Projekt
Ustawa
z dnia ……………………………………… 2007 roku
o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Art. 1. Art. 105 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 roku, Nr 78, poz. 483 z późn. zm.[1]) otrzymuje brzmienie:
„Art. 105. 1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.
2. O każdym zatrzymaniu posła niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu ani aresztowania na podstawie orzeczenia sądu.”
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
Uzasadnienie
Doświadczenie funkcjonowania parlamentu obecnej i poprzednich kadencji wykazało, że instytucja immunitetu jest nadużywana do unikania odpowiedzialności karnej za czyny niektórych posłów i senatorów nie mające nic wspólnego z wykonywaniem mandatu, mieszczące się często w kategorii przestępczości pospolitej. Z doświadczenia tego należy wyciągnąć wnioski o charakterze konstytucyjno-legislacyjnym. Utrzymując w mocy dotychczasowy zakres ochrony posłów i senatorów przed odpowiedzialnością za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu (art. 105 ust. 1 Konstytucji), należy całkowicie zrezygnować z tzw. immunitetu formalnego w zakresie odpowiedzialności karnej za czyny niezwiązane z wykonywaniem mandatu. W tym zakresie posłowie i senatorowie powinni podlegać odpowiedzialności karnej na takich samych zasadach, jakie dotyczą wszystkich obywateli. Oznacza to rezygnację w tym zakresie z wymagania zgody Sejmu lub Senatu na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej. W sprawach niezwiązanych z wykonywaniem mandatu prokurator będzie mógł zatem postawić zarzut lub skierować akt oskarżenia albo wniosek o umorzenie postępowania, a sąd karny będzie mógł skazać bez potrzeby uprzedniego prowadzenia długotrwałej procedury parlamentarnej. Projektodawca stanął również na stanowisku, że w warunkach funkcjonowania demokratycznego państwa, gdy parlamentarzystom nie grozi polityczne prześladowanie czy inne szykanowanie, immunitet formalny jest instytucją nadmiernie rozbudowaną i stanowi zbędny przywilej osobisty. Przywilej ten został ostatnio zniesiony we Francji, nigdy nie istniał w ojczyźnie systemu parlamentarnego, czyli w Wielkiej Brytanii.
Projektodawca uważa także, że środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania w związku z pociągnięciem do odpowiedzialności karnej powinien być w stosunku do posłów i senatorów stosowany na takich samych zasadach, jakie dotyczą innych obywateli.
Należy ponadto jednoznacznie przesądzić w tekście Konstytucji, że nie wymaga zgody Sejmu lub Senatu odbycie kary pozbawienia wolności przez posła skazanego prawomocnym wyrokiem sądowym (dotychczas wynika to z regulacji ustawowej).
Również w sprawach zatrzymania dokonywanego bez orzeczenia sądu (w praktyce chodzi bądź o zatrzymanie dokonywanie w celach porządkowych, bądź o zatrzymanie o charakterze procesowym) posłowie powinni podlegać w zasadzie takim samym regułom, jak inni obywatele. Ilekroć przepis prawa dopuszcza zatrzymanie obywatela przez organ pozasądowy, gdy jest to konieczne, powinno dotyczyć to także posła lub senatora bez względu na okoliczności. Marszałek odpowiedniej izby powinien jednak zachować prawo zarządzenia natychmiastowego zwolnienia posła lub senatora. Ewentualną decyzję o zastosowaniu tymczasowego aresztowania lub jego uchyleniu będzie mógł natomiast podjąć niezawisły sąd.
Wejście w życie ustawy nie spowoduje konsekwencji dla budżetu państwa.
Projekt ustawy pozostaje poza zakresem regulacji prawa Unii Europejskiej.
[1] Zmiany tekstu jednolitego ogłoszone w: Dz.U. 2001 r., Nr 28, poz. 319, Dz. U,. z 2006 r., Nr 200, poz. 1471.