Projekt ustawy o ratyfikacji Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Litewskiej o współpracy w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej i innych przestępstw oraz współdziałaniu na terenach przygranicznych, podpisanej w Wilnie dnia 14 marca 2006 r.

Uzasadnienie

Podpisana w Wilnie w dniu 14 marca 2006 r. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Litewskiej o współpracy w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej i innych przestępstw oraz współdziałaniu na terenach przygranicznych (zwana dalej: „umową”) ma na celu uregulowanie szeroko pojmowanej współpracy właściwych polskich organów ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego z ich litewskimi partnerami w zwalczaniu szczególnie niebezpiecznej przestępczości i współdziałaniu na terenach przygranicznych w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępstw oraz ujawniania ich sprawców.

W dniu 10 listopada 2001 r. weszła w życie Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Litewskiej o współpracy w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej i innych poważnych przestępstw, sporządzona w Warszawie dnia 4 kwietnia 2000 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 22, poz. 213) (zwana dalej: „umową z dnia 4 kwietnia 2000 r.”). Zgodnie z art. 1 ust. 1 wymienionej umowy, Strony zobowiązały się do współpracy między właściwymi organami państwowymi w zakresie zapobiegania przestępczości zorganizowanej i innym poważnym przestępstwom, ich zwalczania oraz ujawniania sprawców przestępstw, w szczególności w zakresie przestępstw, o których mowa w tym artykule. Ponadto, umowa w sposób szczegółowy reguluje zagadnienia dotyczące, między innymi, zwalczania: aktów terrorystycznych, przestępstw narkotykowych, przestępstw nielegalnej migracji i jej organizowania, nielegalnego wytwarzania i obrotu bronią, amunicją, materiałami wybuchowymi i innymi niebezpiecznymi materiałami. Ponadto, w umowie zostały uregulowane: ochrona informacji niejawnych i danych osobowych przekazywanych między Stronami, możliwość częściowej lub całkowitej odmowy współpracy lub uzależnienia jej od spełnienia określonych warunków, podział kosztów związanych z jej wykonywaniem oraz tryb rozstrzygania sporów dotyczących interpretacji lub stosowania umowy. Umowa jest w praktyce wykonywana w zakresie właściwości organów, o których mowa w art. 7 ust. 1 tiret 1 umowy.

W dniu 7 października 2002 r. drogą dyplomatyczną został przekazany Stronie litewskiej projekt Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Litewskiej o współpracy policji i straży granicznych na terenach przygranicznych. Inicjatywa zawarcia szczegółowej umowy, regulującej współpracę organów policji i straży granicznych na terenach przygranicznych – na wzór obowiązującej od dnia 26 czerwca 2003 r. Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o współpracy policji i straży granicznych na terenach przygranicznych, sporządzonej w Berlinie dnia 18 lutego 2002 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 223, poz. 1915) – została podjęta przez Stronę polską w celu dalszego rozwoju dwustronnych stosunków między Rządami obydwu państw i zacieśnienia współpracy na terenach przygranicznych w zapobieganiu przestępczości i jej zwalczaniu, a także skuteczniejszego przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Istniejąca do tej pory współpraca właściwych organów policji i straży granicznych Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Litewskiej układa się bardzo dobrze. Jednakże, zdobyte przez lata doświadczenie pokazało, że dotychczasowe formy współpracy są niewystarczające dla przeciwstawienia się istniejącym zagrożeniom przestępczością. Zaszła wobec tego konieczność zinstytucjonalizowania tej współpracy na nowo i określenia w niej nowych form i metod bieżącej współpracy oraz umożliwienia wspólnego stosowania wybranych instytucji prawnych istniejących w obydwu państwach. Przedmiotem projektowanej umowy o współpracy policji i straży granicznych na terenach przygranicznych miały być przede wszystkim regulacje prawne dotyczące współpracy organów policji i straży granicznych na terenach przygranicznych w zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości. Celem projektu było ustanowienie optymalnych zasad i form oraz sposobów współpracy operacyjnej i działań prewencyjnych oraz stworzenie podstaw prawnych do, między innymi: bezpośrednich kontaktów służbowych organów przygranicznych policji i straży granicznych obu państw, wykonywania czynności służbowych na terytorium drugiego państwa, tworzenia placówek o polsko-litewskiej obsadzie, zorganizowania punktów koordynujących zwalczanie i zapobieganie przestępczości na terenach przygranicznych, wykonywania wspólnych patroli, określenia uprawnień funkcjonariuszy organów jednego z państw wykonujących czynności służbowe na terytorium drugiego z państw.

W odpowiedzi Strona litewska przedstawiła projekt Umowy między Rządem Republiki Litewskiej a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej o współpracy w zakresie wykrywania przestępstw, działań dochodzeniowych i zapobiegania przestępczości. Na podstawie analizy tego projektu wywnioskowano, że w znacznym zakresie pokrywa się on z zakresem obowiązującej i cytowanej już wyżej umowy o współpracy w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej i innych poważnych przestępstw z dnia 4 kwietnia 2000 r., a ponadto, że w istotny sposób wkracza w zakres obowiązującej Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Litewską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, sporządzonej w Warszawie dnia 26 stycznia 1993 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 35, poz. 130, z późn. zm.).

W związku z brakiem możliwości wyjaśnienia powstałych rozbieżności w drodze korespondencyjnej, w dniach 27-28 października 2003 r. w Wilnie odbyły się rozmowy delegacji ekspertów Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Litewskiej w sprawie projektu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Litewskiej o współpracy policji i straży granicznych na terenach przygranicznych i projektu Umowy między Rządem Republiki Litewskiej a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej o współpracy w zakresie wykrywania przestępstw, działań dochodzeniowych i zapobiegania przestępczości.

Celem spotkania było uzgodnienie rozbieżnych stanowisk obu Stron. W jego wyniku delegacje uzgodniły, że w oparciu o umowę z dnia 4 kwietnia 2000 r. Strona polska przygotuje projekt nowej umowy, który w nowy sposób regulowałby omawiane
w wymienionej umowie kwestie i uzupełniłby je rozwiązaniami zawartymi w projektach będących przedmiotem konsultacji. Uzgodniono również określone elementy, które znajdą się w projekcie nowej umowy.

W tym samym czasie podjęto decyzję o zawarciu podobnych umów z Republiką Słowacji i Republiką Czeską. W dniu 10 marca 2006 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Słowacką o współpracy w zwalczaniu przestępczości oraz o współdziałaniu na terenach przygranicznych, sporządzonej w Warszawie dnia 23 marca 2004 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 547), zaś w dniu 4 kwietnia 2006 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę nr 43/2006 w sprawie udzielenia zgody na podpisanie Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeską o współpracy w zwalczaniu przestępczości, ochronie porządku publicznego oraz o współpracy na terenach przygranicznych.

Połączenie zakresów obowiązującej umowy z dnia 4 kwietnia 2000 r. i projektu umowy o współpracy policji i straży granicznych na terenach przygranicznych w jednej umowie pozwoli na lepsze określenie zasad współpracy między właściwymi organami obydwu Stron i ich efektywniejsze współdziałanie.

Zakres przedmiotowy umowy dotyczy problematyki pozostającej we właściwości organów państwowych, o których mowa w art. 2 ust. 1, a mianowicie: ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw finansów publicznych, ministra właściwego do spraw instytucji finansowych, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Komendanta Głównego Policji, Komendanta Głównego Straży Granicznej i Generalnego Inspektora Informacji Finansowej oraz organów, o których mowa w art. 16 ust. 1, a mianowicie: Komendanta Wojewódzkiego Policji w Białymstoku i Komendanta Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej w Białymstoku.

Umowa z dnia 4 kwietnia 2000 r. przewidywała następujące organy właściwe do bezpośrednich kontaktów w celu jej wykonywania: ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Szefa Urzędu Ochrony Państwa, Komendanta Głównego Policji, Komendanta Głównego Straży Granicznej i Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Podpisana umowa przewiduje zatem aktualny w tym zakresie katalog organów. W porównaniu z obowiązującą umową zmiany dotyczą:

1) Szefa Urzędu Ochrony Państwa

Zgodnie z art. 221 w zw. z art. 1 ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz. U. Nr 74, poz. 676,
z późn. zm.) w miejsce Urzędu Ochrony Państwa powstała w dniu 29 czerwca 2002 r., między innymi, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, właściwa w sprawach ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego. Zgodnie z art. 224 ust. 2 cyt. ustawy prawa i obowiązki wynikające z umów i porozumień zawartych przez lub na rzecz Urzędu Ochrony Państwa przejmuje Agencja w zakresie swoich zadań lub kompetencji.

2) Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej

Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej nie ma – zgodnie z ustawą z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz. U. Nr 39, poz. 443 oraz z 2002 r. Nr 216, poz. 1824) – uprawnień do zawierania porozumień wykonawczych w świetle art. 1 ust. 5 umowy. Z tego względu nie powinien być organem uprawnionym do wykonywania postanowień wymienionej umowy.

3) ministra właściwego do spraw instytucji finansowych oraz

4) Generalnego Inspektora Informacji Finansowej

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących
z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1505, z późn. zm.), organami administracji rządowej właściwymi w sprawach zapobiegania wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu są minister właściwy do spraw instytucji finansowych, jako naczelny organ informacji finansowej, oraz Generalny Inspektor Informacji Finansowej. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych – zgodnie z ustawą o umowach międzynarodowych – posiada uprawnienia
do zawierania porozumień wykonawczych, o których mowa w art. 1 ust. 5 umowy. Zaś Generalny Inspektor Informacji Finansowej, zgodnie z art. 33 ust. 5 cytowanej ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł
oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu, na zasadzie wzajemności i w trybie określonym w dwustronnych porozumieniach zawartych przez niego może udostępniać zagranicznym instytucjom, o których mowa w art. 4 pkt 7 ustawy, informacje związane z wprowadzaniem do systemu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł,
a także z finansowaniem terroryzmu.

5) ministra właściwego do spraw finansów publicznych

Zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 10 ustawy o działach administracji rządowej, za kontrolę skarbową oraz nadzór nad organami kontroli skarbowej odpowiada minister właściwy do spraw finansów publicznych. Minister ten posiada – zgodnie z ustawą o umowach międzynarodowych – uprawnienia do zawierania porozumień wykonawczych, o których mowa w art. 1 ust. 5 umowy.

Umowa szczegółowo określa w art. 1 zakres przedmiotowy współpracy między Stronami. W myśl ust. 1 artykułu, zobowiązują się one, zgodnie z postanowieniami umowy i przepisami prawa wewnętrznego swoich państw, zacieśnić współpracę między właściwymi organami ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, zwanymi dalej „właściwymi organami”, w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej i innych przestępstw oraz współdziałaniu na terenach przygranicznych. W szczególności Strony będą współpracować w zwalczaniu przestępstw, między innymi: przeciwko życiu i zdrowiu, związanych z terroryzmem, nielegalnego wytwarzania i obrotu środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi i ich prekursorami, nielegalnego przekraczania granicy państwowej i przemytu osób, kradzieży i nielegalnego wytwarzania, obrotu i posiadania broni, amunicji, materiałów wybuchowych, substancji chemicznych lub biologicznych, materiałów promieniotwórczych oraz innych niebezpiecznych materiałów, w tym techniki wojskowej, technologii, usług i towarów podwójnego zastosowania, handlu ludźmi, przeciwko mieniu, fałszowania pieniędzy i innych środków płatniczych, dokumentów finansowych i papierów wartościowych oraz innych dokumentów, gospodarczych oraz nielegalnych operacji finansowych, w tym legalizowania dochodów pochodzących z przestępstw (ust. 2). Wyliczenie to ma na celu wskazanie najpoważniejszych w opinii obydwu Stron przestępstw, zapobieganie którym, jak również ściganie sprawców tych przestępstw, powinno stanowić cel nadrzędny wynegocjowanej umowy. Strony zobowiązują się także do współpracy w zakresie: poszukiwania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub uchylających się od odbycia orzeczonej kary, poszukiwania osób zaginionych oraz podejmowania czynności związanych z identyfikacją osób o nieustalonej tożsamości i nieznanych zwłok, poszukiwania przedmiotów związanych z popełnionymi przestępstwami oraz ochrony osób uczestniczących w działaniach operacyjnych lub udzielających pomocy właściwym organom lub organom przygranicznym obu państw (ust. 3).

Art. 2 przewiduje, że w celu realizacji umowy właściwe organy Stron oraz wyznaczeni przez nie eksperci będą współpracować bezpośrednio. Organy te, w zakresie swoich właściwości, będą mogły wymieniać oficerów łącznikowych, zawierać porozumienia wykonawcze do umowy i precyzować w nich warunki i tryb współpracy, a także tworzyć punkty kontaktowe o mieszanej obsadzie oraz, w razie potrzeby, odbywać konsultacje. Umowa z dnia 4 kwietnia 2000 r. stanowi w art. 8 jedynie, że organy właściwe mogą zawierać porozumienia wykonawcze do niej i określać w nich szczegółowe zasady i zakres współpracy oraz że mogą odbywać konsultacje w celu zapewnienia skuteczności współpracy będącej przedmiotem umowy.

Punkty kontaktowe, o których mowa w art. 2 ust. 2, i punkty kontaktowe, o których mowa w art. 19 umowy, nie są tymi samymi punktami kontaktowymi. Art. 2 ust. 2 mówi o ogólnej możliwości utworzenia punktów kontaktowych o mieszanej obsadzie przez organy, o których mowa w art. 2 ust. 1, zaś art. 19 stanowi o możliwości utworzenia punktów kontaktowych o mieszanej obsadzie na terenach przygranicznych jako ośrodków komunikowania się właściwych organów i organów przygranicznych Stron.

Zgodnie z art. 29 ust. 3 podpisanej umowy, porozumienia wykonawcze zawarte na podstawie umowy z dnia 4 kwietnia 2000 r. zachowują moc obowiązującą na okres obowiązywania podpisanej umowy albo do czasu zastąpienia ich porozumieniami wykonawczymi zawartymi na podstawie tej drugiej umowy. Dopuszczono zatem wprost możliwość, że porozumienia wykonawcze zawarte na podstawie umowy z dnia 4 kwietnia 2000 r., która zostanie uchylona, pozostaną w mocy. Jednakże nie będą one w żadnym razie obowiązywać dłużej niż sama podpisana umowa.

W kolejnych postanowieniach umowy szczegółowo określono sposoby i metody współpracy podejmowanej w odniesieniu do poszczególnych rodzajów przestępstw będących przedmiotem zapobiegania i zwalczania. Postanowienia art. 3 stanowią ogólnie, że, realizując umowę, właściwe organy Stron będą, przykładowo:

– wymieniać informacje o: przygotowywanych przestępstwach, osobach należących lub podejrzanych o przynależność do zorganizowanych grup i związków przestępczych, inspiratorach i organizatorach przestępstw, grupach i związkach przestępczych, ich strukturach, charakterystycznych cechach działalności tych grup, czasie, miejscu, sposobie popełnienia przestępstwa i jego cechach szczególnych oraz przedmiocie,

– wymieniać, na wniosek właściwych organów drugiej ze Stron, niezbędne informacje dotyczące, przykładowo: danych osobowych właścicieli, posiadaczy i użytkowników pojazdów, statków wodnych i statków powietrznych oraz dokumentów potwierdzających uprawnienia do kierowania nimi, stwierdzenia miejsca pobytu i miejsca zamieszkania, statusu pobytu i kontroli legalności pobytu osób, danych osobowych obecnych i poprzednich właścicieli, posiadaczy i użytkowników broni, mogących nastąpić zdarzeń i planowanych działań, w szczególności na terenach przygranicznych,

– na wniosek właściwych organów drugiej ze Stron podejmować odpowiednie czynności i realizować wspólnie uzgodnione działania,

– planować i realizować wspólne programy z zakresu prewencji kryminalnej.

Ponadto, w tym samym celu, właściwe organy Stron mogą również wzajemnie oddelegować swoich funkcjonariuszy do pełnienia zadań, w zakresie swojej właściwości, na terytorium państwa drugiej ze Stron, bez uprawnień zwierzchnich. Art. 3 ma charakter ogólny i odnosi się do wszystkich form współpracy, które będą podejmowane w oparciu o umowę, z modyfikacjami wynikającymi z innych postanowień umowy. Postanowieniom tego artykułu odpowiada art. 2 umowy z dnia 4 kwietnia 2000 r.

Art. 4 – podobnie jak art. 3 umowy z dnia 4 kwietnia 2000 r. – dotyczy kwestii zapobiegania i zwalczania terroryzmu.

Art. 5 odnosi się do problematyki zapobiegania i zwalczania przestępstw związanych ze środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi i ich prekursorami (art. 4 umowy z dnia 4 kwietnia 2000 r.).

Art. 6 stanowi o współpracy w zwalczaniu nielegalnej migracji (art. 5 umowy z dnia 4 kwietnia 2000 r.).

Art. 7 odnosi się do zwalczania przestępstw związanych z bronią, amunicją, materiałami wybuchowymi, substancjami chemicznymi lub biologicznymi, materiałami promieniotwórczymi oraz innymi niebezpiecznymi materiałami, w tym techniką wojskową, technologią, usługami i wyrobami podwójnego zastosowania. W porównaniu z art. 6 umowy z dnia 4 kwietnia 2000 r. wskazano w nim wyraźnie, że dotyczy on również substancji chemicznych lub biologicznych, materiałów promieniotwórczych, techniki wojskowej oraz technologii, usług i wyrobów wojskowych.

Zakres współpracy naukowo-technicznej i szkoleniowej reguluje art. 8 projektu. Zgodnie z nim, przykładowo, właściwe organy Stron będą wymieniać doświadczenia i informacje, wyniki badań z zakresu kryminalistyki i kryminologii, udostępniać sobie wzajemnie specjalistyczny sprzęt techniczny oraz udzielać pomocy technicznej i badawczej, organizować wspólne ćwiczenia i szkolenia. Organy te będą organizować wymianę ekspertów w celu doskonalenia zawodowego, w tym także w celu doskonalenia znajomości języka urzędowego państwa drugiej ze Stron. Właściwe organy Stron będą współpracować również przez podjęcie działań zmierzających do: zainstalowania kompatybilnych urządzeń i aparatów telekomunikacyjnych, ustalenia odrębnych częstotliwości radiowych do wspólnego wykorzystania czy zainstalowania międzynarodowych łączy specjalnych. Postanowieniom tego artykułu odpowiada jedynie krótkie postanowienie art. 2 pkt 6 umowy z dnia 4 kwietnia 2000 r.

Art. 9 reguluje formę oraz tryb składania i rozpatrywania wniosków o współpracę. Art. 9 ust. 5 pozwala właściwym organom lub organom przygranicznym Stron na przekazanie informacji z własnej inicjatywy.

Kolejne postanowienia zawarte w rozdziałach II i III nie znajdują odzwierciedlenia w postanowieniach umowy z dnia 4 kwietnia 2000 r.

W rozdziale II „Szczególne formy współpracy” zostały uregulowane następujące instytucje: połączone zespoły (art. 10), pościg transgraniczny (art. 11), obserwacja transgraniczna (art. 12), czynności operacyjno-rozpoznawcze na terytorium państwa drugiej ze Stron (art. 13) oraz przesyłka niejawnie nadzorowana (art. 14). Wskazane regulacje są bardzo szczegółowe, a realizacja wskazanych instytucji w praktyce obwarowana licznymi warunkami.

W myśl art. 10, realizując umowę, przedstawiciele właściwych organów Stron mogą uczestniczyć w działaniach połączonych zespołów lub wykonywać inne wspólne działania. Postanowienie tego artykułu odnosi się jedynie do organów, o których mowa w art. 2 ust. 1 umowy. Dotyczy zatem innej kategorii organów obydwu państw i zakresu terytorialnego działania niż art. 17 umowy.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 umowy, funkcjonariusze policji i straży granicznej jednej ze Stron prowadzący na terytorium państwa tej Strony pościg za osobą w związku z czynem zabronionym, mogącym stanowić podstawę do ekstradycji lub do wydania europejskiego nakazu aresztowania, mogą kontynuować ten pościg na terytorium państwa drugiej ze Stron. Pościg może być również kontynuowany za osobą, która uciekła z miejsca zatrzymania. Wskazać w tym miejscu należy, że – podobnie jak w projekcie Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeską o współpracy w zwalczaniu przestępczości, ochronie porządku publicznego oraz o współpracy na terenach przygranicznych – postanowienia art. 11 wejdą w życie niezależnie od wejścia w życie samej umowy dopiero w dniu zniesienia kontroli granicznej na granicy państwowej między państwami Stron (art. 30 ust. 2). Wcześniejsze wprowadzenie w życie instytucji pościgu transgranicznego wydaje się być nieuzasadnione. Z tego względu umowy negocjowane wcześniej z innymi sąsiadami Rzeczypospolitej Polskiej nie przewidywały w ogóle takich regulacji. W omawianej umowie regulacja taka znalazła się ze względu na członkostwo obydwu państw we Wspólnocie Europejskiej i planowane w przyszłości wstąpienie do tak zwanej Grupy Państw Schengen. Art. 11 w drobiazgowy sposób reguluje sposób kontynuowania pościgu na terytorium państwa drugiej ze Stron. Do najważniejszych postanowień artykułu należą postanowienia mówiące o: przestrzeganiu postanowień umowy i przepisów prawa wewnętrznego państwa Strony, na terytorium którego pościg jest kontynuowany, możliwości zatrzymania osoby ściganej tylko przez funkcjonariuszy właściwych organów Strony, na terytorium państwa której pościg jest kontynuowany, zakazie wstępu przez funkcjonariuszy kontynuujących pościg do mieszkań i miejsc ogólnie niedostępnych oraz o tym, że pościg zostaje przerwany na żądanie właściwych organów, a w przypadkach niecierpiących zwłoki – organów przygranicznych Strony, na terytorium państwa której pościg jest kontynuowany. Są to bardzo poważne ograniczenia możliwości prowadzenia pościgu na terytorium drugiego państwa.

Pościg może być kontynuowany nie dłużej niż przez 1 godzinę od przekroczenia wspólnej granicy państwowej i w odległości od tej granicy nie większej niż 100 kilometrów. Takie ograniczenie możliwości kontynuowania pościgu na terytorium państwa drugiej ze Stron umowy zostało uzgodnione na podstawie wniosku Strony litewskiej.

Ograniczenie możliwości prowadzenia pościgu transgranicznego jedynie do funkcjonariuszy policji i straży granicznych obydwu Stron znalazło się w postanowieniach art. 11 ust. 1 celowo. Przedstawiciele obydwu Stron uznali bowiem, że nie ma uzasadnienia i potrzeby, aby możliwość taką mieli również funkcjonariusze służb specjalnych i służb finansowych.

W myśl art. 12, funkcjonariusze właściwych organów lub organów przygranicznych jednej ze Stron, prowadzący na terytorium państwa tej Strony obserwację osoby w związku z czynem zabronionym, mogącym stanowić podstawę do ekstradycji lub do wydania europejskiego nakazu aresztowania, mają prawo do kontynuowania tej obserwacji na terytorium państwa drugiej ze Stron po uzyskaniu zgody właściwego organu tej drugiej ze Stron, przy czym zgoda taka może zostać udzielona na wniosek właściwego organu Strony wnioskującej (a więc tylko organu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 umowy) i może zostać uzależniona od spełnienia określonych warunków. Obserwacja jest kontynuowana we współdziałaniu z funkcjonariuszami właściwych organów lub organów przygranicznych Strony, na terytorium państwa której jest ona kontynuowana, a na żądanie obserwację należy przekazać funkcjonariuszom właściwych organów lub organów przygranicznych tej Strony. Podobnie jak przy pościgu transgranicznym wskazano, że funkcjonariusze kontynuujący obserwację mają obowiązek przestrzegania umowy i przepisów prawa wewnętrznego państwa Strony, na terytorium którego obserwacja jest kontynuowana, oraz że są zobowiązani do stosowania się do zarządzeń właściwych organów lub organów przygranicznych tej Strony. Podobnie również funkcjonariusze kontynuujący obserwację nie są uprawnieni do zatrzymywania ani aresztowania osoby obserwowanej oraz do wstępu do mieszkań i miejsc ogólnie niedostępnych.

W szczególnych okolicznościach i pod dodatkowymi warunkami obserwacja może być kontynuowana bez uprzedniej zgody właściwego organu Strony, na terytorium państwa której obserwacja ma być kontynuowana (art. 12 ust. 4).

Zgodnie z art. 13 umowy, właściwe organy jednej ze Stron udzielają, na wniosek właściwych organów drugiej ze Stron, pomocy w prowadzeniu, na terytorium państwa Strony wezwanej, operacji pod przykryciem przez funkcjonariuszy Strony wnioskującej w związku z czynem zabronionym, mogącym stanowić podstawę do ekstradycji lub do wydania europejskiego nakazu aresztowania. Operacje te wykonywane są tylko po uzyskaniu zgody właściwego organu Strony, na terytorium państwa której będą podjęte czynności, przy czym zgoda ta może zostać uzależniona od spełnienia określonych warunków. Funkcjonariusze wykonujący operacje mogą posługiwać się fałszywą tożsamością. Czynności te wykonywane są na zasadach ścisłej koordynacji między uczestniczącymi w nich właściwymi organami Stron, a kieruje nimi funkcjonariusz Strony, na terytorium państwa której są one wykonywane. Na żądanie właściwych organów Strony wezwanej funkcjonariusze Strony wnioskującej wykonujący wspomniane czynności obowiązani są je przerwać.

Właściwe organy jednej ze Stron mogą wystąpić do właściwych organów drugiej ze Stron z wnioskiem o niejawne nadzorowanie przesyłek w związku z czynem zabronionym, mogącym stanowić podstawę do ekstradycji lub do wydania europejskiego nakazu aresztowania (art. 14 ust. 1).

Postanowienia rozdziału III umowy dotyczą zagadnień związanych ze współpracą podejmowaną na terenach przygranicznych Stron. Zgodnie z art. 16 ust. 2, właściwe organy przygraniczne Stron, w zakresie swojej właściwości, mogą w razie potrzeby kontaktować się bezpośrednio w celu zapewnienia skuteczności współpracy, o której mowa w umowie.

W rozdziale tym zostały uregulowane: wspólne wykonywanie obowiązków służbowych (art. 17), wspólne patrole (art. 18) oraz punkty kontaktowe o mieszanej obsadzie (art. 19).

Zgodnie z art. 17 ust. 1 umowy organy przygraniczne Stron mogą skierować podległych im funkcjonariuszy do wspólnego wykonywania obowiązków służbowych na terenach przygranicznych drugiej ze Stron na warunkach i w sposób określony przepisami prawa wewnętrznego tej drugiej ze Stron. Co do zasady wspólne wykonywanie obowiązków służbowych polega na wykonywaniu wspólnych patroli i pełnieniu służby w punktach kontaktowych o mieszanej obsadzie.

Wspólne patrole mogą być tworzone na określony czas i do wykonania konkretnych zadań. Funkcjonariusze wykonujący wspólne patrole podlegają kierownictwu funkcjonariusza podległego organowi przygranicznemu Strony, na terytorium państwa której patrol jest wykonywany (art. 18).

Funkcjonariusze pełniący służbę w punktach kontaktowych o mieszanej obsadzie podlegają swoim przełożonym i nie są uprawnieni do samodzielnego zarządzania i przeprowadzania działań operacyjnych (art. 19).

W rozdziale IV „Postanowienia inne” zostały uregulowane: uprawnienia funkcjonariuszy pełniących służbę na terytorium państwa drugiej ze Stron (art. 20), możliwość odmowy realizacji współpracy (art. 21), ochrona informacji niejawnych i danych osobowych przekazywanych wzajemnie na podstawie umowy (art. 22 i 23), kwestie dotyczące naprawienia szkód (art. 24).

W myśl art. 20 ust. 1, funkcjonariusze podlegli właściwym organom lub organom przygranicznym jednej ze Stron pełniący służbę na terytorium państwa drugiej ze Stron przy wykonywaniu zadań związanych z wykonywaniem umowy uważani są za funkcjonariuszy tej Strony w odniesieniu do przestępstw popełnionych przeciwko nim lub przez nich. Tym samym wobec funkcjonariuszy Republiki Litewskiej wykonujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zadania związane z wykonywaniem umowy znajdzie zastosowanie art. 115 § 13 pkt 7 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.), zgodnie z którym funkcjonariuszem publicznym jest, między innymi, funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego. Ze względu na sformułowanie postanowienia umowy i fakt, że po ratyfikacji i ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej umowa ta będzie źródłem powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej, częścią krajowego porządku prawnego, będzie bezpośrednio stosowana i będzie miała pierwszeństwo przed ustawą, interpretować należy, że funkcjonariusze litewscy będą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zrównani w prawach i obowiązkach z funkcjonariuszami publicznymi (art. 115 § 13 pkt 7 Kodeksu karnego).

Oznacza to również, że do tych funkcjonariuszy znajdzie zastosowanie art. 105 § 2 Kodeksu karnego, zgodnie z którym przepisów art. 101-103 dotyczących przedawnienia nie stosuje się do umyślnego przestępstwa: zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności łączonego ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. Do funkcjonariuszy tych znajdą zastosowanie również inne przepisy Kodeksu karnego penalizujące przestępstwa przeciwko funkcjonariuszom publicznym (art. 222 i 223, art. 224 § 2 i art. 226 § 1) oraz przepisy penalizujące przestępstwa funkcjonariuszy publicznych (art. 231 i 246, art. 247 § 3, art. 266 § 2).

W miejscu tym należy również zaznaczyć, że zgodnie z art. 111 § 3 Kodeksu karnego przepis, zgodnie z którym warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie takiego czynu za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia (art. 111 § 1), nie ma zastosowania do polskiego funkcjonariusza publicznego, który, pełniąc służbę za granicą, popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji. Ponadto, zgodnie z art. 112 pkt 2 Kodeksu karnego, niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia czynu zabronionego, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca w razie popełnienia przez nich przestępstwa przeciwko polskim funkcjonariuszom publicznym.

Zgodnie z art. 20 ust. 2, funkcjonariusze podlegli właściwym organom lub organom przygranicznym jednej ze Stron pełniący służbę na terytorium państwa drugiej ze Stron przy wykonywaniu zadań związanych z wykonywaniem umowy mają prawo noszenia mundurów służbowych lub widocznych odznak, używania służbowych środków łączności, sprzętu obserwacji technicznej, pojazdów służbowych i jednostek pływających (jak również statków powietrznych – ust. 4) oraz innych środków technicznych. Mogą oni także posiadać broń służbową, której wolno im użyć jedynie w celu odparcia bezprawnego i bezpośredniego zamachu na życie lub zdrowie ich lub innej osoby, oraz środki przymusu bezpośredniego, których wolno im użyć zgodnie z prawem wewnętrznym państwa Strony, na terytorium którego pełnią służbę.

Polskie prawo wewnętrzne nie reguluje zasad i warunków pobytu oraz wykonywania obowiązków służbowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez funkcjonariuszy służb porządku publicznego, służb finansowych i służb specjalnych innych państw na podobnej zasadzie, jak czyni ustawa z dnia 23 września 1999 r. o zasadach pobytu wojsk obcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasadach ich przemieszczania się przez to terytorium (Dz. U. Nr 93, poz. 1063, z późn. zm.). Zatem mają do nich zastosowanie przepisy prawa wewnętrznego oraz postanowienia właściwych umów międzynarodowych. W tym przypadku podstawą przyznania funkcjonariuszom litewskim na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej konkretnych uprawnień i obowiązków przewidzianych w umowie będzie ona sama. Sytuacja ta dotyczy w szczególności prawa noszenia mundurów służbowych lub widocznych odznak, prawa posiadania przez nich na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej broni służbowej i użycia środków przymusu bezpośredniego. Po wejściu umowy w życie, mimo że mógłby mieć tutaj zastosowanie art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525, z późn. zm.), który stanowi, że cudzoziemcy niewymienieni w art. 39 ust. 1 mogą posiadać broń i amunicję, jeżeli są one niezbędne do wykonywania określonych zadań oraz do innych celów wynikających z porozumień międzynarodowych lub z zasady wzajemności, to funkcjonariusze ci nie będą obowiązani spełniać, na przykład, warunków przewidzianych w art. 41 ust. 1 tej ustawy.

Zgodnie z art. 21, jeżeli właściwy organ jednej ze Stron uzna, że realizacja współpracy, o której mowa w umowie, mogłaby naruszyć suwerenność państwa jego Strony, zagrażać jego bezpieczeństwu lub innym istotnym jego interesom albo też naruszałoby jego porządek prawny, może odmówić częściowo lub całkowicie jej realizacji lub uzależnić ją od spełnienia określonych warunków.

W myśl art. 24 ust. 1 Strony, co do zasady, rezygnują wzajemnie z wszelkich roszczeń odszkodowawczych z powodu utraty lub uszkodzenia rzeczy, jeżeli szkoda wyrządzona została przez funkcjonariusza podległego właściwemu organowi lub organowi przygranicznemu drugiej ze Stron podczas wykonywania zadań związanych z umową. Strony, co do zasady, rezygnują również wzajemnie z wszelkich roszczeń odszkodowawczych z powodu uszczerbku na zdrowiu lub śmierci funkcjonariusza, jeżeli nastąpiły one podczas wykonywania zadań związanych z umową (ust. 2). Inne niezbędne kwestie zostały uregulowane w dalszej części wskazanego artykułu.

Rozdział V umowy („Postanowienia końcowe”) zawiera klauzule końcowe. Zgodnie z nimi: Strony będą informować się wzajemnie w drodze dyplomatycznej o wszelkich zmianach właściwości i nazw właściwych organów (art. 25), właściwe organy i organy przygraniczne Stron w sprawach związanych z wykonywaniem umowy będą posługiwać się językami urzędowymi swoich państw lub językiem angielskim (art. 27), co do zasady spory dotyczące interpretacji lub stosowania umowy będą rozstrzygane w drodze bezpośrednich rokowań lub konsultacji między właściwymi organami Stron w zakresie ich właściwości (art. 28), umowa nie będzie naruszać postanowień umów międzynarodowych o pomocy prawnej w sprawach karnych oraz praw i obowiązków Stron wynikających z innych umów międzynarodowych (art. 29). Ponadto, w rozdziale tym uregulowano tryb wejścia w życie i wypowiedzenia umowy (art. 30).

Z dniem wejścia w życie umowy utraci moc powołana już wyżej umowa o współpracy w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej i innych poważnych przestępstw z dnia 4 kwietnia 2000 r. (art. 29 ust. 2).

Umowa stanowi również zasadę, zgodnie z którą właściwe organy lub organy przygraniczne ponoszą koszty swoich działań związanych z wykonywaniem umowy (art. 26). Po stronie Rzeczypospolitej Polskiej koszty według przyjętej zasady będą ponosić organy wymienione w art. 2 ust. 1 i art. 16 ust. 1 umowy odpowiednio do zakresu swoich ustawowych właściwości. W związku z tym nie przewiduje się dodatkowych obciążeń finansowych dla budżetu państwa. Wejście w życie umowy nie spowoduje skutków finansowych dla podmiotów sektora finansów publicznych w postaci zmniejszenia ich dochodów lub zwiększenia ich wydatków ani dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa niż przewidziane w danej części budżetowej.

Postanowienia umowy są samowykonalne, tym samym wejście jej w życie nie spowoduje konieczności wprowadzenia zmian lub uzupełnień do polskiego ustawodawstwa wewnętrznego w zakresie uregulowanym umową.

Postanowienia umowy regulują kwestie związane z przebywaniem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej funkcjonariuszy służb porządku publicznego innego państwa, kwestie związane z zakresem i zasadami wykonywania przez nich obowiązków służbowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz kwestie odnoszące się do zadośćuczynienia ewentualnym roszczeniom odszkodowawczym, a tym samym dotyczą spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 oraz z 2001 r. Nr 28, poz. 319) wymaga ustawy oraz wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W związku z powyższym, właściwe będzie związanie Rzeczypospolitej Polskiej umową w drodze ratyfikacji, za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, to jest w trybie art. 89 ust. 1 pkt 2 i 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.