Projekt

USTAWA

z dnia .........................

o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy

Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, z późn. zm.[1]⁾) wprowadza się następujące zmiany:

1) po art. 73 dodaje się art. 73a w brzmieniu:

2) „Art. 73a. § 1. Zakłady karne mogą być monitorowane przez wewnętrzny system urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk, w tym przez system telewizji przemysłowej.

§ 2. Monitoring, zapewniający możliwość obserwowania zachowania skazanego, można stosować w szczególności w celach mieszkalnych wraz z częścią przeznaczoną do celów sanitarno-higienicznych, w łaźniach, w pomieszczeniach wyznaczonych do widzeń, w miejscach zatrudnienia osadzonych, w ciągach komunikacyjnych, na placach spacerowych, a także do obserwacji terenu zakładu karnego na zewnątrz budynków, w tym linii ogrodzenia zewnętrznego.

§ 3. Monitorowany obraz lub dźwięk może być utrwalany za pomocą odpowiednich urządzeń.

§ 4. Monitorowanie i utrwalanie dźwięku nie może obejmować informacji objętych tajemnicą spowiedzi lub tajemnicą prawnie chronioną.

§ 5. Obraz z kamer systemu telewizji przemysłowej, zainstalowanych w części celi mieszkalnej przeznaczonej do celów sanitarno-higienicznych oraz w łaźniach, jest przekazywany na monitory lub do urządzeń, o których mowa w § 3, w sposób uniemożliwiający ukazywanie intymnych części ciała skazanego oraz wykonywanych przez niego intymnych czynności fizjologicznych.

§ 6. Utrwalony obraz lub dźwięk, który nie zawiera informacji wskazujących na popełnienie przestępstwa lub nie jest istotny dla bezpieczeństwa zakładu karnego albo bezpieczeństwa skazanego, podlega niezwłocznemu zniszczeniu.

§ 7. Jeżeli utrwalony obraz lub dźwięk jest istotny dla bezpieczeństwa zakładu karnego lub bezpieczeństwa skazanego, dyrektor zakładu karnego podejmuje decyzję o czasie jego przechowywania i sposobie wykorzystania.

§ 8. O stosowaniu monitoringu w określonych miejscach i pomieszczeniach decyduje dyrektor zakładu karnego, mając na celu zapewnienie porządku i bezpieczeństwa w zakładzie karnym.

§ 9. Monitoring zachowania skazanego, a także miejsc i pomieszczeń na terenie zakładu karnego, o których mowa w § 2, realizują funkcjonariusze Służby Więziennej oraz pracownicy tego zakładu.

§ 10. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje urządzeń i środków technicznych służących do przekazywania, odtwarzania i utrwalania obrazu lub dźwięku z monitoringu oraz sposób przechowywania, odtwarzania i niszczenia zapisów oraz udostępniania ich uprawnionym podmiotom, mając na uwadze konieczność właściwego zabezpieczenia utrwalonego obrazu lub dźwięku przed utratą, zniekształceniem lub nieuprawnionym ujawnieniem.”;

2) po art. 88b dodaje się art. 88c w brzmieniu:

„Art. 88c. Stałemu monitoringowi podlega zachowanie skazanego, o którym mowa w art. 88 § 3 i art. 88a § 2, w celach mieszkalnych wraz z częścią przeznaczoną do celów sanitarno-higienicznych oraz w miejscach i pomieszczeniach, o których mowa w art. 88b pkt 1. Monitorowany obraz lub dźwięk podlega utrwalaniu.”;

3) w art. 116:

a) po § 5 dodaje się § 5a w brzmieniu:

„§ 5a. W wypadkach uzasadnionych względami medycznymi albo potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa skazanego jego zachowanie może podlegać monitoringowi. Monitorowany obraz lub dźwięk podlega utrwalaniu.”,

b) § 6 otrzymuje brzmienie:
„§ 6. Decyzje w sprawach, o których mowa w § 4 – 5a, podejmuje dyrektor zakładu karnego. Ze zniszczenia przedmiotów i notatek oraz przekazania pieniędzy i przedmiotów wartościowych sporządza się protokół.”;

4) w art. 212b dotychczasową treść oznacza się jako § 1 i dodaje się § 2 w brzmieniu:

„§ 2. Stałemu monitoringowi podlega zachowanie tymczasowo aresztowanego, o którym mowa w art. 212a § 1 i 3, w celach mieszkalnych wraz z częścią przeznaczoną do celów sanitarno-higienicznych oraz w miejscach i pomieszczeniach, o których mowa w § 1 pkt 1. Monitorowany obraz lub dźwięk podlega utrwalaniu.”.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Uzasadnienie

I. Uwagi ogólne

Projektowane zmiany w Kodeksie karnym wykonawczym wynikają z konieczności ustawowego uregulowania kwestii związanych z monitorowaniem zakładów karnych i aresztów śledczych, pozwalającym na kontrolę zachowania osób pozbawionych wolności. Monitorowanie to ma na celu zapewnienie porządku i bezpieczeństwa na terenie jednostek penitencjarnych, a także ochronę zdrowia i życia skazanych i tymczasowo aresztowanych.

Dotychczasowe doświadczenia wyraźnie wskazują na potrzebę poddania stałej kontroli zachowań części osób pozbawionych wolności, w szczególności sprawców najcięższych przestępstw i skazanych przejawiających zachowania autodestruktywne.

Na potrzebę dokonania przedmiotowej nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego zwracał również uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich, który w kolejnych wystąpieniach postulował wprowadzenie do ustawy jednoznacznej regulacji, określającej dopuszczalność stosowania kamer telewizji przemysłowej w jednostkach penitencjarnych.

Dodać należy, iż w dotychczas obowiązującym porządku prawnym ogólne normy odnoszące się do monitorowania zakładów karnych (wraz z celami dla więźniów tzw. niebezpiecznych) zostały ujęte w akcie prawnym rangi podstawowej, tj. w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r. w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej (Dz. U. Nr 194, poz. 1902) (zobacz § 77 pkt 1 lit. k, § 81 ust. 2 i § 82 ust. 3). Takie rozwiązanie w sposób wyraźny narusza konstytucyjne zasady, zgodnie z którymi wszelkie ograniczenia praw i obowiązków obywatelskich powinny być ustanawiane wyłącznie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy są konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego albo wolności i praw innych osób.

II. Uwagi szczegółowe

W art. 1 pkt 1, odnoszącym się do art. 73a Kodeksu karnego wykonawczego, wprowadza się rozwiązania, które pozwolą na wykorzystywanie monitoringu kamer telewizji przemysłowej do kontroli zachowania skazanego w czasie pobytu w zakładzie karnym lub areszcie śledczym. Projektowany przepis ogólny stanowi, iż jednostki penitencjarne mogą być, co do zasady, monitorowane przez wewnętrzny system urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk, w tym przez stosowanie systemu telewizji przemysłowej. Co istotne, monitorowany obraz lub dźwięk będzie mógł być utrwalany za pomocą odpowiednich urządzeń. Projektodawca przewiduje jednak, że utrwaleniu nie będą podlegać informacje objęte tajemnicą spowiedzi lub tajemnicą prawnie chronioną (np. tajemnicą adwokacką). W projekcie przewiduje się także monitorowanie części cel mieszkalnych przeznaczonych do celów sanitarno-higienicznych oraz łaźni. W celu poszanowania konstytucyjnych praw i wolności osadzonych, zwłaszcza prawa do ochrony godności i intymności, wskazuje się, że obraz z kamer telewizji przemysłowej, zainstalowanych w części celi mieszkalnej przeznaczonej do celów sanitarno-higienicznych oraz w łaźniach, będzie przekazywany na monitory lub do urządzeń utrwalających obraz lub dźwięk w sposób uniemożliwiający ukazywanie intymnych części ciała osadzonych podlegających monitoringowi oraz wykonywanych przez nich intymnych czynności fizjologicznych. Cel ten zostanie osiągnięty przez zastosowanie do monitoringu w tych pomieszczeniach specjalnych kamer wyposażonych w tzw. funkcję maskowania stref prywatności. Określenie tych stref pozwoli na zdefiniowanie części obrazu, która będzie dokładnie zamaskowana. Tym samym strefa prywatności nie będzie w ogóle widoczna na monitorze i w takiej niewidocznej formie będzie podlegać utrwaleniu. Strefy prywatności będą określane podczas montażu kamer i nie będą mogły być zmieniane podczas monitoringu.

W projekcie ustawy określono ponadto sposób postępowania z utrwalonym obrazem lub dźwiękiem (art. 73a § 6 i 7), a także upoważniono Ministra Sprawiedliwości do wydania aktu wykonawczego, w którym zostaną określone rodzaje urządzeń i środków technicznych służących do przekazywania, odtwarzania i utrwalania obrazu lub dźwięku z monitoringu oraz sposób przechowywania, odtwarzania i niszczenia zapisów oraz udostępniania ich uprawnionym podmiotom. Wskazać należy, że niezwłoczne zniszczenie utrwalonego obrazu lub dźwięku niezawierającego informacji wskazujących na popełnienie przestępstwa lub nieistotnego dla bezpieczeństwa zakładu karnego albo bezpieczeństwa skazanego odbywać się będzie automatycznie, przez nagrywanie na tym samym nośniku kolejnych zapisów, w czasie uzależnionym od parametrów technicznych urządzenia nagrywającego. Natomiast jeżeli utrwalony obraz lub dźwięk zawierałby informacje wskazujące na popełnienie przestępstwa lub innego przewinienia, w tym przewinienia dyscyplinarnego, to w takim przypadku podlegałby wykorzystaniu w postępowaniu dowodowym, zgodnie z właściwymi przepisami.

Monitoring pomieszczeń ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa zarówno jednostkom organizacyjnym Służby Więziennej, jak i osobom przebywającym na ich terenie. Ma on usprawnić działania funkcjonariuszy Służby Więziennej w zakresie adekwatnej interwencji mającej na celu zapobieżenie zaistnieniu wypadków nadzwyczajnych na terenie zakładu karnego lub aresztu śledczego.

W art. 1 pkt 2, odnoszącym się do dodanego art. 88c Kodeksu karnego wykonawczego, i art. 1 pkt 4, odnoszącym się do dodanego § 2 w art. 212b tego kodeksu, wprowadza się zasadę stałego monitoringu zachowania skazanego i tymczasowo aresztowanego, stwarzającego poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej, osadzonego w wyznaczonej celi. Regulacja ta ma charakter odmienny od ogólnej zasady przewidzianej w nowelizowanym art. 116, gdzie przewiduje się, co do zasady, fakultatywny charakter kontroli zachowania skazanego za pomocą kamer telewizyjnych (mowa o tym poniżej). Co istotne, projektodawca zakłada stałe monitorowanie zachowania skazanych i tymczasowo aresztowanych tzw. niebezpiecznych, tj. monitorowanie ich zachowania nie tylko w celach mieszkalnych wraz z kącikami sanitarnymi, ale również w każdym innym miejscu, w którym się znajdują. W ten sposób dąży się do zapewnienia bezpieczeństwa osób, które będą przebywać z tymi osadzonymi w bezpośrednim kontakcie (dla przykładu: instruktor prowadzący zajęcia kulturalno-oświatowe, duchowny odprawiający nabożeństwo).

W art. 1 pkt 3, odnoszącym się do art. 116 Kodeksu karnego wykonawczego, określającego obowiązki skazanego, dodano nowy § 5a, który przewiduje możliwość poddania zachowania skazanego monitoringowi, jeżeli jest to uzasadnione względami medycznymi albo potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa skazanego. Kontrola zachowania skazanego za pomocą kamer telewizji przemysłowej, co do zasady, ma mieć zatem charakter fakultatywny. Z kolei znowelizowany § 6 tego artykułu jednoznacznie wskazuje, że dyrektor zakładu karnego będzie podejmował w tej sprawie decyzje w rozumieniu art. 7 K.k.w., a więc podlegające kontroli sądowej.

W art. 2 projektu przewiduje się 3-miesięczny okres vacatio legis ustawy, potrzebny dla wdrożenia nowych rozwiązań technicznych i związany choćby z koniecznością dokonania przez Służbę Więzienną zakupów właściwych urządzeń technicznych (tj. zakupów zgodnych
z regulacjami ustawy – Prawo zamówień publicznych).

Ocena skutków regulacji

1. Podmioty, na które oddziałuje ustawa

Projekt dotyczy osób osadzonych w jednostkach penitencjarnych. W szczególności projekt ustawy będzie oddziaływał na osadzonych zakwalifikowanych do kategorii osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej, tzw. „N” (niebezpieczni), którzy zostali zakwalifikowani do osadzenia w wyodrębnionych celach mieszkalnych znajdujących się w obiektach jednostek organizacyjnych Służby Więziennej. Projekt ustawy będzie oddziaływał także na funkcjonariuszy Służby Więziennej pełniących służbę w wyodrębnionych oddziałach dla osadzonych kategorii „N” lub w oddziałach z wyodrębnionymi celami przeznaczonymi dla osadzonych zakwalifikowanych jako „N”.

2. Wyniki konsultacji społecznych

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy, w ramach konsultacji społecznych, został przekazany do zaopiniowania: Sądowi Najwyższemu, Krajowej Radzie Sądownictwa, sądom powszechnym, prokuraturom, Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Stowarzyszeniu Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej, Stowarzyszeniu Sędziów Polskich „Iustitia”, Radzie Głównej do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym oraz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Rozwiązania zaproponowane w projekcie zyskały, co do zasady, akceptację podmiotów, do których projekt został skierowany. Uwagi, które zostały zgłoszone do projektu, zostały uwzględnione w projekcie ustawy.

3. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety samorządu terytorialnego, rynek pracy oraz konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorstw

Wejście w życie przedmiotowego projektu ustawy spowoduje skutki finansowe dla budżetu państwa.

Szacunkowe koszty wejścia w życie ustawy:

470 szt. kamer wewnętrznych w obudowie wandaloodpornej o łącznej wartości – 1 081 tys. zł brutto,

63 szt. rejestratorów cyfrowych 16-kanałowych z funkcją nagrywania i twardym dyskiem o pojemności 500 Gb o łącznej wartości 410 tys. zł brutto,

126 monitorów 19” o łącznej wartości 290 tys. zł brutto.

Łączny koszt zakupu ww. urządzeń wraz z montażem i uruchomieniem (30 % kosztów materiałowych) wyniesie 2 316 tys. zł brutto.

Powyższe środki znajdują pokrycie w budżecie więziennictwa na 2009 r.

Przedmiotowa regulacja nie wpłynie na rynek pracy, konkurencyjność wewnętrzną i zewnętrzną. Nie będzie miała ona również wpływu na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym także na funkcjonowanie przedsiębiorstw.

4. Wpływ projektowanej ustawy na sytuację i rozwój regionalny

Regulacja nie będzie miała wpływu na sytuację i rozwój regionów.

5. Zainteresowanie pracami nad projektem ustawy

Projekt ustawy został zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej – stosownie do postanowień art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414). W trybie i na zasadach tej ustawy żaden podmiot nie zgłosił zainteresowania pracami nad projektem ustawy.

6. Zgodność z prawem Unii Europejskiej

Materia projektowanej regulacji nie jest regulowana przez prawo Unii Europejskiej.

[1]) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 160, poz. 1083, z 1999 r. Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 60, poz. 701 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 111, poz. 1194, z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Nr 200, poz. 1679, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 142, poz. 1380 i Nr 179, poz. 1750, z 2004 r. Nr 93, poz. 889, Nr 210, poz. 2135, Nr 240, poz. 2405, Nr 243, poz. 2426 i Nr 273, poz. 2703, z 2005 r. Nr 163, poz. 1363 i Nr 178, poz. 1479, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i Nr 226, poz. 1648, z 2007 r. Nr 123, poz. 849, z 2008 r. Nr 214, poz. 1344 oraz z 2009 r. Nr 8, poz. 39 i Nr 22, poz. 119.