Dz.U. z 2002 r. Nr 199, poz. 1674
U S T A W A
z dnia 30 października 2002 r.
o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych
w szczególnych okolicznościach
Art. 1.
Ustawa określa:
1) rodzaje wypadków powstałych w szczególnych okolicznościach,
uzasadniających przyznanie świadczeń,
2) rodzaje świadczeń z tytułu wypadków i chorób zawodowych powstałych w
szczególnych okolicznościach,
3) zasady przyznawania świadczeń, ustalania ich wysokości oraz zasady
wypłaty świadczeń,
4) zasady finansowania świadczeń.
Art. 2.
1. Za wypadek uzasadniający przyznanie świadczeń uważa się nagłe zdarzenie
wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które
nastąpiło:
1) przy ratowaniu innych osób od grożącego ich życiu niebezpieczeństwa,
2) przy chronieniu własności publicznej przed grożącą jej szkodą,
3) przy udzielaniu przedstawicielowi organu państwowego lub organu
samorządu terytorialnego pomocy przy spełnianiu czynności urzędowych,
4) przy ściganiu lub ujęciu osób podejrzanych o popełnienie
przestępstwa lub przy chronieniu innych osób przed napaścią,
5) przy wykonywaniu funkcji radnego lub członka komisji rady wszystkich
jednostek samorządu terytorialnego albo przy wykonywaniu przez
sołtysa czynności związanych z tym stanowiskiem,
6) przy wykonywaniu funkcji ławnika w sądzie,
7) w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych
realizowanych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty, zajęć w
szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie
odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki,
8) przy pracy w Ochotniczych Hufcach Pracy na innej podstawie niż umowa
o pracę,
9) przy pracy wykonywanej w ramach terapii zajęciowej w jednostkach
organizacyjnych pomocy społecznej oraz publicznych zakładach opieki
zdrowotnej,
10) przy wykonywaniu bezpośredniej ochrony przed klęskami żywiołowymi,
11) przy wykonywaniu funkcji członka komisji powołanej przez organ
państwowy lub organ samorządu terytorialnego do przeprowadzenia
wyborów lub referendum.
2. Za chorobę zawodową uprawniającą do świadczeń przewidzianych w ustawie
uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, o którym mowa w
art. 237 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy, jeżeli została spowodowana działaniem
czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub
sposobem wykonywania pracy, przy wykonywaniu zajęć lub pracy, o których
mowa w ust. 1 pkt 7 i 8.
Art. 3.
1. Osobom, które stały się niezdolne do pracy wskutek wypadku w
szczególnych okolicznościach, o których mowa w art. 2 ust. 1,
przysługuje:
1) renta z tytułu niezdolności do pracy,
2) jednorazowe odszkodowanie,
3) świadczenia zdrowotne określone w ustawie z dnia 6 lutego 1997 r. o
powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153 i Nr 75,
poz. 468, z 1998 r. Nr 117, poz. 756, Nr 137, poz. 887, Nr 144, poz.
929 i Nr 162, poz. 1116, z 1999 r. Nr 45, poz. 439, Nr 49, poz. 483,
Nr 63, poz. 700, Nr 70, poz. 777, Nr 72, poz. 802, Nr 109, poz. 1236
i Nr 110, poz. 1255 i 1256, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 18, poz.
230, Nr 95, poz. 1041 i Nr 122, poz. 1311 i 1324, z 2001 r. Nr 8,
poz. 64, Nr 52, poz. 539, Nr 88, poz. 961, Nr 97, poz. 1050, Nr 126,
poz. 1382 i 1384 i Nr 154, poz. 1796 i 1801 oraz z 2002 r. Nr 25,
poz. 253, Nr 74, poz. 676, Nr 83, poz. 749 i Nr 153, poz. 1271) w
zakresie niezbędnym do leczenia następstw wypadku lub choroby
zawodowej, pod warunkiem że osoby te nie są objęte powszechnym
ubezpieczeniem zdrowotnym.
2. Osobie, która poniosła koszty pogrzebu osoby poszkodowanej wskutek
wypadku lub choroby zawodowej albo osoby pobierającej rentę na podstawie
ustawy, przysługuje zasiłek pogrzebowy.
3. Świadczenia określone w ust. 1 przysługują również osobie, która stała
się niezdolna do pracy wskutek choroby zawodowej powstałej w związku z
wykonywaniem zajęć lub pracy, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 7 i 8.
4. Członkom rodziny osób, które zmarły wskutek wypadków, o których mowa w
art. 2 ust. 1, oraz członkom rodziny osób, które zmarły wskutek choroby
zawodowej, przysługuje renta rodzinna i jednorazowe odszkodowanie.
5. Członkami rodziny są małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka,
dzieci przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed
osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym
również w ramach rodziny zastępczej, rodzice, osoby przysposabiające,
ojczym i macocha, jeżeli spełniają warunki do uzyskania renty rodzinnej
w myśl przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162,poz. 1118,z
1999 r. Nr 38, poz. 360, Nr 70, poz. 774, Nr 72, poz. 801 i 802 i Nr
106, poz. 1215, z 2000 r. Nr 2, poz. 26, Nr 9, poz. 118, Nr 19, poz.
238, Nr 56, poz. 678 i Nr 84, poz. 948, z 2001 r. Nr 8, poz. 64, Nr 27,
poz. 298, Nr 85, poz. 924, Nr 89, poz. 968, Nr 111, poz. 1194 i Nr 154,
poz. 1792 oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676) zwanej dalej "ustawą o
emeryturach i rentach z FUS".
6. Prawo do jednorazowego odszkodowania przysługuje członkom rodziny
spełniającym warunki do uzyskania renty rodzinnej w dniu śmierci osoby,
która uległa wypadkowi lub zachorowała na chorobę zawodową.
Art. 4.
1. Osobie, która stała się niezdolna do pracy całkowicie lub częściowo
wskutek wypadku w szczególnych okolicznościach, o których mowa w art. 2
ust. 1, przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy: na stałe -
jeżeli niezdolność do pracy jest trwała, lub na okres wskazany w decyzji
organu rentowego - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.
2. Osobie, która doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu
spowodowanego wypadkiem w szczególnych okolicznościach, o których mowa w
art. 2 ust. 1, przysługuje jednorazowe odszkodowanie z tytułu tego
uszczerbku, jeżeli osoba ta wskutek wypadku stała się całkowicie
niezdolna do pracy.
3. Renta i jednorazowe odszkodowanie, na warunkach, o których mowa w ust.
1 i 2, przysługuje również osobie, która zachorowała na chorobę zawodową
w związku z wykonywaniem zajęć lub pracy, o których mowa w art. 2 ust. 1
pkt 7 i 8.
4. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do jednorazowego odszkodowania
przysługującego osobie, która uległa wypadkowi w szczególnych
okolicznościach lub zachorowała na chorobę zawodową, albo członkom
rodziny pozostałym po osobie, która zmarła wskutek wypadku lub choroby
zawodowej, stosuje się przepisy ustawy z dnia ............. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (Dz.U. Nr ...., poz. ...).
Art. 5.
1. Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która poniosła koszty pogrzebu:
1) osoby, która zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej,
2) osoby pobierającej rentę na podstawie ustawy lub członka jej
rodziny.
2. Od członków rodziny, o których mowa w ust. 1 pkt 2, nie wymaga się
spełnienia warunków do uzyskania renty rodzinnej.
3. W razie zbiegu prawa do zasiłku pogrzebowego na podstawie ustawy z
prawem do zasiłku pogrzebowego lub do świadczenia w wysokości zasiłku
pogrzebowego na podstawie odrębnych przepisów - zasiłek pogrzebowy lub
świadczenie pieniężne przysługuje na podstawie przepisów odrębnych.
4. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do zasiłku pogrzebowego stosuje
się ustawę o emeryturach i rentach z FUS.
Art. 6.
1. Świadczenia, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2, nie przysługują
osobie poszkodowanej wskutek wypadku, który nastąpił z winy umyślnej lub
rażącego niedbalstwa tej osoby.
2. Świadczenia, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2, nie przysługują
również osobie poszkodowanej, która będąc w stanie nietrzeźwości lub pod
wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczyniła
się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku, o ile powyższy stan
został udokumentowany w aktach sprawy przez odpowiednie organy policji
lub prokuratury.
Art. 7.
Renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w szczególnych
okolicznościach, o których mowa w art. 2 ust. 1, lub chorobą zawodową, o
której mowa w art. 2 ust. 2, oraz renta rodzinna wynosi 120% najniższej
odpowiedniej renty określonej w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.
Art. 8.
1. W razie zbiegu prawa do rent określonych w ustawie wypłaca się jedną
rentę - wyższą lub wybraną przez osobę uprawnioną.
2. W razie zbiegu prawa do renty określonej w ustawie z prawem do
emerytury lub renty przysługującej na podstawie odrębnych przepisów
wypłaca się jedno świadczenie - wyższe lub wybrane przez osobę
uprawnioną.
3. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do osób pobierających uposażenie
w stanie spoczynku przyznane ze względu na wiek, z powodu choroby lub
utraty sił albo uposażenie rodzinne.
Art. 9.
W sprawach rent z tytułu niezdolności do pracy oraz rent rodzinnych
nieuregulowanych ustawą stosuje się odpowiednio przepisy o emeryturach i
rentach z FUS dotyczące:
1) postępowania w sprawach rent i wypłaty rent,
2) orzekania o niezdolności do pracy,
3) powstania i ustania prawa do rent,
4) zmian w prawie do rent,
5) egzekucji, potrąceń ze świadczeń oraz zwrotu nienależnie pobranych
rent,
6) zawieszania lub zmniejszania rent,
7) waloryzacji rent,
8) podziału renty rodzinnej oraz przywrócenia prawa do renty rodzinnej,
jeżeli prawo do tej renty uzależnione jest od stwierdzenia
niezdolności do pracy.
Art. 10.
Niezdolność do pracy oraz jej związek z wypadkiem w szczególnych
okolicznościach, o których mowa w art. 2 ust. 1, lub chorobą zawodową, o
której mowa w art. 2 ust. 2, związek śmierci z takim wypadkiem lub chorobą
ustala lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwany dalej
"lekarzem orzecznikiem". Lekarz orzecznik ustala również stały lub
długotrwały uszczerbek na zdrowiu oraz jego związek z takim wypadkiem lub
chorobą zawodową.
Art. 11.
1. Osoba ubiegająca się o świadczenia z tytułu wypadku w szczególnych
okolicznościach, o których mowa w art. 2 ust. 1, zobowiązana jest
dołączyć do wniosku dokumentację wypadku, a osoba ubiegająca się o
świadczenie z tytułu choroby zawodowej - decyzję o stwierdzeniu choroby
zawodowej.
2. W sprawach zgłaszania i stwierdzania chorób zawodowych w stosunku do
osób, które zachorowały na chorobę zawodową w związku z wykonywaniem
zajęć lub pracy, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 7 i 8, stosuje się
odpowiednio przepisy, o których mowa w art. 237 § 1 Kodeksu pracy.
3. Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje oceny okoliczności i przyczyn
wypadku w szczególnych okolicznościach oraz wydaje decyzję w sprawie
świadczeń przewidzianych w ustawie.
4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do wniosku o przyznanie
świadczeń z tytułu choroby zawodowej.
Art. 12.
1. Świadczenia określone w ustawie są finansowane ze środków budżetu
państwa.
2. Świadczenia, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2, w ust. 4 oraz w
art. 5, przyznaje i wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych na wniosek
osoby uprawnionej do tych świadczeń.
3. Wniosek w imieniu uprawnionego może zgłosić również jego pełnomocnik.
4. Od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przysługuje odwołanie do
właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach
Kodeksu postępowania cywilnego.
5. Świadczenia, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3, są finansowane ze
środków pozostających w dyspozycji ministra właściwego do spraw zdrowia.
Art. 13.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2003 r.