych w projekcie czynności prawnych oraz działań albo
zaniechań spółki, jeżeli czynność taka narusza interes Państwa lub ważny
interes publiczny.
9. Kierując się w szczególności wskazówkami, które zawiera wyrok ETS w sprawie
C-503/99, przepis art. 2 projektu przewiduje:
– wyłącznie następczą kontrolę określonych czynności prawnych lub decyzji
biznesowych spółki (art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1 projektu),
– bardzo krótki okres wykonywania prawa weta przez ministra właściwego do
spraw Skarbu Państwa (art. 2 ust. 3 projektu)(3)
– kontrolę sądową decyzji w sprawie weta wskutek możliwości zaskarżenia
decyzji ministra na drodze sądowej.
10. Projekt zakłada wydanie rozporządzenia Rady Ministrów (art. 7 ust. 3), które
określi m.in.: tryb ustanawiania i odwoływania obserwatorów, sposób
wykonywania przez nich obowiązku monitorowania działalności spółki oraz
sposób zawiadamiania przez spółkę obserwatora o zaistnieniu zdarzeń, wobec
których przysługuje prawo weta. Projekt przewiduje, że obserwatorów, co do
zasady, ustanawiać będzie minister właściwy do reprezentowania Skarbu
Państwa, jako akcjonariusza spółki, wobec której stosuje się uprawnienia
określone w ustawie. Obserwatorami będą mianowani urzędnicy służby cywilnej
posiadający określone w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji
kwalifikacje do pełnienia funkcji członka rady nadzorczej w spółce z udziałem
Skarbu Państwa. Obserwatorzy będą otrzymywać wynagrodzenie z tej części
budżetu państwa, której dysponentem jest minister ustanawiający obserwatora.
Rozwiązanie takie zapewnia dobór wykwalifikowanych i bezstronnych kandydatów
do pełnienia odpowiedzialnej funkcji obserwatora.
Wzorując się na rozwiązaniach belgijskich obserwatorzy ustanowieni przez
ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa powinni być zobowiązani do
występowania z wnioskiem o skorzystanie lub zaniechanie wykonywania prawa
weta przez właściwego ministra wraz z uzasadnieniem merytorycznym wniosku.
11. Z przepisu art. 2 ust. 3 projektu wynika, że obowiązek zawiadomienia
o dokonaniu czynności prawnych, o których mowa w ust. 1 lub 2, spoczywa na
spółce. Zawiadomienie składać będzie zarząd in corpore za pośrednictwem
ustanowionego obserwatora Skarbu Państwa. Rozwiązanie to stanowi pewne
odstępstwo od wzorca belgijskiego, lecz nie można go uznać za zbyt uciążliwe
dla spółki, która zyskuje możliwość samodzielnego poinformowania o swoich
zamiarach biznesowych i ich przewidywanych skutkach, zaś minister uzyskuje
dodatkową opinię wraz z propozycją dalszego postępowania od obserwatora.
Minister i spółka unikają w ten sposób wydania decyzji opartych wyłącznie na
informacjach zdobytych samodzielnie przez obserwatora. Zwłoka spółki w
wykonaniu tego obowiązku pociąga za sobą nieważność czynności prawnej ex lege
(art. 2 ust. 8).
12. Zgodnie z art. 2 ust. 3 projektu ustawy, minister właściwy do spraw Skarbu
Państwa będzie miał możliwość wyrażenia sprzeciwu wobec uchwały lub innej
czynności prawnej dokonanej przez organ spółki w terminie 14 dni od chwili
uzyskania od obserwatora informacji o dokonaniu czynności prawnej, lecz nie
później niż w terminie 21 dni od chwili dokonania czynności prawnej przez
spółkę. ETS podkreśla, że prawo weta nie powinno ingerować nadmiernie w
czynności biznesowe spółki. Okoliczność, że władze belgijskie mają 8 dni
roboczych na zajęcie stanowiska w jednej ze spółek, w której ustanowiły dla
państwa specjalne uprawnienia (SNTC), stanowiła ważny argument za
dopuszczalnością takiej instytucji (zachowanie zasady proporcjonalności). W
przypadku drugiej spółki (Distrigaz) termin ten wynosił 21 dni.
13. Wzorem ustawodawstwa belgijskiego przepisy art. 3 ust. 1 i 3 przyznają
ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa prawo weta także wobec decyzji
biznesowych spółki o ograniczeniu faktycznie wykonywanego przedmiotu
działalności spółki, w szczególności decyzji gospodarczych o zmianie
przeznaczenia lub zaniechaniu eksploatacji składnika mienia spółki
podstawowego z punktu widzenia prowadzenia działalności, o której mowa w art.
8 ust. 1 ustawy, jeżeli zagraża to bezpośrednio porządkowi publicznemu lub
bezpieczeństwu publicznemu. Spółka może dokonać takich aktów nawet bez
uchwały zarządu. Dlatego projekt nie mówi w tym przypadku o wykonywaniu weta
wobec czynności prawnej, lecz o zdarzeniu powodującym konkretny skutek.
Uwzględniając okoliczność, że np. decyzja biznesowa o zmianie przeznaczenia
istotnego składnika mienia przedsiębiorstwa poprzedzi z reguły uchwała
zarządu lub innego organu, przepis art. 3 ust. 4 przewiduje, że do takiej
decyzji spółki i decyzji administracyjnej ministra reprezentującego Skarb
Państwa w spółce o wykonaniu prawa weta stosuje się odpowiednio przepisy
art. 2 ust 4-8. W art. 3 ust. 3 projektu przewidziano jednakże możliwość
wydania decyzji o sprzeciwie wobec niektórych decyzji biznesowych spółki
zanim zawiadomi ona oficjalnie o tym ministra. Bez tego przepisu spółkę,
która zaniechałaby istotnej części swojej działalności, mającej doniosłość
dla interesu publicznego, nie dotykałaby istotna sankcja. Sankcja
nieważności, przewidziana w art. 2 ust. 8 projektu, dotyczy jedynie czynności
prawnych.
14. Kompromisem między postulowaną przez Radę Legislacyjną, Rządowe Centrum
Legislacji i Radę Przedsiębiorczości zasadą przyznania pełnego odszkodowania
na zasadach Kodeksu cywilnego a stanowiskiem Ministerstwa Finansów i Urzędu
Regulacji Energetyki optujących za całkowitym wyłączeniem odpowiedzialności
Skarbu Państwa za zgodne z prawem decyzje organu administracji publicznej
jest treść art. 4 ust. 3. Zgodnie z projektem do ewentualnych roszczeń o
odszkodowanie z tytułu strat majątkowych poniesionych przez spółki objęte
przepisami ustawy wskutek wydania przez ministra właściwego do spraw Skarbu
Państwa zgodnych z prawem decyzji, o których mowa w art. 2 ust. 3 i art. 3
ust. 3 projektu, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 22 listopada
2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia
w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (Dz. U.
Nr 233, poz. 1955). Ustawa z dnia 22 listopada 2002 r. jest utrwalonym w
systemie prawnym Rzeczypospolitej Polskiej aktem prawnym dotyczącym sytuacji
ograniczenia praw i wolności w interesie publicznym. Ogranicza też
odszkodowanie do wysokości poniesionych strat, wyłączając możliwość
odszkodowania z tytułu lucrum cessans (ewentualnych utraconych korzyści).
Przepis art. 4 ust. 3 projektu ustawy, wprowadzając zasadę odszkodowania
Skarbu Państwa za zgodne z prawem decyzje z ograniczeniem ich wysokości do
rzeczywiście poniesionej straty, konsumuje problemy wysokości odszkodowania i
możliwości ich dochodzenia. Źródłem finansowania odszkodowań będzie przyznany
ustawą budżetową limit środków na funkcjonowanie urzędu ministra
reprezentującego Skarb Państwa w spółce, której to odszkodowanie dotyczy.
Wydatki na odszkodowania nie wpłyną na wzrost wydatków budżetowych.
15. Przepisy art. 2 i art. 3 dotyczą spółek kapitałowych, a więc zarówno spółki
akcyjnej, jak i spółki z o.o., a w przyszłości także spółki europejskiej.
16. Orzekając w sprawie belgijskich specjalnych uprawnień ETS pozytywnie ocenił
okoliczność, że weto właściwego ministra powinno zawierać wyczerpujące
uzasadnienie decyzji (jej podstawę faktyczną i prawną) oraz możliwość
odwołania od niej do sądu. Powyższe wymogi zapewniają postanowienia Kodeksu
postępowania administracyjnego dotyczące uzasadnienia decyzji
administracyjnych i ogólne przepisy o ich zaskarżaniu na drodze
administracyjnej i sądowej. Pozostałe precedensy w sprawie specjalnych
uprawnień państwa akcentują jeszcze silniej obowiązek zapewnienia dostępu
inwestorom do opublikowanych przez państwo kryteriów wyrażania sprzeciwu.
Rząd Belgii powołał się skutecznie na istnienie dyrektyw polityki
energetycznej państwa (guidelines for the country’s energy policy), których
naruszenie przez spółkę stanowi podstawę interwencji właściwego ministra przy
zastosowaniu specjalnych uprawnień.(4) Przepisy projektu ustawy odwołują się w
tym zakresie do stosowania kryteriów określonych w art. 8 ust. 1 z
uwzględnieniem założeń polityki państwa w dziedzinach życia społecznego lub
gospodarczego posiadających istotne znaczenie dla porządku publicznego lub
bezpieczeństwa publicznego (por. art. 4 ust. 1). Dokumenty te powinny mieć
rangę podobną do założeń polityki energetycznej, których przyjęcia wymagają
określone przepisy ustawowe (vide: art. 13 Prawa energetycznego). W tych
przypadkach, w których brak jest analogicznych dyspozycji w odniesieniu do
objętego monitoringiem państwa sektora gospodarczego, koniecznym było
zastrzeżenie w art. 4 ust. 2 projektu ustawy o szczególnych uprawnieniach
Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w spółkach kapitałowych o istotnym
znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, że
podstawą administracyjnej interwencji ministra właściwego do spraw Skarbu
Państwa nie może być interes ekonomiczny państwa.
17. Obserwatorzy ustanowieni przez ministra reprezentującego Skarb Państwa w
spółce nie będą mogli swobodnie ujawniać poufnych informacji stanowiących
tajemnicę przedsiębiorstwa. Takie działanie stanowiłoby naruszenie wielu
przepisów prawa karnego i cywilnego, np. spółka mogłaby wytoczyć powództwo na
podstawie art. 415 K.c. albo art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji. Obserwator ustanowiony przez ministra reprezentującego Skarb
Państwa w spółce, ujawniający lub wykorzystujący tajemnicę przedsiębiorstwa,
mógłby również odpowiadać karnie na mocy art. 23 powołanej ustawy oraz art.
266 § 1 K.k. Ujawnienie poufnej informacji w obrocie papierami wartościowymi
podlega grzywnie do 2 mln zł i karze pozbawienia wolności do lat 3.
Wykorzystanie takiej informacji podlega grzywnie do 5 mln zł i karze
pozbawienia wolności do lat 5. Co ważniejsze, Skarb Państwa ponosi
odpowiedzialność za bezprawne wyrządzenie szkody przez osoby działające na
zlecenie organów władzy i administracji państwowej (art. 417 K.c.). Jest to
odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Odszkodowanie od Skarbu Państwa stanowi
bardziej realne zabezpieczenie spółki przed potencjalną szkodą, niż
dochodzenie rekompensaty od osoby fizycznej.
18. Zmiany w art. 625 K.s.h. zmierzają w dwóch kierunkach. Po pierwsze,
projekt znosi nadmierną dyskryminację Skarbu Państwa, jako akcjonariusza
(wspólnika) w odniesieniu do akcji (udziałów) uprzywilejowanych i uprawnień
o charakterze osobistym (art. 354 K.s.h.). W świetle projektu przyznanie
Skarbowi Państwa wymienionych przywilejów korporacyjnych podlegać będzie
ogólnym zasadom i nie jest konieczne, aby przemawiał za tym ważny interes
publiczny, jak tego wymaga obecnie art. 625 § 2 K.s.h. Proponowane
rozwiązanie nie jest sprzeczne z prawem unijnym, które – co do zasady –
zachowuje postawę neutralności wobec różnych form własności w państwach
członkowskich. Zasadę równego traktowania podmiotów gospodarczych niezależnie
od formy własności wywodzi się również z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Po
drugie, zmiany w przepisach art. 411 K.s.h. mają na celu wyraźne
usankcjonowanie instytucji kumulacji głosów w ramach zgrupowania spółek
kontrolowanego przez spółkę dominującą. Przepis § 4 tego artykułu przewiduje,
że statut może przewidywać kumulację głosów spółki "dominującej" i jej spółek
lub spółdzielni "zależnych", zarówno w rozumieniu art. 4 § 1 K.s.h., jak i
odrębnych ustaw (np. Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi).
19. Pojęcie stosunku dominacji (zależności), określone w art. 4 § 1 pkt 4
K.s.h., stwarza trudności w praktyce, w przypadku gdy dwie spółki pozostają
ze sobą we wzajemnym stosunku dominacji (zależności). W celu zredukowania
liczby takich sytuacji proponuje się, wzorem § 19 ust. 2 i 3 niemieckiej
Aktiengesetz, aby wprowadzić trzy nowe reguły kolizyjne, redukujące liczbę
przypadków wzajemnej dominacji (zależności). W przeciwieństwie do ustawy
niemieckiej projekt przewiduje, że ustalenie stosunku dominacji (zależności)
nie wymaga badania, który podmiot w konkretnej sytuacji wywiera de facto
decydujący wpływ. Projekt zakłada, że ustalenie stosunku zależności następuje
wyłącznie na podstawie nie podlegającego obaleniu domniemania (presumptio
iuris ac de iure) przewidzianego przez ustawodawcę. Uzupełnienie art. 4
K.s.h. o § 3-5 usunie zdecydowaną większość problemów związanych ze
stosowaniem art. 411 i art. 387 § 3 K.s.h. w razie występowania zjawiska
wzajemnej dominacji na podstawie art. 4 § 1 pkt. 4f).
20. Projekt ustawy jest oparty na założeniu, że Skarb Państwa może również
korzystać ze szczególnych uprawnień przewidzianych w art. 351-354 K.s.h. na
zasadach ogólnych przewidzianych w K.s.h., ze szczególnym uwzględnieniem
ograniczeń płynących z art. 20 i art. 354 § 3 K.s.h. W tym celu projekt
wyprowadza korektę przewidzianą w § 2 art. 625 K.s.h.
___________________________
(1) Por. art. 58 (i) (b) i 296 TWE oraz Komunikat Komisji Europejskiej o
niektórych aspektach prawnych inwestycji w ramach UE nr 97/c/220/06.
(2) Belgijskie dekrety dotyczące spółek Distrigaz oraz SNTC są jedynymi "złotymi
akcjami", które zostały uznane za zgodne z TWE przez ETS, mimo że były
kwestionowane przez Komisję Europejską.
(3) Komisja Europejska zaskarżyła m.in. postanowienie dekretu z dnia 16 czerwca
1994 r. w sprawie spółki Distrigaz, który przewidywał, że prawo weta dotyczy
wszelkich decyzji rady dyrektorów i komitetu zarządzającego spółki sprzecznych
z interesem narodowym w sektorze energetycznym. ETS przeciwstawił wprawdzie
uzasadnione weto wobec decyzji biznesowych organów zarządczych spółki w
precedensie belgijskim kompetencjom organów rządu hiszpańskiego obejmujących
także uchwały walnego zgromadzenia w sprawach np. łączenia i podziału spółek
oraz ich rozwiązania, jednak uznał hiszpańskie "złote akcje" za sprzeczne z
art. 56 TWE przede wszystkim z uwagi na brak przejrzystych kryteriów
interwencji państwa. Tymczasem niniejszy projekt przewiduje bardziej
precyzyjne kryteria ingerencji publiczno-prawnej niż dekrety belgijskie (por.
art. 5841 § 1 i 2 oraz art. 5842 § 1-2 projektowanych przepisów K.s.h.), gdyż
wymienia taksatywnie czynności prawne i decyzje biznesowe podlegające prawu
weta.
(4) Pkt 19 i 39 orzeczenia w sprawie C-503/99.
Ocena skutków regulacji
Stosunek do przepisów prawa Unii Europejskiej
Projekt ma doprowadzić do wprowadzenia do krajowego porządku prawnego
instrumentów umożliwiających zapewnienie ochrony ważnych interesów
państwa w spółkach kapitałowych, choćby z minimalnym udziałem Skarbu
Państwa, posiadających istotne znaczenie dla porządku publicznego lub
bezpieczeństwa publicznego. Przewidziane w projekcie rozstrzygnięcia są
zgodne z prawem unijnym w przeciwieństwie do dotychczas wykorzystywanego
instrumentu szeroko rozumianej "złotej akcji". Projekt opiera się na
orzeczeniach ETS, w których Trybunał uznał dopuszczalność istnienia
w krajowych porządkach prawnych określonych instrumentów zapewniających
Państwu wpływ na jego bezpieczeństwo mimo, że narusza to w jakimś
stopniu zasadę swobody przepływu kapitału.
Konsultacje społeczne
Projekt ustawy był szeroko konsultowany ze środowiskiem przedsiębiorców
skupionych w Radzie Przedsiębiorczości, jako organizacji
reprezentatywnej dla podmiotów objętych zakresem ustawy. Przedkładana
treść projektu jest wynikiem licznych spotkań i wymiany korespondencji o
charakterze roboczym.
Zakres skutków regulacji
Proponowany projekt ustawy ma ogromne znaczenie z punktu widzenia ochrony
ważnych interesów Państwa w spółkach kapitałowych posiadających istotne
znaczenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego
w rozumieniu prawa wspólnotowego, w szczególności w kontekście już
dokonanej i trwającej prywatyzacji spółek sektora energetycznego i
infrastruktury. Jednocześnie proponowane zmiany nie pociągają za sobą
istotnych skutków finansowych dla budżetu państwa, a zatem nie wymagają
głębszej analizy skutków proponowanej regulacji pod tym względem.
Skutki wprowadzenia projektowanej ustawy
1) wpływ regulacji na dochody i wydatki budżetu
Koszt dla budżetu państwa związany z wejściem w życie projektu i skorzystaniem
przez ministra reprezentującego Skarb Państwa w spółce z kompetencji do
ustanowienia obserwatorów we wszystkich spółkach objętych przepisami ustawy
wyniósłby maksymalnie 834 000 zł (słownie: osiemset trzydzieści cztery tysiące)
w stosunku rocznym. Kwota powyższa wynika z zakładanego ustalenia wynagrodzenia
miesięcznego obserwatora na poziomie jednokrotności przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym
kwartale roku poprzedniego (IV kwartał 2003 r. – 2 480,47 zł) oraz przyjęcia, że
obserwatorów nie będzie więcej niż 28. Jednocześnie należy oczekiwać, że dzięki
działalności obserwatorów można oczekiwać korzystnych efektów dla budżetu
państwa, w szczególności w kontekście wpływów z tytułu podatków bezpośrednich i
pośrednich, których wysokość zależy w znacznym stopniu od zakresu realizowanej
przez spółki działalności gospodarczej, której ograniczeniu lub zmianie ma
przeciwdziałać działalność obserwatorów (pod ich obserwacje poddaje się bowiem
sprawy łączenia, podziału i likwidacji spółek, jak również decyzje zmierzające
do zmiany lub ograniczenia przedmiotu działalności, w tym w powiązaniu z
rozporządzeniem istotnymi składnikami mienia).
2) wpływ regulacji na rynek pracy
Wejście w życie proponowanej regulacji nie spowoduje negatywnych skutków
związanych z rynkiem pracy.
3) wpływ regulacji na konkurencyjność wewnętrzną i zewnętrzną gospodarki
Wejście w życie ustawy może pośrednio wpłynąć na poprawę konkurencyjności
gospodarki, gdyż wprowadzenie transparentnego instrumentu ingerencji
publicznoprawnej w niektóre decyzje i działania spółek kapitałowych z mniej
szościowym udziałem Skarbu Państwa (posiadających istotne znaczenie dla porządku
publicznego lub bezpieczeństwa publicznego) zwiększy jego przewidywalność i
przejrzystość również dla potencjalnych inwestorów.
Sytuacja taka może zaowocować wzmożonym zainteresowaniem inwestorów, którzy
zostaną poinformowani o istnieniu czytelnych i jasnych procedur umożliwiających
wpływanie państwa na gospodarkę, a także o możliwości zaskarżenia przedmiotowych
decyzji władz państwowych do sądu.
Dodatkowo, należy zauważyć, iż mając na względzie ograniczony zasięg podmiotowy
i przedmiotowy oddziaływania oraz cel regulacji, którym jest zapewnienie
bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego
wprowadzenie proponowanych rozwiązań nie powinno być uznane za nieadekwatne i
ograniczające swobodę prowadzenia działalności gospodarczej.
4) wpływ regulacji na sytuację i rozwój regionów
Wejście w życie ustawy nie będzie miało wpływu na sytuację i rozwój regionów.